Αποφασισμένη να προχωρήσει με γρήγορους ρυθμούς τις διαδικασίες δημιουργίας μονάδας υποκατάστατων στη Μυτιλήνη, όπως και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, δηλώνει σε συνέντευξή της στο «Ε» η πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ, κ. Μένη Μαλλιώρη. Αποφεύγει να σχολιάσει ενέργειες των προκατόχων της, αναφέρει ωστόσο ότι «για να μη μένουν οι προτάσεις ευχολόγια, θα πρέπει να συνοδεύονται και από σχετικές ενέργειες». Εντοπίζει σημαντικό πρόβλημα ουσιών στη Λέσβο αναλογικά με τον πληθυσμό της, ενώ απαντώντας στον αντίλογο που λέει ότι τα «στεγνά» προγράμματα είναι περισσότερο αποτελεσματικά τονίζει ότι καμμιά μέθοδος θεραπείας δεν είναι πανάκεια. Ανακοινώνει, τέλος, σημαντικές πρωτοβουλίες που πάρθηκαν το τελευταίο διάστημα, με στόχο την ουσιαστική οικονομική και θεσμική στήριξη των κέντρων πρόληψης.


Η δημιουργία μονάδας υποκατάστατων στη Μυτιλήνη δεν είναι μια καινούργια εξαγγελία, είχε ανακοινωθεί και πριν από δυο χρόνια περίπου επί προεδρίας Γ. Φωτεινόπουλου στον ΟΚΑΝΑ. Τι δεν πήγε καλά και δεν προχώρησε τότε;
«Θα μου επιτρέψετε να μην επεκταθώ στο ζήτημα αυτό σχολιάζοντας πρακτικές των προηγούμενων διοικήσεων του Οργανισμού. Αυτό που μπορώ να σας πω, είναι ότι με δεδομένη την επιτακτική ανάγκη για την αύξηση των θέσεων θεραπείας ο Οργανισμός διερευνά πλέον κάθε αίτημα για δημιουργία προγράμματος υποκατάστασης με ιδιαίτερη προσοχή. Όμως, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων προϋποθέτουν τη συνεργασία πολλών εμπλεκόμενων φορέων (ΟΚΑΝΑ, ΥΥΚΑ, ΥΠΕ, νοσοκομεία κ.λπ.) και ο μοναδικός τρόπος για να μην καθίστανται οι όποιες προτάσεις απλώς “ευχολόγια” είναι να συνοδεύονται από σχετική αλληλογραφία (επίσημες αποφάσεις, εγκρίσεις, τεχνικός έλεγχος καταλληλότητας χώρων κ.λπ.). Αυτό είναι το πρωταρχικό μέλημά μας αυτήν τη στιγμή και σας διαβεβαιώνω ότι εργαζόμαστε συστηματικά και με συνέπεια προς το σκοπό αυτό.»

Ποια είναι η εικόνα που έχετε με βάση τα στοιχεία και της «Πνοής» για το πρόβλημα των ναρκωτικών στη Λέσβο;
«Την εικόνα για την κατάσταση αναφορικά με τη χρήση των ναρκωτικών στην κάθε περιοχή μάς τη δίνουν τα κατά τόπους κέντρα πρόληψης, πολύτιμοι συνεργάτες τού ΟΚΑΝΑ. Το Κέντρο Πρόληψης “Πνοή”, που λειτουργεί στη Μυτιλήνη από το 2000, μας έχει μεταφέρει την εικόνα που επικρατεί στο νησί. Υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία αναφορικά με οικογένειες ή μεμονωμένα άτομα, που απευθύνονται στο Κέντρο προκειμένου να ενημερωθούν για τα διαθέσιμα θεραπευτικά προγράμματα. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι ακόμα περισσότερες περιπτώσεις ατόμων εξαρτημένων από παράνομες ουσίες απευθύνονται και σε άλλες δομές, όπως για παράδειγμα στο Νοσοκομείο της Μυτιλήνης, στην Παθολογική ή στην Ψυχιατρική Κλινική, ευρισκόμενα συνήθως σε κατάσταση συνδρόμου στέρησης.
Αν δει κανείς συνολικά τα στοιχεία, αντιλαμβάνεται ότι ένας σημαντικός αριθμός οικογενειών, σε συνάρτηση πάντα με τον πληθυσμό του νησιού, αντιμετωπίζει με κάποιο μέλος του πρόβλημα εξάρτησης από τα ναρκωτικά. Το γεγονός αυτό δεν μπορεί να παραβλεφθεί, αφού το δικαίωμα στη θεραπεία είναι αναφαίρετο. Για το λόγο αυτό θεωρούμε ότι είναι επιτακτική η ανάγκη λειτουργίας μονάδας υποκατάστασης στη Λέσβο.»

Σε έξι μήνες

Αν επιλεγεί η θέση που προτείνει το Νοσοκομείο για τη δημιουργία της μονάδας, μέσα σε πόσο διάστημα θα είναι έτοιμη να λειτουργήσει;
«Από τη στιγμή που θα ολοκληρωθούν όλες οι ενέργειες παραχώρησης χώρου του Νοσοκομείου στον ΟΚΑΝΑ για τη δημιουργία της μονάδας υποκατάστασης, η Τεχνική Υπηρεσία τού ΟΚΑΝΑ θα ξεκινήσει άμεσα την εκπόνηση σχετικής μελέτης και η μονάδα θα είναι έτοιμη να λειτουργήσει περίπου μετά από έξι μήνες.»

Με ποιον τρόπο θα γίνεται η επιλογή των χρηστών που θα μπαίνουν στο πρόγραμμα;
«Οι προϋποθέσεις εισαγωγής των εξαρτημένων ατόμων σε πρόγραμμα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ είναι συγκεκριμένες και ορίζονται από σχετική Υπουργική Απόφαση. Η εισαγωγή σε μονάδα τού Π.Υ. γίνεται έπειτα από αίτηση του ενδιαφερομένου και με βάση τον αύξοντα αριθμό πρωτοκόλλου που δίνεται κατά το χρόνο κατάθεσης της αίτησης. Συνοπτικά μπορώ να σας αναφέρω ότι οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να είναι μακροχρόνιοι χρήστες ηρωίνης ή άλλου οπιοειδούς, άνω των 20 ετών και να μην παρουσιάζουν βαριά ψυχοπαθολογία η οποία καθιστά ασύμβατη την παρακολούθηση του προγράμματος. Σε περίπτωση ατόμων κάτω των 35 ετών, υπάρχει επίσης η προϋπόθεση αποτυχημένης προσπάθειας σε “στεγνό” πρόγραμμα. Η σειρά του αριθμού πρωτοκόλλου δεν τηρείται μόνο στην περίπτωση των κατ’ εξαίρεση εισαγωγών, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια που αφορούν κυρίως ιατρικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα οροθετικότητα HIV, πάσχοντες από κακόηθες νόσημα ή βαριές χρόνιες παθήσεις, έγκυες δεύτερου έως τρίτου τριμήνου, αλλά και άτομα ηλικίας άνω των 55, γονείς ανήλικου τέκνου που έχουν την επιμέλειά του, συγγενείς πρώτου βαθμού ή σύζυγοι μελών που παρακολουθούν ήδη το πρόγραμμα. (σ.σ. αναλυτικά οι προϋποθέσεις αλλά και τα κριτήρια κατ’ εξαίρεση εισαγωγών βρίσκονται ανηρτημένα στην επίσημη ιστοσελίδα του Οργανισμού www.okana.gr).»

Υπάρχει η άποψη που λέει ότι η μέθοδος των υποκατάστατων δεν είναι τόσο αποτελεσματική όπως τα «στεγνά» προγράμματα. Τι απαντάτε σε αυτό;
«Ο πληθυσμός των εξαρτημένων χρηστών δεν είναι ενιαίος και ομοιόμορφος. Υπάρχουν διαφορετικά στάδια, διαφορετικές ουσίες και διαφορετικές συμπεριφορές εξάρτησης στον πληθυσμό των χρηστών. Σε όλα τα παραπάνω, αν προσθέσουμε και τα ατομικά τους χαρακτηριστικά, αντιλαμβάνεστε ότι καμμία θεραπευτική επιλογή δεν είναι πανάκεια. Υπάρχουν χρήστες που κάνουν πειραματική χρήση κάνναβης, άλλοι που κάνουν συστηματική, υπάρχουν οι χρήστες οπιοειδών που κάνουν ενδοφλέβια χρήση, χρήστες που είναι λίγα χρόνια και άλλοι που μετρούν δεκαετίες στη χρήση. Η ύπαρξη εναλλακτικών θεραπευτικών προσεγγίσεων είναι απαραίτητη, προκειμένου να καλυφθούν οι διαφορετικές ανάγκες των χρηστών.
Τα “στεγνά” θεραπευτικά προγράμματα έχουν στόχο την πλήρη απεξάρτηση και αποτελούν τα καταλληλότερα προγράμματα για εξαρτημένα άτομα που δεν έχουν πολλά χρόνια στην εξάρτηση. Στηρίζονται στην ψυχοκοινωνική θεραπεία και στόχος τους είναι η απεξάρτηση από όλες τις ουσίες. Κατά κανόνα, έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε άτομα που επιδεικνύουν ισχυρό κίνητρο να θεραπευτούν, είναι μικρότερα σε ηλικία και δεν έχουν ιδιαίτερα βεβαρημένο ιστορικό εξάρτησης. Η ένταξη στα “στεγνά” προγράμματα ενδείκνυται για όλα τα εξαρτημένα άτομα πριν αυτά αποφασίσουν να ζητήσουν βοήθεια στις θεραπευτικές μονάδες υποκατάστασης.

Η θεραπεία
»Η θεραπεία υποκατάστασης απευθύνεται σε άτομα εξαρτημένα από οπιούχα (ηρωίνη) και εφαρμόζεται με τη χορήγηση φαρμακευτικών ουσιών, όπως η μεθαδόνη και η βουπρενορφίνη. Για να είναι αποτελεσματική η θεραπεία υποκατάστασης, πρέπει να συνοδεύεται από ψυχοκοινωνική υποστήριξη. Η θεραπεία με υποκατάστατα έχει έως σήμερα βοηθήσει πολλούς ανθρώπους να περιορίσουν σημαντικά ή και να διακόψουν τη χρήση της ηρωίνης και των άλλων ναρκωτικών, να βελτιώσουν την κατάσταση της υγείας τους και να πετύχουν έναν τρόπο φυσιολογικής ζωής, μακριά από την παρανομία και τη μικροπαραβατικότητα. Τα οφέλη αυτής της θεραπείας είναι σημαντικά και για την ευρύτερη κοινωνία, χάρη στον περιορισμό της εγκληματικότητας καθώς και αυτόν του κινδύνου μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών και θανάτων. Για όλους αυτούς τους λόγους, τα ¾ των εξαρτημένων ατόμων στην Ευρώπη παρακολουθούν σήμερα θεραπευτικά προγράμματα υποκατάστασης.
Στη χώρα μας, η πλειονότητα των εξαρτημένων είναι άτομα εξαρτημένα από την ηρωίνη. Ο αριθμός τους εκτιμάται γύρω στις 30.000 και από αυτά, το 46% εκτιμάται ότι είναι άνω των 35 ετών, με πολλά, άρα, χρόνια στη χρήση και αυξημένα προβλήματα υγείας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους κανείς δε δικαιούται να λέει ότι κάποια επιστημονική προσέγγιση είναι καλύτερη από κάποια άλλη, όταν πιο κοντά στο ιδανικό είναι η συνεργασία και η αλληλοσυμπλήρωση των διαφορετικών θεραπευτικών προσεγγίσεων.»

Δημιουργούνται κάθε τόσο ζητήματα λειτουργικά, οικονομικά, προσωπικού κ.ά. όσον αφορά στα κέντρα πρόληψης και κατά καιρούς συζητιέται ότι μπορεί να οδηγηθούν σε κλείσιμο. Πώς μπορούν όλα αυτά να ξεπεραστούν;
«Η πρόληψη των εξαρτήσεων και η προαγωγή της υγείας αποτελούν για τον ΟΚΑΝΑ βασική προτεραιότητα. Έτσι, πρωταρχικό μέλημα της νέας διοίκησης αποτέλεσε και η επίλυση των προβλημάτων, οικονομικών και θεσμικών, που αντιμετώπιζαν τα τελευταία χρόνια τα κέντρα πρόληψης σε όλη την Ελλάδα. Σας ενημερώνουμε ότι έχουν ήδη καλυφθεί τα χρέη τους για τα έτη 2007, 2008 και 2009, ενώ στα τέλη τού 2009 δημιουργήθηκε από το ΥΥΚΑ και ειδικός κωδικός για τα κέντρα, με αποτέλεσμα, από το 2010 και εξής, το 50% της χρηματοδότησής τους που διατίθεται από τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας να αφορά αποκλειστικά τα κέντρα πρόληψης. Ο ΟΚΑΝΑ έχει καταβάλει συνολικά 11.345.000 ευρώ για τις οφειλές των προηγούμενων ετών, ενώ έχει ήδη εγκριθεί και καταβάλλεται ποσό έναντι ύψους 2.095.000 ευρώ για το έτος 2010.
Σε ό,τι αφορά το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των κέντρων πρόληψης, εγκρίθηκε από τον ΟΚΑΝΑ ενιαίο μισθολόγιο για τα στελέχη των κέντρων, ενώ ταυτόχρονα γίνονται όλες οι απαιτούμενες ενέργειες ώστε να διαμορφωθούν και οι επιμέρους θεσμικές προβλέψεις, που θα κατοχυρώσουν και θα διευκολύνουν τη λειτουργία των κέντρων εν όψει της εφαρμογής του “Καλλικράτη”. Πιο συγκεκριμένα, στις 18/11/2010 η Ομάδα Διοίκησης Έργου (ΟΔΕ), η οποία συστάθηκε για την επεξεργασία του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των κέντρων πρόληψης και αποτελείται από πέντε μέλη-εκπροσώπους των ΥΥΚΑ, ΥΠΕΣΔΑ, ΟΚΑΝΑ, ΚΕΔΚΕ, Σωματείο Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης, έπειτα από πολλές συνεδριάσεις διαμόρφωσε και προωθεί πρόταση για την επίλυση του θεσμικού θέματος των κέντρων, ώστε τα στελέχη τους να μπορούν να συνεχίσουν απρόσκοπτα το έργο τους.»