ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΡΑΜΜΑ

«...Πλήρης απογοήτευση... Τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται... Όλα είναι ψεύτικα... Αν όχι όλα, τα περισσότερα... Μη χαρίζεστε σε κανέναν... Μην ανοίγεστε σε άτομα που δεν έχετε δει ποτέ σας... Μην ενθουσιάζεστε από γραπτά, εδώ στο φέις...
Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός... Προσοχή...»
(Βένη Παπαδημητρίου, δημοσιογράφος)

Οι έρευνες διφορούμενες, οι απόψεις αντιφατικές. Το μόνο βέβαιο και αριθμητικά τεκμηριωμένο είναι η σαρωτική εξάπλωση των κοινοτήτων δικτύωσης, σε τέτοιο σημείο, που στη νέα γενιά να έχουν υποκαταστήσει το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και εν μέρει τα SMS. Η διείσδυση στον κόσμο της κινητής τηλεφωνίας, τα Wi-Fi, που παντού πλέον είναι διαθέσιμα, απαλλάσσουν τη διαδικτυακή επικοινωνία από τα δεσμά του υπολογιστή και καθορίζουν κάθε στιγμή, δημιουργώντας μια νέα εξάρτηση: η χρήση των νέων αυτών μέσων διαδίδεται ραγδαία σε κάθε ηλικιακή κατηγορία, ανεξάρτητα από γεωγραφικούς και κοινωνικούς περιορισμούς. Τα όρια δυσδιάκριτα και ασαφή για όσους δε γνώριζαν ή ακόμα δεν έχουν καταφέρει να τα θέσουν... Τα προσχήματα έχουν αρθεί... Καλώς ήλθατε στον κόσμο της νεύρωσης και του Facebook...
- 6 π.μ. και η Μαρία Π. εξακολουθεί να ζωγραφίζει την αγωνία της στο πληκτρολόγιο... Δυσκολεύεται να κλείσει τον υπολογιστή, μη τυχόν της ξεφύγει κάτι που θα ειπωθεί, κάτι που την αφορά. Πέρασε μια εξοντωτική νύχτα διαπληκτιζόμενη, στην αρχή με φίλους, αργότερα με αγνώστους και μετέπειτα με κάποιους, που θεωρούσε οικείους, για θέματα που αφορούσαν στην αγάπη, τον έρωτα, την κρίση, τη θλίψη, τον πόνο, το άγχος, το sex, τον εαυτό της, το παρελθόν. Οι προσδοκίες της ματαιώθηκαν και λύση δε βρέθηκε... Ποτέ δεν είναι εφικτή η προσπέλαση της αλήθειας, τουλάχιστον όχι μέσα από συζητήσεις. Η φιλία βιώνεται, δεν είναι λεκτική αντιπαράθεση. Και η μοναξιά, που αρχικά φάνηκε να υποχωρεί, τώρα γίνεται ανυπόφορη.

Σε λίγο πρέπει να φύγει για δουλειά... Εβδομάδες τώρα μένει κολλημένη στον υπολογιστή επειδή ο ύπνος φέρνει τους εφιάλτες, επειδή από λύτρωση μετατρέπεται σε Ερινύα. Αλλά οι σχέσεις της στο Facebook, όσο περνά ο καιρός, επιδεινώνονται... Στην αρχή τα πράγματα ήταν απλά. Μάλιστα χλεύαζε όσους είχαν υποκαταστήσει την κοινωνική τους ζωή με αυτό το μηχάνημα του διαβόλου... Διστακτικά δημιούργησε προφίλ και πέρασε καιρός μέχρι να κατακτήσει τη λειτουργία του... Μα οι φίλοι αύξαναν με γεωμετρική πρόοδο... Μερικούς τούς διέγραφε και μετά είχε τύψεις... Μήπως ανάμεσά τους βρισκόταν εκείνος που θα έκανε τη διαφορά. Μερικά αναρτημένα τραγούδια, κάποια ανέκδοτα, likes, pokes, παιχνίδια, όνειρα για κάποια σελίδα, που είχε με μεράκι φτιάξει. Αλλά σταδιακά δεν κατάφερνε πια να αποκρυπτογραφήσει τις προθέσεις και τα λόγια των ανθρώπων. Δεν είχε ενδείξεις αν εννοούσαν όσα έλεγαν, αν γελούσαν τη στιγμή που διατύπωναν κάτι σοβαρό, αν μιλούσαν ταυτόχρονα σε άλλους, δεν κατανοούσε την ευκολία με την οποία οι άγνωστοι της μετέφεραν υπονοούμενα και έκριναν τους πάντες, την άνεση με την οποία παρίσταναν τους ειδήμονες. Ξαφνικά διαπίστωσε πως όσα γίνονταν στο ίντερνετ, κουτσομπολιά, σχόλια, καβγάδες, βωμολοχίες, μεταφέρονταν στην πραγματική ζωή. Το ένιωθε ως άγχος, ως οργή, ως ακύρωση. Μερικές φορές ονειρευόταν όσα είχαν διαμειφθεί στις συνομιλίες της. Η Μαρία Π. είχε στο ενεργητικό της δύο απόπειρες αυτοκτονίας και διάγνωση για κατάθλιψη. Μίλησε στον ψυχίατρο, ο οποίος της συνέστησε να χαλαρώσει και να απέχει του Facebook... Όμως ήταν ήδη αργά... καρδιοχτυπούσε κάθε φορά που πληκτρολογούσε το usermame, τόσο, όσο την πρώτη φορά που είχε ερωτευθεί.

* Ο Ευστράτιος Παπάνης είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Σημ.: Οι στιχομυθίες και οι περιγραφόμενες περιπτώσεις είναι από υπαρκτά πρόσωπα, χρήστες τού Facebook, που δέχτηκαν να συμμετάσχουν στην έρευνα. Τα χαρακτηριστικά της ταυτότητάς τους έχουν παραλλαχθεί και οι συνεντεύξεις έχουν αλλοιωθεί ή εκδραματισθεί για τις ανάγκες του άρθρου.