Είχε γραμμένους πάνω του μόνο τους 33… Εννέα έλειπαν. Ο λόγος για τους 42 Λέσβιους που εκτελέστηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής και που στο σύνολό τους πλέον θα είναι γραμμένοι στο αναπλασμένο Μνημείο Πεσόντων στα Τσαμάκια. Δίπλα στο Μνημείο έχει τοποθετηθεί μια μαρμάρινη πινακίδα, στην οποία αναγράφονται 42 συνολικά ονόματα εκτελεσθέντων κατά τα χρόνια της Κατοχής. Σε αυτά κατέληξε, μετά από διετή έρευνα, ο Γιώργος Γαλέτσας, που ξεκίνησε μια προσπάθεια να βρεθούν όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία για όσους χάθηκαν τότε. Μια έρευνα που οδήγησε και στην έκδοση του βιβλίου του δήμου Μυτιλήνης «Στο σημάδι...», που εκτυπώθηκε προσφάτως από την «Επικοινωνία Λέσβου Α.Ε.». Η παρουσίασή του θα γίνει το απόγευμα του Σαββάτου, αμέσως μετά τα εγκαίνια του εξωραϊσμένου περιβάλλοντα χώρου του μνημείου.

Η συνολική ανάπλαση του Μνημείου Εκτελεσμένων στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στα Τσαμάκια, κόστους 26.000 ευρώ, έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Σύμφωνα και με τη σχετική μελέτη, το έργο «αγκαλιάζει» το Μνημείο, με βασική αρχή το να μην υπάρχει πλέον η δυνατότητα στα αυτοκίνητα να κινούνται γύρω από αυτό ή στο εσωτερικό του άλσους. Έτσι, τοποθετούνται μπροστά του δύο σειρές από πέτρινες στήλες, ενώ αριστερά και δεξιά δημιουργούνται τοιχία που θα οριοθετούν τη διέλευση των οχημάτων, με τη δημιουργία και 12 θέσεων στάθμευσης. Ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Παντελής Πατερέλλης, τόνιζε άλλωστε στο «Ε» πριν την έναρξη των εργασιών ότι το Μνημείο δεν μπορούσε πλέον να λειτουργεί ως «χωματερή».

Τους αναζήτησε και τους βρήκε…
Και το ίδιο το Μνημείο Πεσόντων, ωστόσο, έχει αλλάξει ριζικά. Δίπλα στην επιτύμβια στήλη έχει τοποθετηθεί μια μαρμάρινη πινακίδα στην οποία αναγράφονται πλέον και τα 42 ονόματα - από 33 που ήταν μέχρι τώρα - των εκτελεσθέντων κατά τα χρόνια της γερμανικής κατοχής. «Υπεύθυνος» για την αποκατάσταση αυτή είναι ο μηχανικός της Πολεοδομίας Γιώργος Γαλέτσας, ο οποίος πριν από καιρό πήρε την απόφαση να κάνει σχετική έρευνα.
«Πήγαινα στο μνημείο και είχα προσέξει ότι τα ονόματα που αναγράφονταν ήταν 33. Ωστόσο, καθώς σε έρευνά μου σε εφημερίδες είχα βρει δημοσίευμα που περιελάμβανε 45 ονόματα, αποφάσισα να ψάξω τους υπόλοιπους 12. Ήθελα να αλλάξει το Μνημείο, ένα μνημείο που προσδιορίζει την ιστορία ενός τόπου. Τα λάθη μάς αφαιρούν το παρελθόν», εξηγεί ο ίδιος.


Μια σημαντική έκδοση από το δήμο Μυτιλήνης

Δύο χρόνια αργότερα κι έχοντας ως πηγές του τα αρχεία του ληξιαρχείου Μυτιλήνης και των ληξιαρχείων του υπόλοιπου νησιού που είχαν συνταχθεί το διάστημα εκείνο, την εφημερίδα «Φως» - τη μόνη εφημερίδα που κυκλοφορούσε τότε στη Μυτιλήνη - και έναν κατάλογο με ονόματα των εκτελεσθέντων που δημοσιεύτηκε μετά την απελευθέρωση στην εφημερίδα «Ελεύθερη Λέσβος», κατέληξε σε 42 συνολικά άτομα που, σύμφωνα με τις εξακριβώσεις των στοιχείων που έκανε, ήταν και αυτοί που εκτελέστηκαν στα Τσαμάκια από όλη τη Λέσβο. Κι αυτό γιατί από τους υπόλοιπους τρεις, οι δύο ήταν ταυτοπροσωπία και ο τρίτος δεν υπάρχει πουθενά στα ληξιαρχεία του νησιού.
Δε σταμάτησε όμως εκεί, αλλά προχώρησε και σε διορθώσεις λαθών που είχαν γίνει στην πρώτη αναγραφή στο μνημείο, σε πιο αναλυτική έρευνα και σε αναζήτηση συγγενών των εκτελεσθέντων, των οποίων τις μαρτυρίες κατέγραψε στη συνέχεια στο βιβλίο «Στο σημάδι…». Ήρθε, έτσι, σε επαφή συνολικά με 15 εν ζωή παιδιά των εκτελεσθέντων - πολλά από τα οποία, μάλιστα, φέρουν το όνομα των πατέρων τους, αφού ήταν αβάπτιστα ακόμη όταν οι τελευταίοι εκτελέστηκαν - και συνολικά 130 συγγενείς πρώτου βαθμού, από τους 350 περίπου που άφησαν πίσω τους οι εκτελεσθέντες.

Οι εννέα που έλειπαν…
Έτσι σήμερα, στη δεύτερη αυτή αναγραφή των ονομάτων - μετά την πρώτη που είχε γίνει από τη φιλόλογο Βασιλική Κουρβανιού το 1994 - έχουν προστεθεί επιπλέον τα ονόματα, ο τόπος καταγωγής και η ημερομηνία εκτέλεσης των: Γεώργιου Λαγουτάρη του Παναγιώτου (Πλαγιά, 28-8-1941), Νίκου Βουδούρη του Σταύρου (Προύσα, 6-9-41), Γεώργιου Πόρτογλου του Ιωάννη (Πλωμάρι, 1-4-42), Κωνσταντίνου Κουκάρα του Γεωργίου (Πλωμάρι, 1-4-42), Λευτέρη Καπακτσή του Ιζέτ (Ίππειος, 4-5-42), Γεώργιου Τσακίρη του Βασιλείου (Πλωμάρι 28-7-42), Σάββα Μαρούσκου του Γεωργίου (Μυτιλήνη, 28-7-42), Δημήτριου Βαλλιού του Αθανασίου (Σκόπελος, 8-3-44) και Γεώργιου Νήρου του Νικολάου (Σκόπελος 8-3-44).


Από 33 έγιναν 42 οι εκτελεσθέντες που αναγράφονται στη μαρμάρινη πλάκα του Μνημείου, χάρη στην έρευνα του Γιώργου Γαλέτσα

«Η Λέσβος τίμησε κάποιους από τους συμπατριώτες μας που εκτελέστηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, με την ανέγερση ενός μνημείου στα Τσαμάκια. Η καταγραφή και αναγραφή των εκτελεσθέντων συμπατριωτών μας, όμως, δεν ήταν πλήρης. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει με το βιβλίο του “Στο σημάδι...” ο Γιώργος Γαλέτσας. Με τη μελέτη εφημερίδων της εποχής και άλλων ντοκουμέντων, έρχεται να αποκαταστήσει την ιστορική πραγματικότητα σε μια τραγική για το νησί μας εποχή», αναφέρει στον πρόλογο του βιβλίου ο δήμαρχος Μυτιλήνης, Νάσος Γιακαλής.

Το Σάββατο τιμούνται
Στις 11 το πρωί του Σαββάτου θα γίνει επιμνημόσυνη δέηση στο σημείο του Μνημείου Πεσόντων στα Τσαμάκια, ενώ στις 6:30 το απόγευμα θα γίνουν τα εγκαίνια του εξωραϊσμένου περιβάλλοντα χώρου του Μνημείου και η αποκάλυψη της μαρμάρινης πλάκας με τα ονόματα των εκτελεσμένων. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης θα γίνει και η παρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Γαλέτσα «Στο σημάδι…», με το ιστορικό των εκτελέσεων.
«Ήταν κάτι που είχαμε πολλές φορές σκεφτεί ως δήμος, ωστόσο το ερέθισμα δόθηκε μετά από ένα αίτημα ιδιαιτέρως του Γιώργου του Γαλέτσα, που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το θέμα αυτό. Τόσο ο δήμος, όσο κι εγώ ως αρμόδιος αντιδήμαρχος και φίλος του ίδιου του κ. Γαλέτσα, ανταποκριθήκαμε σε αυτό. Γίνεται η αποκατάσταση μιας παράλειψης που υπήρχε τόσα χρόνια και καλούμε όλο τον κόσμο να τιμήσει αυτούς τους ανθρώπους στην εκδήλωση του Σαββάτου», είπε μιλώντας στο «Ε» ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Παντελής Πατερέλλης.