Γράφει ο ΝΟΤΗΣ ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ*

Το πρόσωπό της, παλιά περγαμηνή! Κάθε ζάρα, κάθε αυλάκι σηκώνει το βάρος της εμπειρίας και της μνήμης. Ακριβώς όπως και η πατρίδα της, η Συρία. Η γηραιά αυτή Κυρία με τα μελαγχολικά μάτια, πρόσφυγας στο τέλος της μακράς ζωής της, έπρεπε φαίνεται να βιώσει κι αυτό, εκτός από τον όλεθρο του πολέμου. Χάος! Η υπερήλικη γραία των 111 χρόνων είναι ένα από τα πολλά και διαφορετικά πρόσωπα του δράματος της Συρίας και όχι μόνο.

Όλες οι χώρες που εμπλέκονται σε αυτόν τον πόλεμο, είναι υπεύθυνες για: ανελέητους βομβαρδισμούς, εκκαθαρίσεις, καταστροφές πόλεων και φυσικών πόρων, αφανισμό μνημείων αρχαίων πολιτισμών, εξαφάνιση της κοινής ανθρώπινης μνήμης δηλαδή και, πάνω απ’ όλα, εν ψυχρώ δολοφονίες παιδιών, πολιτών και επί πλέον την κόλαση της ξενιτιάς, για τις αναπόφευκτες προσφυγικές ροές. Απόλυτη ανθρωπιστική καταστροφή με υπεύθυνες όλες τις εμπλεκόμενες δυνάμεις τόσο των ισχυρών παικτών, όσο και των… ανίσχυρων που ενεπλάκησαν σ’ αυτούς τους βανδαλισμούς του 21ου αιώνα…

Αυτός ο πόλεμος αγγίζει κάποιες φορές διαστάσεις εθνοκάθαρσης και ξεκαθάρισμα λογαριασμών από τις αντιμαχόμενες ομάδες, από τους φονταμενταλιστές και τις ένοπλες οργανώσεις τους, με φόντο πετρέλαια, στρατηγικό έλεγχο της περιοχής και στο βάθος η επιθυμία πολιτικής εποπτείας του Ιράν…

Χάος! Οι εικόνες μιλούν από μόνες τους. Πώς μπορεί κανείς να ζήσει σε μια τέτοια κόλαση; Παιδιά και γέροντες, ιδιαίτερα, δεν μπορούν να αντέξουν μέσα σε ένα τέτοιο μακροχρόνιο καταστροφικό τοπίο. Οι άνδρες και οι γυναίκες, αν δεν μπορούν να φύγουν από τη χώρα, γίνονται ολοκαύτωμα, ανάμεσα σε αντιπάλους, σ’ έναν ανελέητο εμφύλιο, σε συνδυασμό με, αν όχι κατακτητικό πόλεμο, επιθυμία επιρροής και επιβολής συμφερόντων από ξένες δυνάμεις. Ποιος θα γλυτώσει; Η Συρία, είναι ένα από τα πιο τραγικά και απεχθή παραδείγματα του σύγχρονου παγκόσμιου… πολιτισμού!

Αλήθεια, τι όνομα να δώσουμε σε έναν πόλεμο όπως αυτόν; «Απελευθερωτικό»; «κατακτητικό»;» «εθνικό»; «οικονομικό»; «εμφύλιο»; Ας μην επεκταθούμε όμως σε βαθύτερη αναλυτική διάθεση. Ο πόλεμος αυτός ανέτρεψε όλες τις ορθολογικές σκέψεις περί πολέμων, τις οποίες γνωρίζαμε έως τώρα: υπήρχαν από τη μια πλευρά οι επιτιθέμενοι και απ’ την άλλη, οι αμυνόμενοι. Τόσο απλά και με αφέλεια… Αντιθέτως, η Συρία μας αποκαλύπτει πως αυτός ο πόλεμος έχει σύνθετα και δυσδιάκριτα χαρακτηριστικά, αφού υπάρχει ένα μίγμα εχθρών - φανατικών θρησκόληπτων - θολών συμμάχων - αμυνομένων - πατριωτών που αναζητούν την δημοκρατία, κατακτητών και… απελευθερωτικών κινημάτων…

Χάος! Μέσα σ’ αυτό το κολασμένο τοπίο, η Λάιλα Σάλεχ, 111 χρόνων, δεν μπόρεσε να αντέξει την φωτιά και τη συμφορά στο Κομπάνι, στη μικρή πόλη των 200.000 κατοίκων. Η Άιν αλ-Άραμπ, όπως είναι το επίσημο όνομα της πόλης, εκεί, στη Βόρεια Συρία, ένα καντόνι δίπλα στην τραγική, κατακτημένη από τις τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις, Αφρίν, που έχει την κακή τύχη να βρίσκεται κοντά στην Τουρκία…

Η υπεραιωνόβια Σάλεχ (γεννημένη το 1907!!!) κατάφερε να φτάσει στην Ελλάδα, με στόχο και προορισμό τη Γερμανία όπου ζουν εκεί οι εγγονές της. Ορθώς η Ελλάδα της παραχώρησε άσυλο. Οι εγγονές όμως δεν έχουν χρήματα, για να έρθουν να την πάρουν από ‘δω. Η γραία βλέπετε δεν μπορεί πια να ταξιδέψει μονάχη της… Είναι ένα καθαρά ανθρωπιστικό δράμα, το οποίο οφείλει η κοινωνία να το προσέξει και να το αγκαλιάσει…

Η γραία κατάφερε, με ανείπωτο πόνο ψυχής, να πει όταν ρωτήθηκε: «Τίποτα δεν έχει μείνει από την παλιά μας ζωή».

Ποιος ξέρει άραγε πόσες θύμησες περικλείονται στην «παλιά ζωή» της Λάιλα Σάλεχ… Πάνω από ένας αιώνας έχει προηγηθεί και η «παλιά ζωή» δεν μπορεί πλέον να μετρηθεί με ευκολία. Ίσως να εννοεί «παλιά ζωή» εκείνη που βίωνε πριν το ξέσπασμα του πρόσφατου πολέμου, του οποίου η έκβαση είναι αμφίβολη, αφού συνεχίζεται μεταβάλλοντας σε ερείπια τις πόλεις, τους κατοίκους ανεξαρτήτου ηλικίας σε ανέστιους περιπλανώμενους, οδηγώντας στο περιθώριο τον άνθρωπο και την ίδια τη ζωή.

Χάος! Θυμάμαι τις δικές μας γιαγιάδες και μανάδες που ξεριζώθηκαν από τα παράλια των πόλεων της Τουρκίας. Μέσα σ’ αυτό το πλήθος ήταν και η δική μου γιαγιά με την παιδούλα μάνα μου (από την Τραπεζούντα) και η οικογένεια του πατέρα μου (από τη Γεωργία τού Εύξεινου Πόντου). Δεν είχαν το κουράγιο να μιλήσουν για τις καταστροφές της ζωής τους, ούτε στα παιδιά τους. Αποφάσισαν τη σιωπή, προσπαθώντας σε όλη τη ζωή τους να μην αναφέρονται στις μνήμες μιας παλαιότερης εποχής, η οποία τους συνόδευε εφιαλτικά. Εκείνης του πριν και του μετά του 1922… Δεν μίλησαν ποτέ για τις πικρές μνήμες. Έτσι και η Σάλεχ. Με την σιωπή της αναδεικνύει το τεράστιο πρόβλημα της εκκωφαντικής κραυγής για τη χώρα της, τους συνανθρώπους της, την ουτοπική ελπίδα να ριζώσει αλλού…

Την παρατηρούσα στις φωτογραφίες: το γερασμένο, ηλιοκαμένο πρόσωπό της, τις ρυτίδες της, χαρακιές του χρόνου που πέρασε και χάθηκε. Ποιος ξέρει, επαναλαμβάνω, μέσα στη μνήμη της γραίας πόσα γεγονότα χώρεσαν και τι έχει χαραχθεί… Αυτό το σώμα, αυτή η ύπαρξη, αδύναμη κι ανυπεράσπιστη πλέον, βρίσκεται μόνη για να μας δείχνει την απόλυτη μοναξιά που προκαλείται στον άνθρωπο από τις φωτιές και τα ερείπια που αφήνει στο πέρασμά του ο ανελέητος πόλεμος… Πόσο υπολογίσιμη ύπαρξη όμως είναι μια τέτοια ανθρώπινη φιγούρα για τους ηγέτες, επιτελάρχες και εμπόλεμους, οι οποίοι πατάνε τα κουμπιά εν ψυχρώ για να διασκορπίσουν στη χώρα τις βόμβες του θανάτου; Η απάντηση είναι άμεση: Καμία απολύτως! Ίσως μόνο για τους ανθρώπους που μπορούν να ξεχωρίζουν και να συνειδητοποιούν τις λεπτομέρειες της καταστροφής. Λεπτομέρειες, οι οποίες χαρακτηρίζουν την πραγματική διάσταση των γεγονότων…

Η γραία Σάλεχ αναζητά το αυτονόητο: την αγκαλιά των εγγονών της. Είναι η μόνη παρηγοριά που της απέμεινε μέσα στο χάος της ανθρώπινης αγριότητας…

*Ο Νότης Μαυρουδής είναι κιθαριστής - συνθέτης.