Πάνος Βαλαβάνης: Σκύλοι από τους αρχαίους χρόνους (εικονογράφηση: Χαρά Μαραντίδου), Εκδόσεις Πρώτη ύλη, Αθήνα 2024, σελ. 63 

«Κάποτε, χιλιάδες χρόνια πριν, στην Παλαιολιθική περίοδο, μπορεί σε περισσότερα μέρη από ένα, κάποιοι λύκοι να έγιναν φίλοι με κάποιους ανθρώπους, και να διαπίστωσαν γρήγορα ότι δεν θα έμεναν ποτέ πεινασμένοι κοντά τους. Σιγά - σιγά άρχισαν να τους ακολουθούν στη νομαδική ζωή τους, και ίσως ορισμένα ζώα να πλησίασαν περισσότερο και να μέρος των ανθρώπινων ομάδων. Και έτσι β0 φόβος έφυγε και οι λύκοι έγιναν σκύλοι, οι καλύτεροι φίλοι του ανθρώπου… 

Σε όλους τους πολιτισμούς της γης και σε όλες τις εποχές οι σκύλοι αποτελούσαν μέρος της ζωής και της κουλτούρας των ανθρώπων και αντιμετωπίζονταν με τον ίδιο τρόπο όπως περίπου και σήμερα». 

Με τα παραπάνω ξεκινάει το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του συμπατριώτη μας, από το Μεσότοπο, καθηγητή Αρχαιολογίας, Πάνου Βαλαβάνη. Πρόκειται για μία πρωτότυπη, μοναδική στο είδος της μελέτη για τον πιο πιστό φίλο του ανθρώπου, τον σκύλο. Μία βαθιά έρευνα στους αρχαίους χρόνους μέσα από κείμενα και πηγές. Με το ζωντανό κείμενο και την πλούσια εικονογράφηση της Χαράς Μαραντίδου, το βιβλίο προσπαθεί να απαντήσει ερωτήματα που ο καθένας μας θέτει: Πότε πρωτοεμφανίζεται ο σκύλος στις ανθρώπινες κοινωνίες; Γιατί θεωρείται ο παλαιότερος φίλος του ανθρώπου; Πώς γίνεται κατοικίδιο και ποιες ράτσες υπήρχαν στην αρχαία Ελλάδα; Πώς χρησιμοποιούνται τα σκυλιά στους μύθους και γιατί το αστέρι Σείριος ήταν σκύλος; Οι λέξεις κυν-ήγι και κυν-ηγός έχουν ως πρώτο συνθετικό τον σκύλο. Τι μας λένε σχετικά οι περίπου 1300 παραστάσεις σκύλων στα αγγεία και τα 9 βασιλικά κυνηγόσκυλα στην τοιχογραφία της Βεργίνας; Ήταν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόζωοι και τι ονόματα έδιναν στα σκυλιά τους; Τα έπαιρναν μαζί τους στα συμπόσια, τα έβγαζαν βόλτα και πώς αντιδρούσαν με τα αδέσποτα στις αγορές και στα γυμνάσια; Υπήρχαν πολεμικά σκυλιά και πώς είναι δυνατόν ένας σκύλος να θεωρηθεί Μαραθωνομάχος; Τι ήταν τα ιερά σκυλιά και γιατί τα συναντάμε στα Ασκληπιεία; Υπήρχε άραγε ιδιαίτερη σχέση των σκύλων με τα παιδιά και γιατί εμφανίζονται τόσο συχνά στα παιδικά επιτύμβια μνημεία; Πώς αναγνωρίζονται οι σκύλοι στις ανασκαφές;  

Όπως διαβάζουμε σχετικά η εξαιρετική αυτή έκδοση είναι μια γοητευτική αναδίφηση σε κείμενα, εικόνες και αρχαιολογικά ευρήματα. Μια μικρή συμβολή για να κατανοήσουμε το παρελθόν του πιο πιστού φίλου του ανθρώπου. Ένα ταξίδι στις φιλίες που, αν και χαμένες στο βάθος του χρόνου, αναδεικνύουν το βασικό και σταθερό χαρακτηριστικό μας, την συντροφικότητα. Ένα βιβλίο γνώσεων με όχημα την πληροφορία που ακουμπάει την καρδιά. Για μικρούς και μεγάλους. 

Ο Πάνος Βαλαβάνης, ομότιμος καθηγητής της Αρχαιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, έχει δημοσιεύσει πολλά επιστημονικά βιβλία και άρθρα για την αρχαιότητα. Ωστόσο, του αρέσει ιδιαιτέρως να εξιστορεί το παρελθόν, με τρόπο κατανοητό για τους μαθητές και το ευρύ κοινό. Έχει γράψει 25 βιβλία με ιστορίες για αρχαία αγγεία και ναούς, για τα μνημεία της Αθήνας, της Ολυμπίας και των Δελφών, για τους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες, για τη δουλειά του αρχαιολόγου, οδηγούς αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, κ.ά., τα οποία έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες. Γι’ αυτό του το έργο βραβεύτηκε το 2023 από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη. 

Συμώνη Κατραμάδου: Ξενόνυχτες. Η Βασίλισσα του Αιγαίου (μυθιστόρημα), Εκδόσεις Άνω Τελεία, Αθήνα 2024, σελ. 280 

Η Συμώνη Κατραμάδου γεν­νή­θηκε και με­γά­λω­σε στη Μυ­τι­λήνη. Σπού­δασε Γαλ­λική Φι­λο­λογία και Νο­μικά στο ΕΚΠΑ, και εξει­δι­κεύ­τη­κε στη Γλωσ­σο­λογία στα Παν. Μάν­­τσε­στερ και Γιο­χά­νεσ­­μπουργκ. Ερ­γά­ζε­ται ως εμπει­ρο­γνώ­μο­νας για πο­λι­τι­στι­κά θέματα. Έχει κυκλοφορήσει δύο μυθιστορήματα «Η Βασίλισσα του Αιγαίου» (2018), «Ο κατακτητής μου», (2012) και με το παρόν ολοκληρωσε την τριλογία που ως θεματολογία και πλοκή σχετίζεται άμεσα με τη Λέσβο. 

Πρόκειται για ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα εποχής, χωρισμένο σε 19 κεφάλαια για τα δύο πάθη της ζωής που ορίζουν τη μοίρα: τον έρωτα και τη γνώση. Παραμονές της εισβολής των Οθωμανών στη Λέσβο των Γατελούζων, η νεαρή δασκάλα Φωτεινή-Φοίβη θα εξαναγκαστεί από έναν Γενοβέζο αξιωματικό να του διδάξει τους κλασικούς Έλληνες φιλοσόφους και δραματουργούς. Δεκαοχτώ πάπυροι, δεκαοχτώ μαθήματα ενώ ο εχθρός πλησιάζει. Το πάθος του έρωτα και τα νάματα της αρχαιοελληνικής γραμματείας θα γίνουν ο οδηγός και το στήριγμά τους, ανάχωμα στη φωτιά του πολέμου που έρχεται. 

Μικρό δείγμα γραφής: « Η βροχή είχε σταματήσει από ώρα, όμως οι λακούβες στον δρόμο ήταν ακόμα γεμάτες λασπόνερα. Τσαλαβουτούσα αδιαφορώντας για τις λάσπες. Το φουστάνι μου σερνόταν στο λιθόστρωτο κι είχε γίνει ασήκωτο, τα παπούτσια είχαν γεμίσει νερά, όμως δεν τα πρόσεχα. Το μυαλό έτρεχε στον Γενοβέζο που είχε φυλακίσει την ψυχή μου. Τα δεσμά μου ήταν οι πάπυροι που μου είχε κατασχέσει. Πώς θα έλεγα στον πατέρα ότι τα έργα που περίμενε βρίσκονταν σε ξένα χέρια; Πώς θα του έλεγα για τις απαιτήσεις του δεσμοφύλακά μου; Θεέ μου, μακάρι να μην έφτανα ποτέ στο σπίτι! 

Βρήκα τον πατέρα - όπως πάντα - στη βιβλιοθήκη μας, να διαβάζει ένα ογκώδες βιβλίο με τη βοήθεια μεγεθυντικού φακού, αδιάφορος για ό,τι γινόταν γύρω του. Γύρισα να φύγω ελπίζοντας ότι δεν θα με έπαιρνε είδηση, ότι θα είχα λίγη ώρα ακόμα για να βρω μια αληθοφανή εξήγηση γι’ αυτά που επρόκειτο να κάνω, Δεν πρόφτασα». 

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ 

- Γιάννης Παπάνης - Μίνα Καραγιαννάκου: Η σοφία του Αισώπου. Ο παραμυθένιος κόσμος του Αισώπου σε ποίηση, μουσική και τραγούδια (Πρόλογος Παναγιώτης Σκορδάς), Εικονογράφηση: Αντώνης Κυριαζής, Μουσικοτεχνική συνεισφορά: Νίκος Τσιριγώτης, Εκδόσεις Μένανδρος, Αθήνα 2024, σελ. 56 

- Αθανάσιος Φραγκούλης: Σαπφώ. Μελιχρόναύχημα Λεσβίων, Μαρία Αναγνωστοπούλου: Τα Μικρασιατικά παραμύθια της γιαγιάς Χρύσας, (Πρόλογος Αγγελική Ράλλη), Εκδόσεις Μύθος, Μυτιλήνη 2024 

- Στρατής Γιαννίκος: Η Σύνοδος των Αγγέλων, Αθήνα 2024, σελ. 62 

- Στρατής Μολίνος: Λέσβος. Χάρτες και τοπωνύμια, Εκδόσεις Μύθος, Μυτιλήνη 2024, σελ. 158 

- Ειρήνη Βεκρή: Η ρυζόπιτα. Δέκα χρόνια στη Νέα Ιωνία, Εκδόσεις Αστάρτη, Αθήνα 2024, σελ. 233 

- Στέλλα Καρνά: Ανιστουρίσματα, ReproGraphics, Μυτιλήνη 2024, σελ. 131