Του Στρατή Χαραλάμπους Αντγος(ΠΒ) ε.α.*  

Η περίοδος του ενός μηνός περίπου, από την απελευθέρωση της Μυτιλήνης, την 8η Νοεμβρίου , μέχρι την πλήρη απελευθέρωση του Νησιού, ονομάστηκε Φόβια από την τρομοκρατία και το φόβο που επικρατούσε στον πληθυσμό εξαιτίας της δράσης άτακτων ομάδων και από τα δύο στρατόπεδα. Οι τουρκικές πηγές αναφέρουν τα παρακάτω θλιβερά γεγονότα, παραλείποντας δε τις βιαιοπραγίες των βασιμποζούκων μουσουλμάνων σε Μεσότοπο, Κάπη, Μανταμάδο και φυσικά το κάψιμο της Πέτρας λίγο πριν τη μάχη του Κλαπάδου: 

-Οι ομάδες των ντόπιων άτακτων ενώθηκαν με τους 200 περίπου Κρητικούς , Σαμιώτες και Κασιώτες και από απέναντι με την ομάδα του Νίκου Πετρέλλη και την πρώτη μέρα επιτέθηκαν στη Μυτιλήνη σε σπίτια προκρίτων μουσουλμάνων, εξευτέλιζαν τις γυναίκες και άρπαζαν λίρες και πολύτιμα αντικείμενα, 

-Κατέστρεψαν τα παράθυρα και τις πινακίδες στα τζαμιά και σε όλα απαγορεύτηκε η προσευχή, πλην των Γενί τζαμί και Τσιναρλί τζαμί. 

-Συνελήφθη χριστιανός με επιστολή του δημάρχου Παναγιώτη Βασιλείου με την οποία ζητούσε από τα χωριά να του γνωστοποιήσουνε ονόματα νέων για να μοιραστούν όπλα και σφαίρες.  

-Στην Αγιάσο εξοντώθηκε μια οικογένεια ενός μουσουλμάνου ξυλουργού, ομοίως ο ιερομόναχος Ευγένιος Παπανάκης σκότωσε δύο μουσουλμάνους αιχμάλωτους καθώς τους μετέφερε στη Μυτιλήνη . Φυλακίστηκε αλλά απελευθερώθηκε από τον Μανουσάκη και βράδυ πήγε στην Κώμη και σκότωσε τον Χασάν μπέη και πήρε 2000 λίρες. 

-Ομάδες άτακτων από Πολυχνίτο, Πλωμάρι και Αγιάσο πέρασαν με καΐκι στο Μεσότοπο και επιτέθηκαν στους μουσουλμάνους και ξεσήκωσαν τους ντόπιους. Έφτασε τακτικός στρατός από τα Παράκοιλα και εγκατέλειψαν το χωριό, ο παπάς και ο κοινοτάρχης οδηγήθηκαν στον Κλαπάδο. 

-Καταστράφηκαν ολοσχερώς τα χωριά Φίλια, Υψηλομέτωπο, Δάφια , Αρίσβη, Σκαλοχώρι και μερικώς τα χωριά Μόλυβος, Κώμη, Σίγρι και Παράκοιλα.  

-Οι 103 αιχμάλωτοι, επικεφαλής αρχών, υπάλληλοι και προύχοντες οδηγήθηκαν μέσω Λήμνου στον Πειραιά και έμειναν πέντε μέρες σε ξενοδοχεία. Πενήντα απ’ αυτούς οδηγήθηκαν στην Ιθάκη και οι άλλοι στις 23 Νοεμβρίου αφέθηκαν ελεύθεροι και με ρωσικό πλοίο γύρισαν στη Σμύρνη, πλην των τριών λιμεναρχών και του υπεύθυνου της πυριτιδαποθήκης στο Κάστρο. Νωρίτερα ο Βαλής Εκρέμ είχε συναντηθεί στην Αθήνα με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο.  

-Σε ελαιοτριβείο της Καλλονής , αγγλικής ιδιοκτησίας, συγκεντρώθηκαν 300 περίπου μουσουλμάνοι και ζήτησαν βοήθεια από τον διευθυντή , Μοσγιό Πάπ (Mösyö Pap), πράγματι αυτός ανταποκρίθηκε .Όταν όμως οι καταφεύγοντες έφθασαν στους 700 ζήτησε οικονομική βοήθεια από την Κωνσταντινούπολη. Ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση κατόπιν ενεργειών της Βρετανικής Πρεσβείας στάλθηκαν από το Οθωμανικό Υπουργείο Εσωτερικών στο Διευθυντή του ελαιοτριβείου 200 αγγλικές λίρες για κάλυψη των εξόδων. 

Τα βίαια γεγονότα δημιούργησαν ανησυχία στον πληθυσμό και δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο έδωσαν διάσταση στο θέμα σε Αθήνα και Λήμνο. Προύχοντες ζήτησαν από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο να επέμβει, κάτι που έμεινε στα χαρτιά διότι ήταν φανερή η εμπλοκή του στρατού με την ενίσχυση των αντάρτικων ομάδων. 

Από 29 Νοε -1 Δεκ 1912 έφτασαν ενισχύσεις στη Μυτιλήνη από Θεσσαλονίκη, η Λεσβιακή φάλαγγα από Πειραιά και ο νέος διοικητής Ανχης Συρμακέζης με το επιτελείο του. Προτού ξεκινήσει η προέλαση του ΕΣ στάλθηκε επιτροπή στις 1 Δεκ 1912 στην Καλλονή αποτελούμενη από τον Μουφτή Μυτιλήνης, μουσουλμάνους και χριστιανούς πρόκριτους και τον πρώην δήμαρχο Καβέτσο, ο οποίος φιλοξενούσε την οικογένεια του Γκανί στο σπίτι του. Μετέβηκε προσωπικά στην Καλλονή ο Γκανί και απάντησε αρνητικά στην πρόταση για παράδοση.  

Τα γεγονότα, από 1 Δεκ 1912 από την έναρξη της προέλασης του ΕΣ για Κλαπάδο σε δυο φάλαγγες μέσω Μόριας-Λάμπου Μύλων-Μέσα-Καλλονή και Θερμή-Πηγή-Κώμη-Αγία Παρασκευή-Αρίσβη-Πετσοφάς μέχρι την παράδοση του Οθωμανικού στρατού στις 8 Δεκ 1912 είναι γνωστά. Επισημαίνεται η λιποταξία την νύκτα 6/7 Δεκ 1912 πολλών μουσουλμάνων και η άρνηση επτά τούρκων αξιωματικών να πολεμήσουν. Ο Λοχαγός Sıkdı τη νύκτα 7/8 Δεκ 1912 μαζί με μερικούς άλλους έφυγε από τον Κλαπάδο πήγε στη Συκαμιά, μετά στο ακρωτήριο Κόρακα και τη νύκτα 9/10 Δεκεμβρίου πέρασε απέναντι.  

Ο Διοικητής των τουρκικών στρατευμάτων , ταγματάρχης Γκανί , επέστρεψε στην οικογένεια του στη Μυτιλήνη καθώς και οι άλλοι Οθωμανοί αξιωματικοί. Στην αναφορά που υπέβαλε στις 5 Ιαν 1913 στο Επιτελείο , περιέλαβε λεπτομερές σχέδιο ανακατάληψης της Λέσβου με αποβατική ενέργεια στις ακτές Ν. Κυδωνιών - Μυστεγνών - Πεδή και ταυτόχρονη ενέργεια του οθωμανικού στόλου σε Πέτρα και Μυτιλήνη . Το σχέδιο, που μάλλον συντάχθηκε για να μειώσει τις τυχόν επιπτώσεις που θα είχε ο ταγματάρχης λόγω της ηττοπάθειας που έδειξαν τα υπό την διοίκηση του στρατεύματα, ουδέποτε εφαρμόστηκε. Διότι το οθωμανικό ναυτικό ουδέποτε επανάκτησε την κυριαρχία στο Αιγαίο και τις δύο φορές που επιχείρησε έξοδο από τα Στενά , στις ναυμαχίες που ακολούθησαν νικήθηκε κατά κράτος από το ελληνικό ναυτικό ( Ναυμαχία της Έλλης-3 Δεκ 1912 και Ναυμαχία της Λήμνου-5 Ιαν 1913) .  

Ότι δεν μπορούσε να επιτύχει στρατιωτικά η Τουρκία το επιχείρησε διπλωματικά και πάντα αρνιόταν να αναγνωρίσει ντε γιούρε την Ελληνική κατοχή των Νησιών του Β.Α. Αιγαίου, πολλές δε φορές η Λέσβος κυρίως έγινε αντικείμενο συνδιαλλαγής στις διπλωματικές διεργασίες. Κατά τη σύναψη της Συνθήκης του Λονδίνου (30 Μαΐου 1913), με την οποία τερματίστηκε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος, η Οθωμανική αυτοκρατορία αρνήθηκε να συζητήσει το θέμα των νησιών και τελικά με τη σύμφωνη γνώμη των συμβαλλόμενων μερών (Βαλκανικά κράτη - Οθωμανική Αυτοκρατορία), με το άρθρο 5, ανατέθηκε στις Μεγάλες Δυνάμεις να αποφασίσουν για το καθεστώς των νησιών, πλην της Κρήτης και του Αγίου Όρους. Στις 14 Νοε 1913 υπογράφτηκε μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας η Συνθήκη των Αθηνών , τερματίστηκε η πολεμική περίοδος ,αλλά δεν επιλύθηκε το θέμα των Νησιών και του Αγίου Όρους .Το 1914 ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα Γκαλίπ Κεμαλί , ερωτηθείς ανεπίσημα « Ποια νησιά θα έδινε η Οθωμανική Αυτοκρατορία , αν δινόταν πίσω η Λέσβος και η Χίος;» , απάντησε «Τα Ψαρά, Λεβίθα , Αστυπάλαια , Κάρπαθο και Κάσο» και το θέμα έκλεισε . 

Δυστυχώς η Χώρα μας οδηγήθηκε μέσα από τον εθνικό διχασμό ( πολιτικό , κοινωνικό και εδαφικό) στη Μικρασιατική περιπέτεια και την εθνική καταστροφή και από νικήτρια τον Οκτώβριο του 1918 βρέθηκε στη Λωζάνη τον Ιούλιο του 1923 στο «εδώλιο» του ηττημένου. Συζητήθηκε το θέμα των νησιών του Β.Α. Αιγαίου και ο Ισμέτ Πασάς επέμεινε στις ίδιες θέσεις των Νεότουρκων του 1914 , ευτυχώς οι Μεγάλες Δυνάμεις επέμειναν στην απόφαση τους του Φεβ 1914 και δια στόματος του πρόεδρου και υπουργού εξωτερικών της Αγγλίας λόρδου Κώρζον , αναγνώρισαν «την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Β.Α. Αιγαίου πλην Ίμβρου και Τενέδου» , που de facto είχε επιβληθεί δια των ελληνικών όπλων το 1912 . Το χρήσιμο δίδαγμα που βγαίνει από την παραπάνω διπλωματική διαπραγμάτευση (φανερή και μυστική ) είναι ότι όταν διαπραγματεύεσαι θα πρέπει να είσαι ισχυρός στρατιωτικά και οικονομικά . Σε αντίθετη περίπτωση εφόσον οι συνθήκες σε οδηγούν σε αναγκαστική διαπραγμάτευση , προσπαθείς να εξασφαλίσεις από άλλους ισχυρότερους την υποστήριξη. Διαφορετικά θα οδηγηθείς σε λάθη και θα αναγκαστείς να δεχθείς λύσεις που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της Πατρίδας και του Έθνους.  

Σήμερα που γιορτάσαμε 112 χρόνια ελευθερίας ας αναλογιστούμε αυτούς που θυσιάστηκαν για να ζούμε σήμερα ελεύθεροι και ας παραδειγματιστούμε όλοι, ιθύνοντες και λαός, ότι μόνο αν είμαστε ενωμένοι και δυνατοί σε όλους τους τομείς μπορούμε να διατηρούσε τα κεκτημένα και να αποθαρρύνουμε τον όποιον θα θελήσει να επιβουλευτεί την ανεξαρτησία μας , την εδαφική μας ακεραιότητα και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα.  

*Ο Στρ. Χαραλάμπους είναι Αντγος(ΠΒ) ε.α. και μέλος της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών. Το παραπάνω άρθρο ήταν ομιλία του στα πλαίσια επετειακής εκδήλωσης για τα 112 χρόνια από την απελευθέρωση της Λέσβου