Τα αποτελέσματα που δημοσίευσε η Τράπεζα της Ελλάδος για την τουριστική δραστηριότητα του 2016 είναι μάλλον δυσμενή για την Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου, που περιλαμβάνει τα νησιά που επηρεάστηκαν αρνητικά από το 2015 και μέσα στο 2016 λόγω των μεγάλων προσφυγικών ροών από την Τουρκία (που περιστασιακά συνεχίζουν). Είναι δεδομένο, θα έπρεπε να πούμε μάλλον δυστυχώς, ότι το χαρακτηριστικό των προσφύγων, με όλα τα σχετικά συμπαρασυρόμενα γεγονότα, αποτελεί πλέον μέρος της εικόνας και της ταυτότητας των νησιών και περισσότερο της Λέσβου και της Χίου (επειδή εδώ συνέβησαν και τα περισσότερα λυπηρά περιστατικά) και λιγότερο της Σάμου και ίσως και της Λέρου, και ακόμη λιγότερο της Κω, που μπόρεσε να ανακάμψει ήδη. Τι κάνουμε λοιπόν;

Είναι δεδομένο, επίσης, όσο και αν δεν είναι ευχάριστο, το γεγονός ότι οι τοπικές αρχές και οι επαγγελματίες των νησιών αναλώθηκαν ουσιαστικά την προηγούμενη περίοδο περισσότερο με «παράπονα» και λιγότερο με συγκεκριμένες θετικές δράσεις αντιμετώπισης του προβλήματος που δημιουργήθηκε, χωρίς να υποτιμάται η σημασία της ανάγκης υποστήριξης των επιχειρήσεων που επλήγησαν ούτε και το πρόβλημα της εγκληματικότητας που αυξήθηκε λόγω των προσφύγων.

Βεβαίως, έγιναν κάποιες δράσεις τουριστικής σκοπιμότητας, κυρίως από την πολιτεία -Υπουργείο Τουρισμού και Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού - ΕΟΤ (όπως fam trips, ανακοινώσεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις, ακόμη και πριν από μερικούς μήνες στη Λέσβο μια τουριστική ημερίδα). Σημαντικό είναι, επίσης, ότι αυξήθηκε, έστω και όχι με τους σκοπούς που θα επιθυμούσε η τουριστική οικογένεια, η αναγνωρισιμότητα των νησιών με τη συνεχή αναφορά στα διεθνή κυρίως μέσα των προσφυγικών θεμάτων και των πολλών, ιδίως στη Λέσβο, επισκέψεων επώνυμων διεθνών προσωπικοτήτων.

Ποιος είναι όμως ο ουσιαστικός απολογισμός αυτών; Πέρασε (ή χάθηκε;) μια ολόκληρη τουριστική σεζόν και, ενώ η υπόλοιπη Ελλάδα αυξάνει εντυπωσιακά τις αφίξεις, η κατάσταση στα νησιά του βορείου Αιγαίου δεν ακολουθεί ακόμη αυτήν την αισιόδοξη ευμάρεια, ενώ τουριστικές επιχειρήσεις τουλάχιστον στην ενδοχώρα της Λέσβου, παρά τα πολλά και ενδιαφέροντα αξιοθέατα και τους πολλαπλών ειδών τουριστικούς πόρους, προσπαθούν να επιβιώσουν, δεδομένης και της δύσκολης γενικότερης οικονομικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται η χώρα.

Οι δράσεις -όποιες έγιναν, ενώ ήσαν, ιδιαίτερα κάποιες, σημαντικά εντυπωσιακές, όπως το video της Λέσβου- καταλήγουν τελικώς να είναι αποσπασματικές και να μην έχουν συμπληρωματικότητα μεταξύ τους, γιατί προφανώς δεν αποτελούσαν αποτέλεσμα συγκροτημένης στρατηγικής αντιμετώπισης της κατάστασης, με χρονικό ορίζοντα σε βάθος, με διερεύνηση των σχετικών αγορών, αλλά κυρίως γιατί οι όσοι επισκέπτες ήρθαν στη Λέσβο την περίοδο του 2016 που πέρασε, κυρίως οι αλλοδαποί, δεν «καλλιεργήθηκαν» ώστε να γυρίσουν στις πατρίδες τους και να γίνουν «πρεσβευτές» της τουριστικής και όχι της προσφυγικής Λέσβου.

Στη Λέσβο θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο η 31η Σύνοδος του Δικτύου των Διεθνών Γεωπάρκων, μοναδικό χαρακτηριστικό του νησιού, που αναδεικνύεται και αυτό από τις ενέργειες των αρμοδίων και των στελεχών του και όχι υποστηριζόμενο ως μέρος μιας ενιαίας στρατηγικής, παρά το ότι είναι επίσης σημαντικό ότι, όπως έχει αναφερθεί, στο πλαίσιο της δράσης αυτής, εντάσσεται ως καινοτομία του προγράμματος η οργάνωση ειδικών δραστηριοτήτων εναλλακτικού τουρισμού, σε συνεργασία με τοπικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στη Λέσβο. Θα έρθουν διεθνείς προσωπικότητες από πολλές χώρες και πρέπει αυτές να «καλλιεργηθούν» να γυρίσουν στις πατρίδες τους και να προβάλλουν την τουριστική Λέσβο, όχι μόνο από το -προφανώς σημαντικό- επιστημονικό ενδιαφέρον των γεωπάρκων, αλλά και από τις δυνατότητες που προσφέρει το νησί σε ικανοποίηση των τουριστικών ενδιαφερόντων των διαφόρων «τμημάτων αγοράς του τουρισμού». Άλλωστε η Λέσβος είναι προικισμένη με τουριστικούς πόρους που μπορούν να την προβάλλουν κατά περίπτωση, σε διάφορες αγορές, που μπορεί η καθεμιά τους να είναι σχετικά μικρή σε σχέση με τον οργανωμένο τουρισμό του «ήλιου - θάλασσας - παραλίας», αλλά είναι αγορές που μπορούν να απεξαρτηθούν από «εποχικότητα», μπορούν να στηρίξουν τη διάχυση της τουριστικής δραστηριότητας σε όλο το νησί και άμεσα και έμμεσα να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας.

Αναφέρομαι βεβαίως στον πολιτιστικό τουρισμό, στον γαστρονομικό τουρισμό, ιαματικό - θερμαλιστικό τουρισμό, στον θρησκευτικό τουρισμό, στις διάφορες μορφές του αθλητικού τουρισμού αναψυχής (παράκτια σπορ όπως windsurfing - kitesurfing, και άλλες αθλητικές δραστηριότητες στο μοναδικό φυσικό τοπίο της Λέσβου), καταδυτικό τουρισμό, τουρισμό φύσης και παρατήρησης πουλιών (που έχει παλαιότερα αρκετά αναπτύξει η Λέσβος), σπηλαιολογικό τουρισμό (η Λέσβος έχει καταγεγραμμένα και επισκέψιμα στη φυσική τους κατάσταση δεκάδες σπήλαια) και άλλες ειδικές μορφές.

Η «στρατηγική αντιμετώπιση τουριστικής κρίσης», όπως αυτή που βίωσε έντονα αλλά και μερικώς συνεχίζει να δέχεται η Λέσβος (και η Χίος και λιγότερο τα άλλα νησιά), είναι κάτι που έχει εμφανιστεί στον τουρισμό διεθνώς, έχει μελετηθεί και έχουν προταθεί και εφαρμοστεί «αντίμετρα» (για να χρησιμοποιήσω έναν προσφιλή όρο των τελευταίων εβδομάδων). Ο Δήμος Λέσβου έχει ήδη από το 2015 εκπονήσει «Μελέτη Νέας Τουριστικής Ταυτότητας - Προτεινόμενο branding και positioning για τον τουρισμό της Λέσβου» στην οποία έχει ενταχθεί και λογότυπο και slogan («Νήσος Λέσβος - Αυθεντική Ελλάδα»), η οποία όμως δεν φαίνεται να υλοποιείται, παρά το ότι παρουσιάστηκε και σε ημερίδα τον Φεβρουάριο 2017. Και άλλοι έχουν κάνει προτάσεις για το νησί, μεταξύ των οποίων το Παρατηρητήριο Τουρισμού στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ο καθηγητής κ. Γιάννης Σπιλάνης και ο κ. Παράσχος Καραβατάκης, αρχιτέκτων μηχανικός, τον Οκτώβριο 2016 (βλέπε άρθρο στο «ΕΜΠΡΟΣ»).

Ο υπογράφων (με βάση την ελαχιστότατη υπερ-25ετή εμπειρία του σε θέματα τουριστικής ανάπτυξης και μάρκετινγκ εντός και εκτός Ελλάδος) είχε την ευκαιρία την περίοδο Μαΐου - Ιουλίου 2016, κατόπιν παρότρυνσης του προέδρου του ΕΟΑΕΝ κ. Καλογρίδη, να υποβάλει γραπτώς σκέψεις και συγκεκριμένες προτάσεις προς τις Δημοτικές Αρχές και προς τους επαγγελματικούς φορείς του νησιού, περισσότερες από δέκα επιστολές και e-mails, όπου περιέγραφε - πρότεινε διάφορες δράσεις και ενέργειες, συμπληρωματικές στην ήδη εκπονηθείσα Μελέτη Branding (στο πλαίσιο ενός Τριετούς Σχεδίου Εμβληματικών Δράσεων για την Αποκατάσταση και Ανάδειξη της Τουριστικής Λέσβου), και άμεσα σχετιζόμενες με στρατηγικές κινήσεις για την αντιμετώπιση της «αρνητικής εικόνας» που είχε δημιουργηθεί από τις προσφυγικές ροές, και γενικότερα για τη στήριξη του τουρισμού του νησιού (που βεβαίως είναι διαθέσιμα σε τυχόν ενδιαφερόμενους).

Αναγνωρίζεται βεβαίως το γεγονός ότι μερικές δράσεις έγιναν αποσπασματικά, αλλά δεν είχαν ουσιαστική συνέχεια, εκτός αν γίνονται δράσεις που δεν κοινοποιούνται. Παρά το ότι «έφυγε» η προηγούμενη τουριστική περίοδος και η περίοδος των τουριστικών εκθέσεων και δράσεων προβολής για την τρέχουσα σεζόν, θεωρούμε ότι περισσότερες προτάσεις αυτές είναι ακόμη εφαρμόσιμες, και μεταξύ αυτών είχαν προταθεί:

- Διαμόρφωση Επικοινωνιακής Καμπάνιας προς παλαιούς πελάτες και πράκτορες-τουριστικά γραφεία (συνεργασία με επαγγελματίες του τουρισμού).

- Πρόσκληση εκπροσώπων διεθνώς ΜΜΕ που ήδη έχουν περιγράψει «προσφυγικό Λέσβου» για «σωστή ενημέρωση» και αποκατάσταση τυχόν λανθασμένων παρουσιάσεων (χρειάζεται συγκροτημένος συντονισμός με Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας κ.λπ.).

- Αίτημα προς Υπουργείο Τουρισμού και Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού για υλοποίηση άμεσων συγκεκριμένων ενεργειών προβολής προς εξειδικευμένες αγορές (εναλλακτικού τουρισμού), τουριστικών πλεονεκτημάτων Λέσβου, προς αναστροφή κλίματος μείωσης - ακύρωσης κρατήσεων.

- Πραγματοποίηση στοχευμένων ενεργειών «προβολής της τουριστικής Λέσβου» προς παραδοσιακές αγορές της Λέσβου που βρίσκονται σε ύφεση λόγω προσφυγικού.

Δυστυχώς, ο υπογράφων δεν έλαβε ποτέ επίσημη απάντηση, αλλά ελπίζει ότι οι παραλήπτες έλαβαν υπόψη τους τα υποβληθέντα, και, έστω και αργά, θα αντιδράσουν, συγκροτώντας ένα συγκεκριμένο με βάθος χρόνου πρόγραμμα δράσεων, ώστε όχι μόνο να επανέλθει η Λέσβος στις παλιές της δόξες, αλλά να τις ξεπεράσει, όπως πραγματικά δικαιούται το μοναδικό αυτό νησί.

* Ο Χρήστος Πετρέας είναι Εμπειρογνώμων - Σύμβουλος Τουρισμού και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΟΑΕΝ - Επιμελητηριακού Ομίλου Ανάπτυξης Ελληνικών Νησιών, πρώην Επιστημονικός Σύμβουλος στο Επιμελητήριο Λέσβου (1991-96).