Βιομηχανική Αρχαιολογία στην Ελλάδα
Κείμενα: Δήμητρα Μαυροκορδάτου, Λίνα Μενδώνη, Μαρία Μπαλοδήμου, Νίκος Μπελαβίλας, Λήδα Παπαστεφανάκη, Αντώνης Φραγκίσκος
Επιστημονική επιμέλεια: Νίκος Μπελαβίλας, Λήδα Παπαστεφανάκη
Έκδοση Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής - Εκδόσεις Μέλισσα
Αθήνα 2009, σελ. 304

Πρόκειται για ένα σημαντικό, εντυπωσιακό και πολύ ενδιαφέρον βιβλίο-λεύκωμα για τα μεταλλεία, ορυχεία και λατομεία των νησιών του Αιγαίου της Βιομηχανικής Εποχής, που προήλθε στο πλαίσιο ενός ερευνητικού προγράμματος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το οποίο είχε ως στόχο την καταγραφή των ιστορικών μεταλλευτικών εγκαταστάσεων στο σύνολο του νησιωτικού χώρου του Αιγαίου.
Τα κείμενα του βιβλίου εισάγουν στο υλικό της έρευνας και τοποθετούν τα νησιωτικά ορυχεία του Αιγαίου στο χρόνο και τον τόπο, ως σύνολο. Οι τίτλοι τους έχουν ως εξής: Τα ορυχεία του Αιγαίου ως βιομηχανικά μνημεία, Το Αιγαίο, τα νησιά του και η γεωλογία τους, Στα ίχνη του παρελθόντος. Εξορυκτικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας, Οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές στο Αιγαίο (19ος - 20ός αιώνας), Το παράδειγμα των ορυχείων, Το Αιγαίο των ορυχείων. Γεωγραφία των νησιωτικών μεταλλευτικών εγκαταστάσεων, χώρος και κατασκευές.
Ακολουθεί η αναλυτική παρουσίαση των ορυχείων που εντοπίστηκαν σε 29 νησιά του Αιγαίου. Ιδιαίτερο κεφάλαιο αφιερώνεται για τη Λέσβο, όπου και παρουσιάζονται με κείμενο και φωτογραφίες τα μεταλλεία λευκολίθου στα Βασιλικά. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά: «Ο λευκόλιθος είναι ορυκτό ανθρακικό άλας του μαγνησίου (MGCO3) παραλλαγή του μαγνησίτη. Έχει χρώμα από λευκό μέχρι λευκοκίτρινο. Συναντάται σε μορφή κοκκώδη, ραβδωτή ή τελείως συμπαγή. Αποτελεί ένα από τα κυριότερα μεταλλεύματα της Ελλάδας. Τα σημαντικά κοιτάσματα βρίσκονται στη Χαλκιδική, την Εύβοια και τη Λέσβο. Είναι κατάλληλο ορυκτό για πυρίμαχες χρήσεις. Από το λευκόλιθο κατασκευάζονται πυρότουβλα και μεταλλικός μαγνήτης. Στο υπέδαφος της Λέσβου υπάρχουν κοιτάσματα λευκόλιθου στην ανατολική ακτή του κόλπου της Καλλονής, μάρμαρα, σχιστόλιθοι, ασβεστόλιθοι, όπως και λατερίτης με χαμηλή περιεκτικότητα σε νικέλιο.
Στην περιοχή της Καλλονής και στο βορειοδυτικό τμήμα επικρατούν τα ηφαιστειογενή πετρώματα. Υπάρχουν, τέλος, κοιτάσματα αντιμονίτη στο Μεσαγρό και τάλκη στην Αγιάσο και το Πλωμάρι, στα οποία υπήρξε εκμετάλλευση. Μεταλλείο στύψης, κοντά στο ομώνυμο χωριό της περιοχής της Πέτρας, λειτούργησε κατά τη γενοβέζικη περίοδο. Δεν υπήρξε εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου του νησιού στη νεώτερη εποχή μέχρι την ενσωμάτωσή του στο ελληνικό κράτος το 1912.»