«Η δημοκρατία στα χωριά έχει πεθάνει» φέρεται να δήλωσε ο δήμαρχος Λέσβου, κ. Βουνάτσος, στον Τούρκο πρόξενο κ. Durusoy κατά την πρόσφατη συνάντησή τους, απαντώντας σε σχετική με την εφαρμογή του «Καλλικράτη» ερώτηση του προξένου («Εμπρός» 13/9/2011), Μάλιστα, την απάντηση αυτή έδωσε «δίνοντας το στίγμα της πολιτικής του άποψης για την όλη μεταρρύθμιση», σύμφωνα με το συντάκτη του σχολίου Ν.Μ..
Για μας, που ζούμε στα χωριά, τα λόγια αυτά εκφράζουν με απόλυτη σαφήνεια την πραγματικότητα. Στα μικρά χωριά χάθηκε, εν μέρει, η δημοκρατία με την εφαρμογή του «Καποδίστρια» και ολοκληρωτικά - όχι μόνο στα μικρά, αλλά και στα μεγαλύτερα (πρώην έδρες καποδιστριακών δήμων) - με την εφαρμογή του «Καλλικράτη». Την κύρια ευθύνη όμως δεν την έχει μόνο το γράμμα του νόμου, αλλά πρώτιστα ο τρόπος με τον οποίο υλοποιείται αυτός στην περιοχή μας.
Σίγουρα σύμφωνα με τα άρθρα (79-91) του κεφαλαίου Δ΄ τού Ν. 3852/2010 οι αρμοδιότητες των τοπικών και δημοτικών κοινοτήτων είναι περιορισμένες και προσδιορίζονται από τα ρήματα «προτείνει» και «εκφράζει γνώμη». Οι καθοριστικές αποφάσεις για την περιοχή παίρνονται αλλού (δημοτικό συμβούλιο και επιτροπές) και δεν είναι βέβαιο ότι εκφράζουν τη βούληση της τοπικής κοινωνίας. Άρα ουσιαστική δημοκρατία δεν υπάρχει.
Στην πράξη όμως τα πράγματα, με βάση την εμπειρία μας, είναι πολύ χειρότερα. Πώς μπορεί ο πρόεδρος μιας τοπικής ή δημοτικής κοινότητας να «μεριμνήσει» για την καλή κατάσταση των εσωτερικών και αγροτικών δρόμων, την καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων, την αποκατάσταση των ζημιών του δημοτικού φωτισμού, τη συντήρηση του κοιμητηρίου και άλλων που αναφέρονται στο νόμο, όταν έχει εγκατασταθεί στην περιοχή ένας αντιδήμαρχος τον οποίο με πολλή ευγένεια και συγκαταβατικότητα χαρακτηρίζουμε ως «Διοικητή» και ο οποίος «διοικεί» κατά βούληση και χωρίς να λογοδοτεί σε κανέναν;

Διαχειρίζεται το προσωπικό και τα μηχανήματα της δημοτικής ενότητας χωρίς ένα βασικό προγραμματισμό που να έχει προκύψει μέσα απ’ τη δημοκρατική διαβούλευση των εκλεγμένων της περιοχής. Πόσοι είναι οι εργάτες καθαριότητας της δημοτικής ενότητας, πόσος ο πληθυσμός κάθε οικισμού, ποιες οι ιδιαιτερότητες στην περιοχή (για παράδειγμα ο Πολιχνίτος, η έδρα της δημοτικής ενότητας, ως κεντρικός και μεγαλύτερος οικισμός σίγουρα δικαιούται μια προνομιακή μεταχείριση, όπως και τα Βατερά τους καλοκαιρινούς μήνες εξ αιτίας του μεγάλου αριθμού των επισκεπτών) και με βάση αυτά να οριστούν συγκεκριμένες μέρες τη βδομάδα ή το μήνα που θα πηγαίνει το συνεργείο καθαριότητας σε κάθε οικισμό. Κάτι αντίστοιχο πρέπει να συμβαίνει και με τα μηχανήματα.
Ο νόμος προβλέπει ότι οι αντιδήμαρχοι έχουν την «ευθύνη της λειτουργίας των δημοτικών υπηρεσιών», «μεριμνούν για την καλή κατάσταση του εξοπλισμού» και συνεργάζονται με τους προέδρους των κοινοτήτων. Το πώς κάθε αντιδήμαρχος υλοποιεί τα παραπάνω έχει να κάνει και με το ποσοστό της δημοκρατίας που εξασφαλίζεται για κάθε χωριό. Η εφαρμογή του νόμου δίνει το στίγμα και όχι το (δεδομένο) γράμμα του.
Πώς να υπάρξει δημοκρατία στα χωριά όταν 250 μέρες τώρα απ’ την εγκατάσταση των τοπικών συμβουλίων δεν έχει δοθεί ούτε μια δεκάρα απ’ τη θεσμοθετημένη πάγια προκαταβολή που προβλέπει ο νόμος, ώστε να μπορεί η τοπική κοινωνία να αντιμετωπίσει επείγοντα μικροπροβλήματα;

Πώς να υπάρξει δημοκρατία στα χωριά όταν, όχι μόνο δεν έχουν δοθεί με βάση την παρ. 6 του άρθρου 84 του παραπάνω νόμου στα τοπικά συμβούλια επιπλέον αρμοδιότητες που θα διεύρυναν την εξουσία τους και θα εμβάθυναν τη δημοκρατική λειτουργία τους, αλλά στην πράξη υποσκάπτεται με κάθε τρόπο η λειτουργία τους;
Πώς να υπάρξει δημοκρατία στα χωριά όταν οι αποφάσεις των τοπικών συμβουλίων ωχριούν από ασημαντότητα μπροστά στις αποφάσεις του κ. «Διοικητή»;
Και όμως θα μπορούσε να υπάρξει δημοκρατία στα χωριά όταν το τοπικό συμβούλιο αποφάσιζε για τις προτεραιότητες των αναγκών και ο αντιδήμαρχος τις προωθούσε με βάση το δημοκρατικό σχεδιασμό και διάλογο. Και όμως θα μπορούσε να υπάρξει δημοκρατία στα χωριά όταν υπήρχε η δημοκρατική συνεργασία των εκλεγμένων τοπικών αρχών με το διορισμένο - στο ρόλο αυτό - αντιδήμαρχο. Και όμως θα μπορούσε να υπάρξει δημοκρατία στα χωριά όταν αποδιδόταν (με την υλοποίηση μικροέργων) τουλάχιστον ένα ποσοστό απ’ τα έσοδα που έχει ο Δήμος απ’ τις τουριστικές μονάδες και δραστηριότητες στην περιοχή τους.
Δημοκρατία στα χωριά δεν υπάρχει σήμερα και πολύ φοβούμαι ότι αύριο δε θα υπάρχουν ούτε υποψήφιοι για τα τοπικά συμβούλια για να παίζουν το ρόλο της μαριονέτας. Θα πείτε βέβαια, «τι τους χρειαζόμαστε τους αιρετούς; Μας φτάνει ο “Διοικητής”!!!»

* Ο Στρατής Νικέλλης είναι χημικός, πρώην διευθυντής του Λυκείου Πολιχνίτου.