Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Βαρθολομαίος: Εδώ εγεννήθησαν αι οικουμενικαί αξίαι, αι οποίαι το κατέστησαν άξονα του παγκοσμίου πολιτισμού
Την Α.Θ. Π. τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο υποδέχθηκε με τιμές Αρχηγού Κράτους ο Περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Κωνσταντίνος Μουτζούρης, την Πέμπτη 5 Σεπτεμβρίου στο λιμάνι της Χίου, μαζί με εκπροσώπους των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών του τόπου.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στον σύντομο χαιρετισμό του ευχαρίστησε θερμά τον Περιφερειάρχη για την πρόσκληση .
Την Παρασκευή 6 Σεπτέμβριου ο Παναγιότατος επισκέφθηκε την έδρα της Περιφερειακής ενότητας Χίου, όπου έτυχε θερμής υποδοχής από τον Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου και τους Περιφερειακούς Συμβούλους.
Ο Περιφερειάρχης Κωνσταντίνος Μουτζούρης χαρακτήρισε ιδιαίτερη τιμή για την Περιφέρεια την παρουσία του Πατριάρχου και του προσέφερε συμβολικά ένα Αρχιερατικό εγκόλπιο για να δεχθεί ανταποδοτικά συμβολικά ενθυμήματα της ιστορικής επίσκεψης.
Στην αντιφώνησή του, ο Πατριάρχης ευχαρίστησε τον Περιφερειάρχη και τους συνεργάτες του για την τιμητική υποδοχή και μεταξύ άλλων, τόνισε: «Την αιγαιοπελαγιτικήν Χίον, ημείς ιδιαιτέρως αγαπώμεν ως αιγαιοπελαγίτης και νησιώτης, που είδε το φως του ηλίου εις την ερατεινήν Ίμβρον. Δι’ ημάς η θαλασσία αύρα και το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου αποτελούν υπαρκτικόν στοιχείον ανεκτίμητον. Δεν συγκροτεί όμως μόνον η φύσις την μοναδικότητα του Αιγαίου, αλλά και η πολιτισμική ιστορία του. Εδώ εγεννήθησαν αι οικουμενικαί αξίαι, αι οποίαι το κατέστησαν άξονα του παγκοσμίου πολιτισμού».
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας πραγματοποιήθηκε «Ημερίδα για την κλιματική Αλλαγή» με την συμμετοχή διακεκριμένων ομιλητών από την Ελλάδα και το εξωτερικό σε μια ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα του ξενοδοχείου Pearl Island Chios .
Μετά τον εισαγωγικό χαιρετισμό και το καλωσόρισμα του Κωνσταντίνου Μουτζούρη ακολούθησαν oι ομιλίες των διακεκριμένων προσκεκλημένων ομιλητών :
Ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκός και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Προκόπιος Παυλόπουλος πραγματοποίησε ομιλία στην ημερίδα για την «Κλιματική Αλλαγή» την Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου στην Χίο στο πλαίσιο του 3ου Φεστιβάλ Χίου.
Κεντρικός ομιλητής της ημερίδας ήταν η Α.Θ. Παναγιώτης ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος ο οποίος με την φωτισμένη ομιλία του αναφέρθηκε στις πολυδιάστατες οικολογικές πρωτοβουλίες και δράσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τις οποίες ανέπτυξε κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες . Και τόνισε: «Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι συνέπεια και προέκτασις όλων όσων εν τη Εκκλησία, ολόκληρος η ζωή της οποίας έχει οικολογικήν υφήν και αναφοράν. Η εκκλησιαστική ζωή είναι «εφηρμοσμένη οικολογία», ενώ σε άλλο σημείο της ομιλίας του ο Παναγιότατος σημείωσε ότι θα συνεχίσει τις προσπάθειές του για την προστασία του περιβάλλοντος, ιδιαιτέρως για την ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς.
Στην ημερίδα παρέστησαν εκτός από τις πολιτειακές και στρατιωτικές αρχές του Βορείου Αιγαίου οι πρώην Υπουργοί Γιώργος Ανωμερίτης και Νότης Μηταράκης, ο Βουλευτής Χίου Σταύρος Μιχαηλίδης και οι Άρχοντες του Πατριαρχείου : Καπετάνιος Παναγιώτης Τσάκος , το ζεύγος Γεωργίου και Αλεξάνδρας Προκοπίου , ο καθ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης και η σύζυγός του , η Αικατερίνη Σοφιανού Πρέσβειρα Αποδήμου Ελληνισμού του Πατριαρχείου Αλεξάνδρειας και πάσης Αφρικής και ο ιατρός Κων/νος Τρομπούκης . Επίσης το παρόν έδωσαν καθηγητές και κοσμήτορες Πανεπιστήμιων και εξέχοντα μέλη της Ακαδημαϊκής κοινότητας μεταξύ των οποίων και ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου Δημήτρης Παπαγεωργίου, η κοσμήτορας Μαρία Λεκάκου , η καθηγήτρια Ελένη Θανοπούλου , η ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ Μαρία Λοϊζίδου ,ο Ιωάννης Μαρούλης καθ. στο ΕΚΠΑ , η ιστορικός Αθηνά Λουτράρη , μέλη της Ναυτιλιακής Κοινότητας όπως ο Αντώνης Φαράκλας, ο Αναστάσιος και η Μαρίτα Μαργαρώνη, ο Άγγελος Λουδάρος , ο Πέτρος και η Καρολάιν Πουλμέντη , ο Προέδρος της Ναυτιλιακής Λέσχης Χίου Αντώνης Πιτσιλός ,ο Μάρκος Φόρος , ο Ιωάννης Σαχίνης Προέδρος της Αδελφότητος Υδραίων Αττικής , ο εκ Λονδίνου James Palmer , η κ. Κέλλυ Μαυρομάτη , επιφανή μέλη της Χιώτικης Ομογένειας της Αμερικής και ο εξ Αργεντινής επιχειρηματίας Αλέξανδρος Ζύμνης με τη σύζυγό του .
Τον Οικουμενικό Πατριάρχη συνόδευσαν οι Σεβασμιότατοι Μητροπολίτες Χίου Ψαρών και Οινουσσών κ.κ. Μάρκος , Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ.κ. Δαμασκηνός εκπρόσωπος της Αρχιεπισκοπής, Σμύρνης κ.κ. Βαρθολομαίος , και Μεξικού κ.κ. Ιάκωβος .
Παρέστησαν επίσης , ο ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ κ. Κ. Δεληκωνσταντής , ο Π. Αέτιος , ο Π. Δημήτριος Γιομελάς και ο Π. Λάρδας, οι εκ Κωνσταντινουπόλεως επιχειρηματίες Γ. Παπαλιάρης και Κ. Ριτσινιάδης καθώς και ο ιατρός καρδιολόγος Αθανάσιος Καρτάλης .Στην ημερίδα παρέστησαν εκπρόσωποι από τα μεγαλύτερα ΜΜΕ της χώρας αλλά και ο Μανώλης Κωστίδης του ΣΚΑΙ που ταξίδεψε ειδικά από την Κωνσταντινούπολη .
Την εκδήλωση παρουσίασε η δημοσιογράφος του ΣΚΑΙ Κορίνα Γεωργίου .
Στο τέλος της βραδιάς ο Περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου παρέθεσε δείπνο προς τιμή της Παναγιότητας του του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου .
Κατά τη διάρκεια του δείπνου , ο Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού και πρωτοψάλτης Μιχάλης Δήσσος έψαλε Πολυχρονισμό προς τιμήν της Α.Θ.Π.του Οικουμενικού Πατριάρχου ενώ η διάσημη υψίφωνος Χριστίνα Πουλίτση απέσπασε τον θαυμασμό των συνδαιτημόνων τραγουδώντας γνωστή άρια αφιερωμένη στην Παναγιότητά του .
Προκόπης Παυλόπουλος: «Το Διεθνές Δίκαιο και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο μπροστά στην σύγχρονη πρόκληση της Κλιματικής Κρίσης»
Σε ομιλία του, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Χίου που οργανώνει η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, η οποία είχε ως θέμα «Το Διεθνές Δίκαιο και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο μπροστά στην σύγχρονη πρόκληση της Κλιματικής Κρίσης», ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Ακαδημαϊκός και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Προκόπιος Παυλόπουλος επισήμανε, μεταξύ άλλων, και τα εξής:
«Πρόλογος
Η Επιστημονική Κοινότητα επισήμανε εγκαίρως ότι πολύμορφες και πολυσύνθετες ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, κυρίως κατά τον 20ό αιώνα, έχουν προκαλέσει μιαν, επίσης ανθρωπογενούς προέλευσης, ανεξέλεγκτη αποσταθεροποίηση του Κλίματος, σηματοδοτώντας ταυτοχρόνως την επικίνδυνη μετάβαση από την Κλιματική Αλλαγή στην Κλιματική Κρίση. Συγκεκριμένα, «προφητικά» ο Svante Arrhenius[1] υπολόγισε, περί τα τέλη του 19ου αιώνα, ότι τυχόν διπλασιασμός του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα του Πλανήτη θα οδηγούσε στο φαινόμενο της «Θερμής Οικίας» («Hot House»), κατά το οποίο η μέση θερμοκρασία σε αυτή θ’ αυξηθεί περισσότερο από 2 βαθμούς Κελσίου. Κατά τον 20ό αιώνα η ως άνω θεωρία ονομάσθηκε «Φαινόμενο του Θερμοκηπίου». Kαι έχει ήδη αποδειχθεί ότι τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα -που είναι ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες του θερμορυθμιστικού συστήματος της Γης- έχουν αυξηθεί περισσότερο από 25%. Η τάση δε αυτή, παγκοσμίως, παραμένει ανησυχητικώς αυξητική. Ο Καθηγητής Paul Crutzen[2] ονόμασε την προμνημονευόμενη περίοδο «Ανθρωπόκαινο» (Anthropocène»). Λέξη σύνθετη, την οποία συναποτελούν οι επιμέρους λέξεις «άνθρωπος» και «καινός» και η οποία σημαίνει, κατ’ ουσία, την «πρόσφατη περίοδο»[3]. Κατά την περίοδο αυτή η συχνότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων εντείνεται μ’ εντυπωσιακό ρυθμό, εξ ου και η «επιβαρυντική μετάβαση» από την Κλιματική Αλλαγή στην Κλιματική Κρίση. Σύμφωνα με τις μετρήσεις, οι οποίες έχουν αρχίσει να διεξάγονται με αξιόπιστο τρόπο από το 1850, ο Πλανήτης έζησε κατά την τελευταία δεκαετία τα πέντε πιο θερμά έτη της μεταβιομηχανικής εποχής, με το 2023 να είναι το θερμότερο όλων. Τις μετρήσεις αυτές επιβεβαίωσε και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής «Copernicus»[4]. Παρά την κατά τα προεκτεθέντα έγκαιρη προειδοποίηση της Επιστημονικής Κοινότητας, η θεσμική αντιμετώπιση της «προ των πυλών» Κλιματικής Κρίσης καθυστέρησε δραματικά, δοθέντος ότι εν προκειμένω και η Διεθνής Κοινότητα και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν μάλλον ακολουθήσει μια –βεβαίως με τις μεταξύ τους διαφορές- τακτική «Επιμηθέων». Ειδικότερα:
Έως την δεκαετία του ΄70, τα θέματα του Περιβάλλοντος γενικότερα, και κατ’ εξοχήν εκείνα της Κλιματικής Αλλαγής στην πορεία της προς την Κλιματική Κρίση, δεν είχαν απασχολήσει, από πλευράς θεσμικής-κανονιστικής ρύθμισης, την Διεθνή Κοινότητα. Κατά συνέπεια, το εν γένει Διεθνές Δίκαιο τα «αγνοούσε»[6]. Αυτό οφείλεται στο ότι τα έως τότε τα περιβαλλοντικά ζητήματα εθεωρούντο, διαχρονικώς, τοπικά ή και περιφερειακά, ως εμφανιζόμενα μόνο σε περιοχές μ’ έντονη βιομηχανική δραστηριότητα και ανάπτυξη[7],[8].
Σε προφανή «αντίστιξη» προς το Διεθνές Δίκαιο, το Ευρωπαϊκό Δίκαιο εμπεριέχει πλειάδα επαρκών, από πλευράς κανονιστικού περιεχομένου, διατάξεων -μολονότι και αυτές θεσπίσθηκαν με καθυστέρηση- για το Περιβάλλον και, επομένως, για την Κλιματική Αλλαγή και την Κλιματική Κρίση, ενώ την εφαρμογή τους εγγυάται, καθοριστικώς, ο δικαιοδοτικός μηχανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης μ’ επικεφαλής το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ). Επιπροσθέτως, τις ως άνω ρυθμίσεις του πρωτογενούς Ευρωπαϊκού Δικαίου εξειδικεύουν και προσαρμόζουν διαρκώς στην τρέχουσα πραγματικότητα οι ρυθμίσεις του παράγωγου Ευρωπαϊκού Δικαίου. Αυτές τις ρυθμίσεις έχουν θεσπίσει οι διατάξεις της «Συνθήκης για την Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ) και της «Συνθήκης για την Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (ΣΛΕΕ)[20].
Επίλογος
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, το ισχύον Σύνταγμα του 1975 είναι το πρώτο, σε διεθνή κλίμακα, το οποίο συμπεριέλαβε -μέσω των διατάξεων του άρθρου 24, όπως αυτό συμπληρώθηκε κανονιστικώς ιδίως με την αναθεώρηση του 2001- πλήρες πλέγμα ρυθμίσεων για την προστασία του Περιβάλλοντος. Τούτο απέβη σημαντικό «κεκτημένο» για την Ελληνική Έννομη Τάξη γενικώς, επειδή όχι μόνο διευκόλυνε την θέσπιση και εφαρμογή μιας εξαιρετικά εκτεταμένης και λεπτομερούς εκτελεστικής νομοθεσίας για την προστασία του Περιβάλλοντος, η οποία επιπλέον επέτρεψε στην Ελλάδα να προσαρμοσθεί πλήρως στις κατά το Διεθνές και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο υποχρεώσεις της. Αλλά και, πρωτίστως, διευκόλυνε την Δικαστική Εξουσία, με «πρωτεργάτη» το Συμβούλιο της Επικρατείας, να διαμορφώσει μια «πρωτοπόρα» ολοκληρωμένη νομολογία για τον έλεγχο της συνταγματικότητας όλων των σχετικών διατάξεων, από τον τυπικό νόμο έως τις κοινές διοικητικές πράξεις κανονιστικού περιεχομένου. Υπό τις προϋποθέσεις αυτές η Ελλάδα διέθετε και διαθέτει ένα σημαντικό προβάδισμα και πλεονέκτημα ως προς τις δυνατότητες της θεσμικής, τουλάχιστον, αντιμετώπισης των δυσμενών επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής και της Κλιματικής Κρίσης. Τούτο ενισχύεται και από το ότι οι διατάξεις του άρθρου 24 του Συντάγματος εγγυώνται ένα «γνήσιο» μικτό δικαίωμα -με την αναγκαία προσθήκη ότι υπό τα σύγχρονα νομικά δεδομένα όλα, σχεδόν, τα συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα είναι από κανονιστική άποψη ουσιαστικώς μικτά- ήτοι δικαίωμα το οποίο[31] είναι, ταυτοχρόνως, «αμυντικό» αλλά και «παροχικό», υπό την έννοια της υποχρέωσης του Κράτους να προβαίνει και σε συγκεκριμένες θετικές ενέργειες για την προστασία του Περιβάλλοντος υπέρ των εκάστοτε δικαιούχων[32]. Επιπλέον δε και από το ότι η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας[33] έχει καθιερώσει, πριν μάλιστα από την νομολογία του ΔΕΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, «Περιβαλλοντικό Κεκτημένο» αντίστοιχο προς εκείνο, το οποίο κατά τα προεκτεθέντα ισχύει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Έννομης Τάξης.»
[1] Βλ., π.χ., ιδίως την μελέτη του «On the influence of Carbonic Acid in the Air upon the Temperature of the Ground», The London, Edinburgh and Dublin Philosophical Magazine and Journal of Science, 1896, Series 5, Vol. 41, σελ. 237-276.
[2] Βλ.,π.χ., Jan Zalasiewicz, Mark Williams, Will Steffen, Paul Crutzen, «The New World of Anthropocène», Environmental Science and Technology, 2010, 44(7), σελ. 2228-2231.
[3] Ας σημειωθεί ότι η Επιστημονική Κοινότητα καίτοι αποδέχεται το μέγεθος και το βάθος της «μετάβασης» από την Κλιματική Αλλαγή στην Κλιματική Κρίση, δεν εμφανίζεται ενιαία ως προς την θέση και πρόταση να ονομασθεί επισήμως η παρούσα γεωλογική περίοδος της Γης «Ανθρωπόκαινος». Και τούτο διότι ένα μέρος της εμμένει στην άποψη ότι δεν έχουμε φθάσει ακόμη στο τέλος της «Ολοκαίνου» περιόδου, η οποία έχει ξεκινήσει πριν από 11.700 χρόνια με την υποχώρηση των πάγων και «διαδέχθηκε» την προηγούμενη εποχή των παγετώνων, την αποκαλούμενη επιστημονικώς «Πλειστόκαινο».
[4] Κατά την υπηρεσία αυτή η μέση θερμοκρασία του Πλανήτη ξεπέρασε κατά 1,48 βαθμούς Κελσίου τα επίπεδα του 19ου αιώνα, πλησιάζοντας πλέον «απειλητικά» τον στόχο της «Διάσκεψης των Παρισίων», του 2015-2016, ήτοι τον στόχο να μην ξεπεράσει μια τέτοια άνοδος της θερμοκρασίας τους 1,5 βαθμούς Κελσίου.
[5] Αντί άλλης παραπομπής βλ. Martin Dixon, Robert McCorquodale, Sarah Williams, «Cases and Materials on International Law», έκδ. Oxford University Press, 6η έκδ., 2016, σελ. 450 επ., με περαιτέρω παραπομπές ιδίως στην θεωρία.
[6] Είναι χαρακτηριστικό ότι για τα θέματα αυτά ουδεμία ρητή αναφορά υπήρχε στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ.
[7] Π.χ. Δυτική Ευρώπη και Βόρεια Αμερική.
[8] Σημειωτέον ότι και η Παγκόσμια Διάσκεψη του 1948, την οποία προκάλεσε ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν και πραγματοποιήθηκε στην Νέα Υόρκη -με την συμμετοχή εμπειρογνωμόνων από 50 Χώρες και 640 επιστημόνων- αφορούσε την μέριμνα υπέρ των φυσικών πόρων ως μείζον διακύβευμα για την εμπέδωση της Ειρήνης παγκοσμίως. Τα θέματά της σχετίζονταν πρωτίστως με την προστασία του εδάφους, των υδάτων, των δασών, της άγριας ζωής, των θαλάσσιων πόρων, του πετρελαίου, της ενέργειας και του ορυκτού πλούτου.
[9] Στο Παρίσι, το 1968.
[10] Προς αυτή την κατεύθυνση συνέτεινε και το ότι, κατά τ’ ανωτέρω, η Επιστημονική Κοινότητα είχε πλέον καταλήξει, εν είδει «νέου παραδείγματος», ότι το «Φαινόμενο του Θερμοκηπίου» είναι επιστημονικώς τεκμηριωμένο γεγονός και ότι γι’ αυτό ευθύνονται ιδίως οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά την καύση στερεών, υγρών και αερίων -πλην του υδρογόνου- καυσίμων.
[11] Βλ. Donella Meadows, Dennis Meadows, Jørgen Randers, William Behrens, «The Limits to Growth», εκδ. Potomac Associates, 1972.
[12] Έκτοτε η 5η Ιουνίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος.
[13] Οι προσπάθειες διοργάνωσης της Διάσκεψης αυτής είχαν αρχίσει την 13η Δεκεμβρίου 1967, με πρόταση του Σουηδού Μόνιμου Αναπληρωτή Γραμματέα προς την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.
[14] Επιπροσθέτως, κατά την Διάσκεψη της Στοκχόλμης αποφασίσθηκε η θεσμοθέτηση ειδικού οργάνου του ΟΗΕ, του «United Nations Environment Programme» («UNEP»), με έδρα την πρωτεύουσα της Κένυας Ναϊρόμπι.
[15] Υπογράφηκε στις 22.4.2016. Κυρώθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 5.10.2016. Έως τον Μάιο του 2021, το «Σύμφωνο των Παρισίων» έχει κυρωθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από τα 196 Κράτη, που «ευθύνονται» για το 97% των παγκόσμιων εκπομπών «αερίων του θερμοκηπίου».
[16] Πρέπει να επισημανθεί ότι το «Σύμφωνο των Παρισίων» του 2016, παρά την κανονιστική πρόοδο που επέφερε αμφισβητήθηκε σχεδόν αμέσως μετά την ολοκλήρωσή του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι εκείνο των ΗΠΑ, επί κυβέρνησης Ντόναλντ Τραμπ, δοθέντος ότι αυτή κατέθεσε, στις 4.8.2017, ειδοποίηση «αποχώρησης» από το «Σύμφωνο των Παρισίων», ενώ στις 4.11.2019 άρχισε η διαδικασία αποχώρησης και ένα χρόνο αργότερα οριστικοποιήθηκε. Ευτυχώς, αμέσως μόλις ορκίσθηκε Πρόεδρος των ΗΠΑ ο Τζο Μπάϊντεν υπέγραψε, στις 20.1.2021, διάταγμα επανένταξης, η οποία ολοκληρώθηκε στις 19.2.2021.
[17] «UNFCC» («United Nations Framework Convention on Climate Change»), που συνήφθη τον Μάιο του 1992 και άρχισε να ισχύει τον Μάρτιο του 1994.
[18] Βλ. Prokopios Pavlopoulos, «Let us defend International Law, Address at the opening of the 15ht annual Conference of the European Society of International Law», Nomiki Bibliothiki, Athens, 2019 και «Verteidigen wir das Internationale Recht», Europäische Zeitschrift des öffentlichen Rechts, vol. 31, no 4/2019, σελ. 1113 επ.
[19] Η ασάφεια αυτή του Διεθνούς Δικαίου πλήττει περισσότερο τις σύγχρονες διεθνείς συνθήκες με μεγάλο αριθμό συμβαλλόμενων μερών και είναι το «τίμημα», για να υπάρξει όσο το δυνατό ευρύτερη αποδοχή τους στο πλαίσιο της Διεθνούς Κοινότητας. Εκτός από το Διεθνές Δίκαιο του Περιβάλλοντος, ένα άλλο ανάλογο παράδειγμα «δημιουργικής ασάφειας» των κανόνων της παρέχει η Σύμβαση του Montego Bay του 1982 για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ («UNCLOS»). Βλ., π.χ., Prokopios Pavlopoulos, «The status of the Maritime Zones of Greece according to the International Law of the Sea («Montego Bay Convention», 1982)», έκδ. AHEPA HELLAS, Athens, 2021.
[20] Ας σημειωθεί ότι θεσμική «μήτρα» της ΣΕΕ και της ΣΛΕΕ υπήρξε η Συνθήκη του Μάαστριχτ (7.2.1992), η οποία συνέβαλε τα μέγιστα στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση δια της μετατροπής της ΕΟΚ σε ΕΕ. Ακολούθησαν η Συνθήκη του Άμστερνταμ, το 1997 και η Συνθήκη της Νίκαιας, το 2001, ενώ η Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Δεκεμβρίου 2009, υπήρξε το «θεσμικό θεμέλιο» της ΣΕΕ και της ΣΛΕΕ, άρα και των διατάξεων του Ευρωπαϊκού Δικαίου, πρωτογενούς και παραγώγου, για το Περιβάλλον, την Κλιματική Αλλαγή και την Κλιματική Κρίση.
[21] Τα όσα προαναφέρθηκαν τεκμηριώνονται ευθέως, σε ό,τι αφορά την ΣΕΕ, κατ’ εξοχήν από τις διατάξεις του εδ. β΄ της παρ. 3 του άρθρου 3 της ΣΕΕ, κατά τις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση: «Εργάζεται για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης με γνώμονα την ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη και την σταθερότητα των τιμών, την κοινωνική οικονομία της αγοράς με υψηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας, με στόχο την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόοδο και το υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του Περιβάλλοντος» . Αλλά και από τις διατάξεις του εδ. β΄ της παρ. 5 του άρθρου 3 της ΣΕΕ, κατά τις οποίες η Ευρωπαϊκή Ένωση: «Συμβάλλει στην ειρήνη, στην ασφάλεια, και στην αειφόρο ανάπτυξη του πλανήτη, στην αλληλεγγύη και στον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των λαών, στο ελεύθερο και δίκαιο εμπόριο, στην εξάλειψη της φτώχειας και στην προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ιδίως δε των δικαιωμάτων του παιδιού καθώς και στην αυστηρή τήρηση και ανάπτυξη του διεθνούς δικαίου και, ιδίως, στον σεβασμό των αρχών του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών».
[22] «Οι απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενταχθούν στον καθορισμό και στην εφαρμογή των πολιτικών και δράσεων της Ένωσης, ιδίως προκειμένου να προωθηθεί η αειφόρος ανάπτυξη».
[23] «Την διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, την προστασία της υγείας του ανθρώπου, την συνετή και ορθολογική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων και την προώθηση, σε διεθνές επίπεδο, μέτρων για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ή παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων, και ιδίως την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος».
[24] «Η πολιτική της Ένωσης στον τομέα του Περιβάλλοντος αποβλέπει σε υψηλό επίπεδο προστασίας και λαμβάνει υπόψη την ποικιλομορφία των καταστάσεων στις διάφορες περιοχές της Ένωσης. Στηρίζεται στις αρχές της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης, της επανόρθωσης των καταστροφών του περιβάλλοντος κατά προτεραιότητα στην πηγή, καθώς και στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Στο πλαίσιο αυτό, τα μέτρα εναρμόνισης που ανταποκρίνονται σε ανάγκες προστασίας του περιβάλλοντος περιλαμβάνουν, όπου ενδείκνυται, ρήτρα διασφάλισης που εξουσιοδοτεί τα κράτη-μέλη να λαμβάνουν, για μη οικονομικούς περιβαλλοντικούς λόγους, προσωρινά μέτρα υποκείμενα σε διαδικασία ελέγχου της Ένωσης».
[25] «Το υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και η βελτίωση της ποιότητάς του πρέπει να ενσωματώνονται στις πολιτικές της Ένωσης και να διασφαλίζονται σύμφωνα με την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης».
[26] «Το περιβαλλοντικό κεκτημένο είναι ευρύ και φιλόδοξο και καλύπτει θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η ποιότητα της ατμόσφαιρας, η διαχείριση αποβλήτων, η προστασία των υδάτινων πόρων και της βιοποικιλότητος, οι έλεγχοι χημικών ουσιών και η εκτίμηση του περιβαλλοντικού αντικτύπου. Το κεκτημένο αναπτύσσει ένα ευρύ φάσμα τεχνικών, όπως είναι τα πρότυπα προϊόντων, οι σχετικοί με την κατάσταση του περιβάλλοντος στόχοι, οι απαγορεύσεις και οι περιορισμοί, τα οικονομικά μέσα, οι χαρακτηρισμοί ευαίσθητων περιοχών, τα σχέδια και προγράμματα καθώς οι διατάξεις για την συμμετοχή και την ενημέρωση του κοινού.»
[27] Βλ., ενδεικτικώς, τις αποφάσεις του ΔΕΕ: C-431/92 «Commission v. Federal Republic of Germany, Grosskrotzenburg thermal power station», C-133/94 «Commission v. Belgium», C-72/95 «Kraaijeveld BV and Others v. Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland (The Netherlands)», C-117/02 «Commission v. Portugal», C-508/03 «Commission v. United Kingdom».
[28] Η «Κλιματική Ουδετερότητα» σηματοδοτεί την επίτευξη του στόχου της εκπομπής στην ατμόσφαιρα μόνον όσων «αερίων του θερμοκηπίου» μπορούν ν’ απορροφηθούν μέσω αμιγώς φυσικών διαδικασιών, δηλαδή κατ’ ουσία μέσω των ωκεανών, του εδάφους και των δασών.
[29] «Fit for 55». Το σχετικό «Ευρωπαϊκό Νομοθέτημα για το Κλίμα» εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2021, τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο του 2021 και έκτοτε αποτελεί βασική συνιστώσα της «Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας».
[30] Έχει π.χ. υποστηριχθεί επιστημονικώς ότι ναι μεν ο θεσμοθετημένος πλέον στόχος φθάνει στο 55%. Πλην όμως ο πραγματικός αντίκτυπος σε ρυπογόνα αέρια φθάνει μόνο το 52,8%, αφού το υπόλοιπο 2,2% έως το 55% υποτίθεται ότι θ’ απορροφάται από «φυσικές καταβόθρες», κάτι το οποίο δεν είναι επιστημονικώς πλήρως τεκμηριωμένο.
[31] Βλ. π.χ. τις αποφάσεις του ΣτΕ 3478/2000, 613/2002 και 3219/2010.
[32] Δικαίωμα το οποίο, κατά την διάταξη του άρθρου 25 παρ. 1 του Συντάγματος, «τριτενεργεί» και έναντι ισχυρών οικονομικώς φορέων που οι ενέργειές τους μπορούν να βλάψουν το Περιβάλλον.
[33] Βλ. π.χ. τις αποφάσεις 247/1980, 3756/2000, 451/2003, 123/2007, 3500/2009.