Ο Γιώργος Μουτάφης εδώ και λίγα χρόνια εξερευνά με το φακό του τα σημεία εισόδου μεταναστών στην ανατολική Ευρώπη. Μέσα στη χρονιά που μας πέρασε απέσπασε το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό Νέοι Έλληνες Φωτογράφοι στα Κύθηρα, καθώς και το πρώτο βραβείο έγχρωμης φωτογραφίας στο διαγωνισμό «Ειρήνη είναι…», που διοργανώθηκε υπό την αιγίδα της UNESCO, ενώ φωτογραφίες του έφτασαν στον τελικό σημαντικών διεθνών διαγωνισμών. Προσφάτως, η Φωτογραφική Εταιρεία Μυτιλήνης φιλοξένησε μια έκθεση φωτογραφιών του Γιώργου Μουτάφη, με θέμα «Η θάλασσα του Αιγαίου». Σήμερα, από την Αϊτή όπου βρίσκεται με τους Έλληνες Γιατρούς του Κόσμου, ο γνωστός φωτορεπόρτερ μάς μιλά για το μακροχρόνιο αυτό έργο που έχει ξεκινήσει και για τη σχέση που έχει αναπτύξει με τη Λέσβο μέσω της τέχνης του, που έχει μετατρέψει σε τρόπο ζωής.


Πριν από ένα μήνα περίπου, μία σειρά φωτογραφιών σας φιλοξενήθηκε στο χώρο της Φωτογραφικής Εταιρείας Λέσβου. Ποια ήταν η αφορμή της έκθεσης και πού είχαν τραβηχτεί οι συγκεκριμένες φωτογραφίες;
«Κατ’ αρχήν θέλω να ευχαριστήσω τη φωτογραφική εταιρεία Μυτιλήνης, για το ενδιαφέρον που έδειξε για τη δουλειά μου. Οι φωτογραφίες μου που παρουσιάστηκαν στην έκθεση έχουν τραβηχτεί στα νησιά της Λέσβου και της Σάμου, αλλά και στο Αγαθονήσι, τη Σμύρνη, την Αθήνα, την Πάτρα, την Ηγουμενίτσα και τον Έβρο, μέσα στα τελευταία δύο χρόνια, στην προσπάθειά μου να καταγράψω τα περάσματα των προσφύγων προς την Ευρώπη. Σκοπός της έκθεσης, εξάλλου, ήταν η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κόσμου πάνω στο θέμα της μετανάστευσης.»

Ο ίδιος απουσιάζατε, ωστόσο, από τα εγκαίνια της έκθεσης, καθώς βρισκόσαστε - και βρίσκεστε ακόμη - στην Αϊτή, με τους Έλληνες Γιατρούς του Κόσμου. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτή σας την αποστολή.
«Όταν μου έγινε η πρόταση για την έκθεση, το πρώτο πράγμα που απάντησα ήταν ότι ίσως και να μην είμαι στα εγκαίνια, γιατί η δουλειά μου είναι απρόβλεπτη και μπορεί να βρεθώ οπουδήποτε ανά πάσα στιγμή. Είμαι στην Αϊτή εδώ κι ένα μήνα και μένω στον καταυλισμό-νοσοκομείο των Ελλήνων Γιατρών του Κόσμου, οι οποίοι βρίσκονται στην Αϊτή από την πρώτη στιγμή της καταστροφής και καθημερινά παρέχουν βοήθεια σε περισσότερους από 200 ασθενείς. Η εμπειρία είναι συγκλονιστική, είμαι καθημερινά μπροστά σε σκληρές εικόνες, αυτό όμως που με συγκινεί, είναι η προσπάθεια που κάνουν οι γιατροί 24 ώρες το 24ωρο.»

Πότε ξεκινήσατε συνεργασία με τους Γιατρούς του Κόσμου και τι σας ώθησε σε αυτό;
«Λόγω της φύσης της δουλειάς μου, συνεργάζομαι συχνά με οργανώσεις όπως οι Γιατροί του Κόσμου, η Ύπατη Αρμοστεία ή οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κ.λπ.. Χαίρομαι όταν δημοσιεύονται οι φωτογραφίες μου, σε κάποιες από τις καμπάνιες αυτών των οργανώσεων.»

Με θέμα τη μετανάστευση

Είχατε την πρώτη επαφή σας με τη φωτογραφία το 2006, μέσω του φωτογραφικού εργαστηρίου «Focus» (Φόκους). Πώς αποφασίσατε να αρχίσετε να «βλέπετε» μέσα από το φακό και ποια ήταν τα πρώτα θέματα με τα οποία ασχοληθήκατε;
«Όταν αποφοίτησα από τη σχολή, άρχισα να αναζητώ μια θεματολογία που θα χρειαζόταν αρκετό χρόνο έρευνας-προσέγγισης και φωτογράφισης. Το πρώτο θέμα που φωτογράφισα ήταν οι μετανάστες στην Πάτρα και έπειτα αποφάσισα να φωτογραφίσω όλα τα περάσματα των μεταναστών στην Ευρώπη.»

Δουλεύετε ένα μακροχρόνιο προσωπικό πρότζεκτ πάνω στη μετανάστευση, φωτογραφίζοντας τις θαλάσσιες πύλες εισόδου των μεταναστών προς την Ευρώπη. Μιλήστε μας για το έναυσμα του έργου αυτού που έχετε ξεκινήσει, για το πώς βλέπετε εσείς ο ίδιος το πολύπλοκο και περίπλοκο αυτό θέμα και για τα σημεία στα οποία έχετε βρεθεί να φωτογραφίζετε.
«Δε θέλω να πω πώς εγώ το βλέπω, αλλά θα σας πω το τι βλέπω στα σημεία που έχω φωτογραφήσει. Έχω δει ανθρώπους τρομαγμένους μέσα σε βάρκες, να προσπαθούν να φτάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος, έχω δει - και μάλιστα πρόσφατα - στη Μυτιλήνη, ανθρώπους να πνίγονται 30 μέτρα πριν την ακτή. Γυναίκες και παιδιά, παρατημένοι σε βραχονησίδες. Προσπαθώ πάντα να δημιουργήσω ερωτήματα μέσω των φωτογραφιών μου ή πιο απλά, να βάλω το θεατή να σκεφτεί λίγο περισσότερο.»

Συνεργασίες και διακρίσεις

Τι σας «αγγίζει» ως θέμα και τι σας γοητεύει περισσότερο στη φωτογραφία και το φωτορεπορτάζ;
«Φωτορεπορτάζ-φωτοδημοσιογραφία, είναι η είδηση που βγαίνει μέσα από την εικόνα. Αυτό είναι που με γοητεύει. Προσπαθώ οι φωτογραφίες μου να έχουν φωνή και ένταση. Προσπαθώ πάντα να κρατώ ουδέτερη θέση, κάτι που είναι αρκετά δύσκολο. Προσπαθώ να μεταφέρω, μέσω των φωτογραφιών μου, τις καταστάσεις που βλέπω, όσο πιο αντικειμενικά μπορώ.»

Μέσα σε τέσσερα χρόνια, έχετε αναπτύξει ευρεία και δυναμική δράση σε σχέση με το φωτορεπορτάζ, συνεργαζόμενος σήμερα με πολλά και σημαντικά έντυπα και πρακτορεία της Ελλάδας και του εξωτερικού. Τι είναι αυτό που κάνει τις φωτογραφίες που τραβάτε ξεχωριστές και τι σας ωθεί στο να «κυνηγάτε» τις εικόνες που απαθανατίζετε;
«Δε νομίζω ότι οι φωτογραφίες μου έχουν κάτι το ξεχωριστό. Σημαντική είναι η οργάνωση, ώστε να έρθει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Πριν ξεκινήσω να φωτογραφίζω, αφιερώνω πολλές ώρες για να κάνω έρευνα. Οπότε, η καλή έρευνα μου διευκολύνει τις συνθήκες φωτογράφισης, κάτι που είναι πολύ σημαντικό, καθώς περνάω πολλές μέρες σε πολύ ευαίσθητες περιοχές, όπως είναι τα σύνορα.»

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το 2009 ήταν μια χρονιά σημαντική για εσάς. Θέλετε να μας μιλήσετε για τις βραβεύσεις και τις διακρίσεις που αποσπάσατε, αναφερόμενος συνοπτικά στο πλαίσιο των διαγωνισμών, καθώς και στο φωτογραφικό υλικό με το οποίο συμμετείχατε;
«Πράγματι, το 2009 ήταν μια πάρα πολύ καλή χρονιά σε προσωπικό επίπεδο. Φωτογραφίες μου δημοσιεύτηκαν σε μεγάλα έντυπα του εξωτερικού και υπήρχαν και μερικές βραβεύσεις. Όλες οι βραβεύσεις και οι δημοσιεύσεις είχαν ως θεματολογία τη μετανάστευση. Εγώ δεν έκανα τίποτε περισσότερο από το να είμαι εκεί και να φωτογραφίζω.»

Γιώργος Μουτάφης και Λέσβος

Έχετε επισκεφτεί το Κέντρο Κράτησης στην Παγανή και τη Μονάδα Ασυνόδευτων Ανήλικων Μεταναστών της Αγιάσου και έχετε καταγράψει με το φακό σας τις συνθήκες που αντικρίσατε. Πόσες φορές βρεθήκατε εκεί και τι «εικόνες» σάς έχουν μείνει;
«Για την Παγανή δε νομίζω ότι υπάρχει λόγος να αναφερθώ. Αντιθέτως, μπορώ να μιλήσω για το Κέντρο Ανηλίκων της Αγιάσου, από τη λειτουργία του οποίου ομολογώ πως εντυπωσιάστηκα. Νομίζω ότι τέτοια κέντρα χρειάζεται να δημιουργηθούν, ώστε να φιλοξενούνται οι μετανάστες.»

Σε ποια άλλα σημεία του νησιού έχετε βρεθεί να φωτογραφίζετε την αναζήτηση ανθρώπων για μια καλύτερη τύχη; Τι είναι πιο συγκλονιστικό στις «συναντήσεις» σας αυτές;
«Κάθε στιγμή είναι συγκλονιστική. Από τη στιγμή που φωτογραφίζεις μια βάρκα με μετανάστες μέσα στη θάλασσα, μέχρι τη στιγμή που κάποιος κρύβεται σε μια νταλίκα για να φύγει από την Ελλάδα. Έχω βρεθεί αρκετές φορές εκτεθειμένος στο ανθρώπινο δράμα και θεωρώ χρέος να δημοσιεύω αυτές τις εικόνες. Η φωτογραφία για μένα είναι τρόπος ζωής, δεν προσπαθώ να αποδείξω κάτι σε κανέναν κι ούτε μου αρέσει να προβάλλω τον εαυτό μου σαν ήρωα. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι φωτογραφίζω ήρωες…»

Ποια είναι τα σχέδιά σας για το επόμενο διάστημα; Προγραμματίζετε κάποια επόμενη επίσκεψη στη Λέσβο;
«Η Λέσβος είναι η βάση του πρότζεκτ μου και πάντα προσπαθώ να ξεκλέψω λίγο χρόνο, ώστε να βρίσκομαι εκεί. Υπολόγιζα ότι θα ήμουν στη Λέσβο στις 6 Φλεβάρη και στις 6 - 7 Μαρτίου, γιατί θα παρουσίαζα τη δουλειά μου. Δυστυχώς, δε νομίζω ότι είμαι συνεπής. Σίγουρα κι αυτό το καλοκαίρι η Λέσβος θα είναι το νησί που θα επισκεφτώ και θα μείνω αρκετές μέρες. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους που με υποστηρίζουν, ώστε να ολοκληρωθεί αυτό το πρότζεκτ, το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας για τις άδειες επιβίβασης που μου έδωσε και τέλος τα έντυπα που συνεργάζομαι, που μου δίνουν χώρο ώστε να δημοσιεύονται αυτές οι εικόνες.»