Σε εφτά μνημειακές μεταβυζαντινές εικόνες, πάνω σε ξύλο, είναι ζωγραφισμένος, από άγνωστους καλλιτέχνες-αγιογράφους, ο Άγιος Νικόλαος, προ­στάτης στους ναυτικούς και θαλασσινούς, και βρίσκονται στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο Μυ­τιλήνης,στον αυλόγυρο του Ναού του Αγίου Θερά­ποντα. Από αυτές, τέσσερις είναι λατρευτικές-προσκυνηματικές, μία πολυσύνθετη και δυο πάνω σε βημόθυρα.

«Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ», δεξιά κι αριστερά από το φωτοστέφανο η επιγραφή, με κόκκινα βυζαντινά με­γαλογράμματα, στο 14ο αιώνα, με ύψος 84, πλάτος 61 και πάχος 3 εκατοστά, από τη συλλογή του Μητροπολιτικού Οίκου.
Ζωγραφισμένος σε χρυσό κάμπο-φόντο από τη μέση και πάνω, στηθαίος μετωπικός, με βλέμμα αυστη­ρό, διαπεραστικό στα δεξιά, που εκφράζει πνευματικότητα. Το πρόσωπο γραμμένο μ’ έντονα χαρακτηρι­στικά, ένα μέρος από το λαιμό και το δεξί χέρι που ευλογεί με ρόδινο προπλασμό. Τα γκρίζα μαλλιά, φρύδια και γένια με γραψίματα κυκλικά. Μύτη μακρουλή, μάγουλα ρυτιδωμένα και γυμνό μέτωπο, εξογκωμένο πάνω, πριν από τα μαλλιά, με βαθιές ρυτίδες. Αφτιά μεγάλα σχηματοποιημένα, χείλη μόλις γράφονται και φως στα μάτια που δίνει αυστηρότητα στην έκφραση. Στα μάτια παράλληλες γραμμές με τα βλέφαρα. Κόρη ματιού διάφανη. Πυροδισμός στα βλέφαρα, στις σακκούλες, στα μάτια, στα μάγουλα, στα ρουθούνια. Το χρυσό φωτοστέφανο σε κυκλικό κόκκινο περίγραμμα.
Φορά καφετί φαιλόνι-φελόνι με μαύρες κι ανοιχτόχρωμες πτυχώσεις-πιέτες και γκρίζο ωμοφόρι-μαφόρι με τρεις μαύρους σταυρούς και παράλληλες διακοσμητικές μαύρες γραμμές. Με το δεξί χέρι, μπροστά από το στήθος, ευλογεί, ενώ με το αριστερό, που είναι σκεπασμένο από το φελόνι, βα­στά χοντρό βιβλίο ή κλειστό ευαγγέλιο με στάχωση-βυζαντινή βιβλιοδεσία και διακοσμημένο με άσπρες στρογγυλές ψηφίδες, στις τέσσερις γωνίες κόκκινα και πράσινα πλακίδια και στη μέση κόκκι­νο στρογγυλό. Με κόκκινο πλατύ περίγραμμα πλαι­σιώνεται όλη η εικόνα. Όπως βλέπουμε την εικόνα, κάτω δεξιά, δίπλα στο βιβλίο, σημείωση: «Καθάρισμα στερέωσση αποκατάστασις Β.Γ.Μπρούσαλη Οκτ.1962».
Ο Άγιος Νικόλαος, χωρίς επιγραφή, σκαφωτή-σκαφιδωτή, με ύψος 44,5, πλάτος 39 και πάχος 3 εκατοστά, στο 16ο αιώνα, από τη συλλογή του Μητροπολι­τικού Οίκου.
Ζωγραφισμένος σε χρυσό κάμπο-φόντο στηθαίος, μετωπικός. Φορά κόκκινο φελόνι με άσπρες και μαύρες πτυχώσεις-πιέτες και γκρίζο ωμοφόρι-μαφόρι, με δυο μαύρους αντικριστούς σταυρούς δεξιά κι αριστερά στο στήθος. Με το δεξί χέρι, μπρος από το στήθος, ευλογεί, και με το αριστερό, σκεπασμένο από το φελόνι και το μαφόρι, βαστά κλειστό σταχωμένο βιβλίο χοντρό, διακοσμημένο με χρωματιστές πέτρες.
Ο προπλασμός στο πρόσωπο, στο λαιμό και στο δεξί χέρι που ευλογεί, είναι καστανός. Τα σαρκώματα στα μήλα του προσώπου, στο μέτωπο και στο χέρι ανοιχτά καφετιά-ρόοινα. Ψιμύθια-φώτα στα μαλλιά, στα καστανόμαυρα γένια. Μικρά μάτια με λίγο φως, στόμα ιχνογραφημένο λιγοστό, σφιχτό, που μόλις ξεχωρίζει από λεπτό κόκκινο γράψιμο. Το χρυσό φωτοστέφανο περικυκλώνεται με άσπρο πλατύ περί­γραμμα. Στο ύψος του κεφαλιού του αγίου, στα πλά­για πάνω δεξιά η εικονίτσα της Παναγίας, από τη μέση και πάνω, κι αριστερά ο Χρίστος, στο ίδιο μέγεθος και σχήμα, να προσφέρουν στον ιεράρχη μαφόρι κι ευαγγέλιο αντίστοιχα. Στα κεφάλια της Παναγίας και του Χριστού χρυσά φωτοστέφανα.
«Ο ΑΓΙΟC NIKΟΛAΟC Ο ΜΥΡΈΩΝ», στο 16ο αιώνα, από τον ιερό ναό του Αγίου Συμεώνα Μυτιλήνης, με κόκκινη μεγαλογράμματη βυζαντινή επιγραφή στο χρυσό κάμπο, με ύψος 1 μέτρο, πλάτος 61 και πάχος 3 εκατοστά. Το «άγιος» είναι γραμμένο πάνω αρι­στερά, μπροστά από την εικόνα του Χριστού, και το «Νικόλαος ο Μυρέων» πάνω από τους ώμους του άγιου, με έντονα χρώματα και χαρακτηριστικά.
Ο αρχιερέας στα Μύρα της Λυκίας της Ανατολής κοντά στην πατρίδα του τα Πάταρα, είναι ζωγραφι­σμένος σε χρυσό κάμπο, στηθαίος και μετωπικός. Με το δεξί του χέρι, μπροστά στο στήθος, ευλογεί, και με το αριστερό, σκεπασμένο από το φελόνι και το μαφόρι, βαστά κλειστό χρυσωμένο χοντρό βιβλίο. Η στάχωση-βιβλίοδεσία είναι στολισμένη με κισσόφυλλα στις τέσσερις γωνιές και με κόκ­κινες στρογγυλές πολύτιμες πέτρες, γύρω από μια κόκκινη ορθογώνια στο κέντρο και σχηματίζεται σταυρός. Το δεξί χέρι που ευλογεί φέρει χρυσό επιμανίκι, γραμμένο με λεπτές μαύρες γραμμές γύρω στα μακριά λεπτά δάχτυλα και στα νύχια.
Φορά κόκκινο και ρόδινο φελόνι, με διακόσμη­ση που σχηματίζει σταυρούς. Το μαφόρι γκρίζο με τρεις κόκκινους σταυρούς γραμμένους μέσα σε μαύρα περιγράμματα.



Πρόσωπο αυστηρό μακρουλό με ανοιχτό καστανό προπλασμό. Ρόδινα τα σαρκώματα στα μήλα του προσώπου και στο μέτωπο. Κόρη ματιού διάφανη με παράλληλες καστανές γραμμές με τα βλέφαρα. Ψιμύθια-φώτα λεπτά στα βλέφαρα, στα γένια, στα μαλ­λιά του κεφαλιού. Μάτια μικρά, μακρόστενη μύτη και χείλια σφιχτά αυστηρά. Το φωτοστέφανο, γύρω από το κεφάλι, περιστοιχίζεται με διπλό κεντημέ­νο περίγραμμα, στολισμένο με κόκκινα και γαλά­ζια στρογγυλά κοσμήματα, λουλουδιασμένα και γεωμετρικά συμπλέγματα ανάμεσα σε ρόδακες, διακοσμήσεις ρόδου.
Στις πάνω γωνιές της εικόνας, αριστερά ζωγραφισμένος ο Χριστός, από τη μέση και πάνω, φορά κόκκινο χιτώνα και γαλάζιο ιμάτιο-ένδυμα-φόρεμα, και προσφέρει στον άγιο σταχωμένο, διακοσμη­μένο χοντρό ευαγγέλιο. Στην άλλη γωνιά, δεξιά, η Παναγία, από τη μέση και πάνω, φορά κόκκινο ιμά­τιο με μαύρες πτυχώσεις-πιέτες, και κεκρύφαλο εσθήτα-γεμενί-κεφαλοπάνι, προσφέρει ωμοφόρι, μαφόρι γκρίζο στον άγιο. Γύρω στα κεφάλια τους χρυσά φωτοστέφανα (αγιότητα) και τα μονογράμμα­τά τους IC.XC. και ΜΗΡ.ΘΥ.. Από κάποια άλλη εικό­να συνταίριαξε ένα κομμάτι ζωγραφισμένο, που δέ­θηκε στο κάτω μέρος.
«Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ» επιγραφή στην κορυφή της εικόνας, πάνω από το φωτοστέφανο, με κόκκινα βυζαντινά μεγαλογράμματα, στο 18ο αιώνα, από τον ιερό ναό Αγίας Βαρβάρας Παμφίλων, με ύψος 102, πλάτος 56 και πάχος 4 εκατοστά.
Ο άγιος ένθρονος, σε χρυσό θρόνο αρχιερέας, ολόσωμος, μετωπικός. Ο σχεδόν ολόχρυσος περίτεχνος, ψιλοδουλεμένος αρχιερατικός θρόνος, με φυσι­κές ανθοπλεξούδες στο ψηλό ερεισίνωπο-ακουμπιστήρι-ράχη, σκαλιστούς βραχίωνες-μπρατσόλια, με αμφίκυρτες κολονίτσες ελικοειδείς στα πλάγια, να σηκώνουν το κάθισμα κι επίπεδη η βάση, το πο­δαρικό, εκεί που ακουμπάνε τα πόδια με υποδήματα. Στο κάθισμα κόκκινο κυλινδρικό μαξιλάρι, με χρυσά στολίδια πλουμισμένο.
Ο αρχιερέας Νικόλαος φορά χρυσοπράσινα αρχι­ερατικά άμφια, χρυσοκόκκινο μανδύα-σάκκο, πράσινο στιχάρι με καφετιά λουλούδια, χρυσό πετραχήλι με γεωμετρικά στολίδια κι ανθέμια, σε σχήμα άνθους, σταυροφόρο ωμοφόρι-μαφόρι γκρίζο με τρεις περί­τεχνους κόκκινους σταυρούς και χρυσό εγκόλπιο-επιγονάτιο που κρέμεται δεξιά του με τρεις φού­ντες, όπου εικονίζεται ο Χριστός Εμμανουήλ, σε μονοχρωμία.
Με το δεξί χέρι, που ευλογεί από το στήθος του, το επιμανίκι είναι κι αυτό χρυσοστολισμένο με άσπρες πέτρες και στολίδι μαργαρίτα. Με το αριστερό χέρι, σκεπασμένο με το μαφόρι, ακουμπά ανοιχτό ευαγγέλιο στο γόνατό του, με κείμενο με μαύρα μεγαλογράμματα, από το κατά Ιωάννη (10,9-10): «+ ΕΙΠΕΝ Ο ΚΥΡΙΟC ΕΓΩ ΕΙΜΙ Η ΘΥΡΑ ΔΙ ΕΜΟΥ ΕΑΝ ΤΙC ΕΙCΕΛΘΗ CΩΘΗCETAI KAI EICELEYCETAI ΚΑΙ ΕΞΕΛΕΥCΕΤΑΙ ΚΑΙ ΝΟΜΗΝ ΕΥΡΗCΕΙ Ο ΚΛΕΠΤΗC ΟΥΚ ΕΡΧΕΤΑΙ ΕΙΜΙ ΙΝΑ ΚΛΕΨΗ ΚΑΙ ΘΗCΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟΛΕCΙ. Ο ΠΟΙΜΗΝ Ο ΚΑΛΟC ΤΗΝ ΨΥ(ΧΗΝ ΑΥΤΟΥ ΤΙΘΗCIN ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΠΡΟΒΑΤΩΝ).
Το χρυσό κεντημένο διπλά φωτοστέφανο στολίζεται με ρόδακες. Σαρκώματα στα μάγουλα και στο μέ­τωπο σε ανοιχτό ρόδινο χρώμα, φωτοσκίαση στα μι­κρά μάτια με βλέμμα απλανές, ήρεμο, απόπνεει πνευματικότητα. Με ελαφρά ψιμύθια στα κοντά μαλλιά και στο γένι.
Στις πάνω γωνιές ο Χριστός και η Παναγία με χρυσοχρωματιστές στολές και στολισμένα χρυσοφωτοστέφανα και τα κόκκινα μεγαλομονογράμματά τους 1C.ΧC. και ΜΗΡ.ΘΥ.. Κάτω από το θρόνο το πάτωμα σκούρο μωσαϊκό με κόκκινες ψηφίδες. Πάνω στο πά­τωμα ανοιχτό τεντωμένο άσπρο μακρόστενο ειλητά­ριο με μαύρα βυζαντινά μεγαλογράμματα η αφιέρωση: «+ ΔΕΗC ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΧΡΙCΤΟΦΑ ΚΑΓΚΑΒOY».
Ο Άγιος Νικόλαος ιστορείται ως αρχιερέας σε μια πολυσύνθετη εικόνα, στο 18ο αιώνα, από τον ιε­ρό ναό Αγίου Αντωνίου Τρίγωνα. Στην ίδια εικόνα έχουν ζωγραφιστεί «ΤΑ ΗCΟΔΙΑ ΤΗΣ ΘΚΥ» η «ΠΑΠΑΝΤΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ», άγιοι και αρχιεράρχες. Επίσης, ως αρ­χιερέας σε δυο ξυλόγλυπτα βημόθυρα. Το πρώτο, στο 17ο αιώνα, από παλιό ιερό ναό του Αγίου Θεράπον­τα Μυτιλήνης, και το δεύτερο, στο 18ο αιώνα, από το ξωκκλήσι των Ταξιαρχών Κάτω Τρίτους (παλιά ήταν μοναστήρι).
Στη Λέσβο ο Άγιος Νικόλαος ήταν μοναστήρι στον Κάλαμο Μυστεγνών, που διαλύθηκε. Σήμερα ενοριακός ναός: στο Αμπελικό, στη Μυτιλήνη (Επάνω Σκάλα), στο Πλωμάρι, στους Πύργους Θερμής και στα Παπιανά Καλλονής. Παρεκκλήσια: στη Φίλια, στο Σκα­λοχώρι, στη Μήθυμνα και στην Πέτρα, με τοιχογραφίες σε δυο στρώματα, του 16ου αι. το πρώτο και το δεύτερο του 1721. Ξωκκλήσια: στην Καλλονή, στην Κάπη, στο Υψηλομέτωπο, στην Αγία Παρασκευή. Στην Αρίσβη είναι κοιμητήρι. Επίσης, σε τοιχογραφίες στην Τζίθρα, στο ιερό βήμα κι έξω από το τέμπλο του 1544. Στη Μονή Λειμώνος ως «Μυρέων» στο κοιμητή­ρι. Στο καθολικό της Μονής Κοίμησης Θεοτόκου, στο Δαμάνδρι Πολυχνίτου. Στο καθολικό της Μονής Περιβολής και στον Άγιο Γεώργιο Ανεμότιας.
Σύμφωνα με την «Ερμηνεία της Ζωγραφικής Τέχ­νης» του Διονυσίου του εκ Φαρνά (Αγράφων), η κοί­μηση του αγίου βυζαντινά ιστορείται έτσι: «Ο άγιος κείμενος επί κλίνης νεκρός μετά αρχιερατικής στολής, και κύκλω αυτού αρχιερείς με Ευαγγέλια ανοικτά και είς αρχιερεύς ασπάζεται αυτόν· και διάκονοι με θυμιατά και μανουάλια και χαρτία ανοικτά, και πολύς λαός μοναχών και λαϊκών, και ένας με μανδύον κρατών σήμαντρον σημαίνει».
Αγιονικόλας, βοήθειά μας τους θαλασσινούς.