«Είμαι 85 χρονών κι έχω μια ιδιότυπη πορεία.» Έτσι ξεκίνησε την αφήγησή του, όταν συναντηθήκαμε, ο παλιός Ακρασιώτης φιλόλογος της Μυτιλήνης Γιάννης Κοντέλλης. Πού αναφερόταν; Στη σχέση του με τη σύζυγό του, Μυρσίνη Αληγιάννη, με την οποία πορεύονται μαζί από μικρά παιδιά, χωρίς να έχουν χωρίσει ποτέ. Ο άνθρωπος αυτός, από τα χέρια του οποίου έχουν περάσει τόσοι και τόσοι μαθητές, κάποιοι από αυτούς σήμερα γνωστοί πολιτικοί της Μυτιλήνης, ιδρυτής του Λαογραφικού Μουσείου Ακρασίου που πήρε το όνομά του από τον ίδιο και συγγραφέας βιβλίων, έχει προσφέρει τόσα στο χωριό του, ώστε ο Σύλλογος των Απανταχού Ακρασιωτών «Ο Πλάτανος» αποφάσισε ομόφωνα να δώσει το όνομά του στο σύνολο των εκδηλώσεων που θα διοργανώσει μέσα στο 2011. Το «Ε» κάνει μαζί του μια αναδρομή στη ζωή και το έργο του, από τα παιδικά του χρόνια των στερήσεων, μέχρι σήμερα που, παππούς με εγγονάκια πλέον, συνεχίζει αστείρευτος να προσφέρει.

«Μου άρεσε πολύ να διαβάζω. Μέχρι τώρα διαβάζω, είναι η ωραιότερή μου απασχόληση. Στην Ιστορία έχω τη μεγαλύτερη αδυναμία», λέει ο Γιάννης Κοντέλλης. Στο σπίτι του, όμως, όταν ήταν παιδί, τα βιβλία σπάνιζαν. Οι γονείς του, τίμιοι και εργατικοί άνθρωποι, ήταν και οι δύο αγράμματοι. Το μόνο βιβλίο που βρήκε από τον πατέρα του ήταν ένας… Καζαμίας.


Οι γονείς του Γιάννη Κοντέλλη σε φωτογραφία τού 1959. Και στους δύο τους χρωστάει «αιώνια ευγνωμοσύνη» (αριστερά). Ο Γιάννης Κοντέλλης με τη σύζυγό του, Μυρσίνη Αληγιάννη. Μια ζωή την έχουν περάσει μαζί. «Γεννήθηκε για ν’ αγαπά», λέει για τη σύντροφό του (δεξιά)

Τα δύσκολα χρόνια του σχολείου
Η οικογένεια είχε δύο παιδιά: το Γιάννη και τη μεγαλύτερη αδελφή του Παπαδούλα, που έχει φύγει από τη ζωή εδώ και χρόνια. Ο μικρός Γιάννης βοηθούσε τον πατέρα του στη δουλειά: ελιές, πρόβατα και άλλες αγροτικές εργασίες συνδυάζονταν με τα πρώτα χρόνια του σχολείου. Το γυμνάσιο που ακολούθησε ήταν κάθε μέρα ένα ολόκληρο ταξίδι, αφού οι μαθητές έπρεπε να πάνε μέχρι το Πλωμάρι. Τα 16 χιλιόμετρα της διαδρομής ο μικρός Γιάννης τα έκανε με τα πόδια και ξυπόλυτος. Κι αυτό γιατί δεν ήθελε να χαλάσει το ένα και μοναδικό ζευγάρι παπούτσια που είχε: τα έβγαζε στο δρόμο και τα ξαναφορούσε όταν έφτανε στην είσοδο του Πλωμαρίου, για να μη φτάσει ξυπόλυτος ως το σχολείο. Μαζί του στο σχολείο, ήδη από το δημοτικό που έβγαλαν στο χωριό τους, η μετέπειτα σύζυγός του, Μυρσίνη. Η ίδια ήταν σε καλύτερη οικονομική κατάσταση, για το Γιάννη όμως τα πράγματα δεν ήταν τόσο εύκολα.
«Δυστυχώς, έβγαλα το γυμνάσιο στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής», λέει σήμερα. «Δεν είχαμε καθηγητές. Τα λατινικά τα διδάχτηκα μόνος μου, αφού δεν είχαμε φιλόλογο στο Πλωμάρι. Ήταν δύσκολα χρόνια, γιατί εκτός από αυτό, είχαμε και πολλές στερήσεις, δεν είχαμε το φαγητό που έπρεπε να φάμε τότε…»
Πέντε παιδιά μαζί, νοίκιαζαν στο Πλωμάρι ένα σπίτι χωρίς ρεύμα, νερό και τουαλέτα, ώστε να μη χρειάζεται να πηγαινοέρχονται κάθε μέρα στο χωριό τους. Μένανε όλοι μαζί κι αν κατέβαινε στο Πλωμάρι κανένας αγωγιάτης από το Ακράσι, τους έστελναν οι γονείς τους λίγο φαγητό.


Στο Ναυτικό, υπηρετώντας τη στρατιωτική του θητεία, σε ηλικία 28 ετών (αριστερά). Με τις μαθήτριές του. Η σχέση που είχε με τους άλλους καθηγητές και τους μαθητές του είναι κάτι για το οποίο νιώθει περήφανος (δεξιά)

Τα φοιτητικά χρόνια του διαβάσματος
Παρ’ όλο που στην αρχή δεν ήταν καλός στο σχολείο, αφού δυσκολεύτηκε κιόλας γιατί με ένα μεταξικό νόμο πήγε κατ’ ευθείαν από την Δ΄ δημοτικού στην Α΄ γυμνασίου, ο Γιάννης Κοντέλλης δεν το έβαλε κάτω να γυρίσει στο χωριό του. Όταν πήγε στην Ε΄ γυμνασίου, αποφάσισε να «στρωθεί στο διάβασμα» και στις δύο τελευταίες τάξεις ήταν μεταξύ των πρώτων μαθητών. Εξ ου και η φράση του γυμνασιάρχη τους όταν την τελευταία μέρα μπήκε στην τάξη και τους ζήτησε να μεταφράσουν ένα λατινικό κείμενο: «Για σένα δεν πήγαν τα έξι χρόνια του σχολείου χαμένα.» Από τους 30 συνολικά μαθητές από διάφορα χωριά, ο Γιάννης ήταν ο μόνος που σήκωσε δειλά-δειλά το χέρι του και μετέφρασε το κείμενο.
Ακολούθησαν οι εξετάσεις στη Φιλολογία και οι σπουδές στην Αθήνα. Μαζί του πέρασε και η Μυρσίνη του, στη Θεολογική Σχολή. Τα φοιτητικά του χρόνια, ο Γιάννης Κοντέλλης τα πέρασε - με τι άλλο; Με διάβασμα. Από τις 7 το πρωί έως τις 9 το βράδυ διάβαζε και όταν ερχόταν η ώρα να πάρει το λεωφορείο για να γυρίσει σπίτι του, ένιωθε σα να έσκαβε όλη μέρα, η πνευματική κούραση γινόταν σωματική. Έτσι, το διάβασμα ήταν όλη του η καθημερινότητα και η αίσθηση του «κενού» όταν πια τελείωσε τη σχολή, μεγάλη. «Όταν πήρα το πτυχίο μου έκλαιγα, όχι από χαρά, αλλά επειδή ήθελα να συνεχίσω», λέει. «Δυστυχώς, οι γονείς μου δεν είχαν την οικονομική άνεση να με στηρίξουν κι έπρεπε να εργαστώ.» Σημαντική ήταν η στήριξη που του παρείχε, όμως, όλα τα χρόνια των σπουδών του, από τη Ζάμπια της Αφρικής όπου είχε πάει, η αδελφή του Παπαδούλα.


Με τη σύζυγό του, Μυρσίνη, και τα τρία τους παιδιά: Γιώργος (στη μέση) και οι δίδυμοι Νίκος και Στρατής (αριστερά). Χειμώνας τού 1996. Γνήσιο ακρασιώτικο αντρόγυνο, ακολουθώντας τα πατροπαράδοτα… βράζουν του τσ’καλέλ’ μι τα κ’τσα… (δεξιά)

Δάσκαλος στη Μυτιλήνη
Με τη Μυρσίνη χώρισαν για πολύ λίγο, όσο ο Γιάννης υπηρετούσε στο Στρατό. Το 1954 διορίστηκαν και οι δύο ως καθηγητές στη Μυτιλήνη.
«Τα χρόνια που υπηρετήσαμε στην Εκπαίδευση, ήταν πολύ γεμάτα», κάνει σήμερα τον απολογισμό του ο Γιάννης Κοντέλλης. «Εγώ ήμουν στο Αρρένων, η γυναίκα μου στο Θηλέων. Πήγαινα κάθε μέρα με πολύ μεγάλη χαρά στο σχολείο, ποτέ δεν γκρίνιαξα, ούτε είχα ποτέ πρόβλημα με συνάδελφο. Ούτε τιμώρησα ποτέ μαθητή, ούτε σκέφτηκα ποτέ “πώς θα συναντήσω τον τάδε μαθητή, το ζωηρό”. Μ’ όλα τα παιδιά είχαμε πολύ καλή συνεργασία.»
Μέχρι και την τελευταία μέρα, πήγαινε με μεράκι στο σχολείο ο κ. Γιάννης. Αυτός μάλλον ήταν και ο λόγος που, όπως λέει, ακόμη και όταν πήγαιναν εκδρομές σχολικές, πολλοί μαθητές του επέλεγαν να καθίσουν μαζί του αντί να παίξουν. «Από τα χέρια μου πέρασαν σημαντικά πρόσωπα, αρκετοί από αυτούς σήμερα πολιτικοί του τόπου: ο Γιακαλής, ο Βουνάτσος, ο Βογιατζής ήταν όλοι πρώην μαθητές μου. Και είναι μεγάλη τιμή σήμερα, όταν με βλέπουν στο δρόμο, να τρέχουν να με χαιρετήσουν και να μου δείξουν την εκτίμησή τους.»


Από τα εγκαίνια του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ακρασίου (Αύγουστος 2003) (αριστερά). Μερική άποψη του Μουσείου, που έχει στηθεί από τα αντικείμενα που συγκέντρωνε για χρόνια ο Γιάννης Κοντέλλης (δεξιά)

Η προσφορά στο Ακράσι
Τριάντα πέντε χρόνια υπηρέτησε τη μυτιληνιά εκπαίδευση ο Γιάννης Κοντέλλης. Από τα 60 του που βγήκε στη σύνταξη, όμως, δε σταμάτησε να προσφέρει. Αντίθετα, τα 25 αυτά χρόνια ήταν πολύ σημαντικά για τον ίδιο. «Ήταν μια από τις πιο όμορφες περιόδους», εξηγεί. «Σπουδάσαμε τα παιδιά μας, αλλά εμένα μου δόθηκε η ευκαιρία κι έγραψα.»
Η μεγάλη αγάπη που τρέφει για το χωριό του, τον εξόπλισε με τη διάθεση και το κουράγιο να ασχοληθεί με την τοπική ιστορία και να γράψει πέντε βιβλία. Το σημαντικότερο έργο του, το «Ακράσι». Δύο ολόκληροι τόμοι για ένα χωριό μόνο 50 κατοίκων. Τα άλλα βιβλία του: για το Γεώργιο Καλδή, τον Ακρασιώτη πρώτο βουλευτή των Φιλελευθέρων στη Λέσβο, στις πρώτες εκλογές μετά την απελευθέρωση, για ένα δάσκαλο του χωριού και τη μεγάλη προσφορά του και το φωτογραφικό λεύκωμα του Ακρασίου, με 800 φωτογραφίες σχολιασμένες, που ο ίδιος συγκέντρωσε από τους συγχωριανούς του. Φωτογραφίες που ξεκινούν από τότε που «βγήκε» ο φωτογραφικός φακός.
Η σημαντικότερη προσφορά του, όμως, θα έλεγε κανείς πως είναι το Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο, πέρα από την εκκλησία, βοήθησε να γίνει στο χωριό του.

Ένας χώρος που δημιουργήθηκε πριν από 10 χρόνια και φυλάει μέσα του πάνω από 400 αντικείμενα, στενά συνδεδεμένα με την ιστορία και τη λαογραφία του Ακρασίου, που ο Γιάννης Κοντέλλης μάζευε ακούραστος για χρόνια. Ανάμεσα σε αυτά, οικιακά σκεύη, αγροτικά εργαλεία κ.ά., αλλά και 180 περίπου έγγραφα, που αποτελούν σημαντικά ιστορικά ντοκουμέντα του χωριού για όλους τους σημαντικούς σταθμούς του: τη δημιουργία του, το χτίσιμο της εκκλησίας και του σχολείου, την πρώτη μέρα που έφτασε στο χωριό νερό.
«Το Ακράσι ήταν πριν 80 χρόνια το φτωχότερο χωριό της Λέσβου. Το 85% ήταν εργάτες. Πολλοί έφυγαν στο εξωτερικό και σχεδόν όλοι έχουν κάνει καλές δουλειές. Πρώην φτωχόπαιδα, που είχαν ευγενή άμιλλα μεταξύ τους και βοήθησαν και τον τόπο τους. Σήμερα, το Ακράσι είναι το πλουσιότερο χωριό», λέει ο κ. Γιάννης. «Για εμένα, η δημιουργία του Μουσείου ήταν όνειρο ζωής. Ως φιλόλογος με ενδιάφερε πολύ η λαογραφία και μάζευα διάφορα αντικείμενα από τα καταγώγια των σπιτιών του χωριού. Στην προσπάθεια αυτή, ήταν σημαντική η συμβολή των χωριανών και των συλλόγων, που βοήθησαν με εράνους και όπως αλλιώς μπορούσαν.»
Στην κατεύθυνση αυτή, άρχισαν να εκδίδονται πριν από 20 χρόνια και η εφημερίδα και το περιοδικό του χωριού, τα «Ακρασιώτικα Νέα» και «Το Ακράσι» αντίστοιχα. Και με τα δύο συνεργάζεται ο Γιάννης Κοντέλλης και τα έσοδα από τις εκδόσεις έχουν δοθεί για να γίνουν πολλά έργα στο χωριό.


Από τα εγκαίνια του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Ακρασίου (Αύγουστος 2003) (αριστερά). Ο Γιάννης Κοντέλλης μαζί με τον κουνιάδο του Στέφανο Αληγιάννη πίνουν τον καφέ τους «στου Κάμπου» (δεξιά)

Συνεχίζοντας ακούραστος
Στα 85 του χρόνια είναι πλήρης, ικανοποιημένος και πανευτυχής και περνάει κάθε καλοκαίρι στο χωριό του. Συνεχίζει να διαβάζει πάρα πολύ, τον βοηθάει άλλωστε και η όρασή του, αλλά και η μνήμη του. «Περάσαμε μια τρισευτυχισμένη ζωή με τη γυναίκα μου, έχουμε τρεις γιους - το Γιώργο, το Νίκο και το Στρατή - και εγγονάκια», λέει. «Χρήματα δεν αποκτήσαμε, τη σύνταξή μας έχουμε, αλλά η εκτίμηση που τρέφουν για εμάς οι παλιοί μας μαθητές, είναι πιο σημαντική.»
Με απόφαση του Συλλόγου των Απανταχού Ακρασιωτών «Ο Πλάτανος», όλες οι εκδηλώσεις που θα διοργανωθούν μέσα στο 2011 θα γίνουν στο όνομα του Γιάννη Κοντέλλη. Μια απόφαση, ελάχιστος φόρος τιμής, όπως λέει, στον άνθρωπο που έθεσε ως σκοπό ζωής τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς του Ακρασίου και το ύμνησε όσο κανείς άλλος, μέσα από ατελείωτες σελίδες βιβλίων, άρθρων και περιοδικών.
«Είναι κάτι που δεν επεδίωξα, ποτέ δε με ενδιέφερε η προβολή», λέει ο Γιάννης Κοντέλλης για την τιμή που του κάνει ο Σύλλογος. Εκτίμα την κίνηση, για τον ίδιο όμως πιο πολλή σημασία έχουν όσα έχει μπορέσει να κάνει και όσα συνεχίζει να προσφέρει. «Το πιο σημαντικό για μένα είναι πως στην ηλικία που έχω, διατηρώ ακόμη τη ζωντάνια μου και μπορώ να γράφω και να κάνω πράγματα. Θέλω να δίνω όση από τη φλόγα μου, κι ας είμαι ένα ταπεινό λυχνάρι. Αφήνω πίσω το έργο μου για το χωριό μου, την εκκλησία και το Μουσείο· αυτά για μένα είναι αρκετά.»