Δημοσιεύουμε σήμερα το έβδομο κείμενο της περιγραφής της εκδρομής μας, το περασμένο καλοκαίρι στο γραφικό, μεγαλοπρεπές, ανατολίτικο, εγκαταλειμμένο, ερειπωμένο και χορταριασμένο εξοχικό, της Δαφιώτικης Οθωμανικής οικογένειας των Μπεκήρ Αγάδων.
Στο επαναλαμβανόμενο ερώτημα της Ερατώς για τους απογόνους του Γενάρχη Χατζή Εμπού Μπεκήρ Αγά απάντησα ως εξής:
- Ο Γάλλος υποπρόξενος στη Μυτιλήνη ο Dumesnil σε μια αναφορά του, στα 1777, όπως μας την μεταφέρει ο Στρατής Αναγνώστου ανάτυπο του ΙΖ΄ τόμου των «Λεσβιακών», στο κείμενό του «Η Λέσβος του 18ου αιώνα μέσα από μια Γαλλική προξενική αλληλογραφία» καταγράφει ότι ένας απόγονος ο Καζάς της Καλλονής, Μπεκήρ Αγάς κι αυτός, «συμπεριφερόταν δεσποτικά και τελικά επαναστάτησε και εκτελέστηκε με τυφεκισμό».
- Τι θα πει Καζάς;
- Η Λέσβος τότε ήταν χωρισμένη σε τρεις επαρχίες, Μυτιλήνης, Μολύβου και Καλλονής, ο διοικητής κάθε επαρχίας λεγόταν Καζάς και ο γενικός διοικητής Λέσβου Ναζίρης. Ο ανεψιός του Καζά Μπεκήρ Αγά, που εκτελέστηκε με τυφεκισμό, έγινε Ναζίρης της Λέσβου.
- Τι ξέρουμε για τον Ναζίρη;
- Ο Ναζίρης όπως γράφει ο Σταυράκης Αναγνώστης στο βιβλίο του «Λεσβιάς Ωδή», που τυπώθηκε στη Σμύρνη το 1850, διοριζόταν από τον Σουλτάνο στην Κωνσταντινούπολη και πήγαινε στο νησί για να διοικήσει. Έπρεπε να προσφέρει στην Κυβέρνηση κάποια δικά του χρήματα ή μια εγγυητική επιστολή ενός τραπεζίτη, συνήθως Αρμένη, για να νοικιάσει για δύο χρόνια τον Μουκατά, δηλαδή το δικαίωμα να εισπράττει τους φόρους του νησιού. Όφειλε να μαζέψει το ένα δέκατο της σοδειάς των χριστιανών και να το αποδώσει στον Σουλτάνο, αλλά συνήθως συγκέντρωνε το διπλάσιο ποσοστό πέρα από τα τυχερά, τους λεγόμενους τζερεμέδες. Έτσι γινόταν πλούσιος και πανίσχυρος. Για το 1770 ο Αναγνώστης γράφει: «Τα Εδάφια ήταν Ηγεμονική Καθέδρα της Νήσου οι εν τούτοις Οθωμανοί, ίσχυσαν επί τοσούτον ώστε να ηγεμονεύσωσιν αυτής, και μάλιστα ο Μπεκήρ Αγάς και Ουμέρ Αγάς. Σήμερον οι απόγονοί των, σώζονται μεν, αλλά παρακμάσαντες!»
- Με πόσα γρόσια αγόρασε το Ναζιράτο ο Μπεκήρ;
- Με 150.000 γρόσια, για δυο χρόνια.
- Ξέρεις καμμιά αντιστοιχία με τα σημερινά;
- 150 γρόσια ήταν ο μισθός ενός ιερέα για ένα χρόνο.
- Ήταν όρος να είναι Οθωμανοί οι Ναζίρηδες;
- Απαράβατος! Οθωμανός, ξένος ή δικός μας Λέσβιος. Σύμφωνα με τον Dumensil o Μπεκήρ ήταν serdar (Γενιτσαρικός τίτλος ανωτέρου στρατιωτικού) και kapici bachi (Αρχιθυρωρός).
- Ήταν Γενίτσαροι οι Μπεκήρηδες;
- Ο Απόστολος Σπανός στο βιβλίο του «Συνοπτική Ιστορία Ιεράς Μονής Λειμώνος» αναφέρει ότι σύμφωνα με στοιχεία των Οθωμανικών Αρχείων: «Το 1521, το 1548 και το 1581, όλα σχεδόν τα χωριά της Καλλονής ανήκαν στην σουλτανική περιουσία (Hassa-i Humayun), και ένας εκπρόσωπος του σουλτάνου και λίγοι οπλισμένοι άνδρες ήσαν εγκατεστημένοι εδώ για τη διαχείριση της περιουσίας». Επίσης ο Φώτης Δήμου στο βιβλίο του «Ιστορία της Τουρκοκρατούμενης Λέσβου» αναφέρει ότι όταν ο Μωάμεθ ο Πορθητής κατέλαβε τη Λέσβο το 1462, άφησε μόνο 200 γενίτσαρους και 400 πεζούς για φρουρά και διοίκηση του νησιού, που είχε τότε μόνο χριστιανούς κατοίκους και μέσα σε έναν αιώνα χωρίς να γίνει καμμιά άλλη εποίκηση ο μουσουλμανικός πληθυσμός ξεπερνούσε τον χριστιανικό. Όσοι εξισλαμίσθηκαν είχαν περισσότερες ελευθερίες και πλήρωναν λιγότερους φόρους. Τα Δάφια είχαν τότε τους μισούς κατοίκους χριστιανούς και τους άλλους μισούς μουσουλμάνους και οι Μπεκήρ Αγάδες ήταν ντόπιοι, «οι εν τούτοις Οθωμανοί» και όχι ξενόφερτοι.
- Γι’ αυτό τους Τούρκους τους λες ξαδέλφια;
- Λέω ξαδέλφια τους μουσουλμάνους που αναγκάστηκαν να φύγουν στην Μικρασία με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Θυμάσαι στην Πέργαμο όταν πήγαμε σε ένα καφενείο της αγοράς όπου φυσιογνωμικά πολλοί είχαν παρόμοια χαρακτηριστικά!
- Σου το είπα και τότε με το Μικρασιάτικο στίχο: «Δεν υπάρχει άλλος να σου μοιάζει», αλλά τι άλλο ξέρουμε για τον Ναζίρη;
- Είχε 300 - 400 άνδρες στην υπηρεσία του, οι μισοί πεζικάριοι και οι άλλοι μισοί ιππείς. Επιβαλλόταν στους άλλους αγάδες, διατηρώντας μερικούς από τους άνδρες του μέσα στις περιοχές δικαιοδοσίας τους. Του πλήρωναν φόρο οι κάτοικοι της Ερεσού και του Πλωμαρίου. Τον σεβόταν ακόμα κι ο Αρχιναύαρχος του Οθωμανικού στόλου, ο Καπετάν Πασάς Χασάν Τζεζάερλη, που είχε ναύσταθμο τη Μυτιλήνη και το 1777 τρία χρόνια μετά τον βίαιο Ρωσοτουρκικό πόλεμο ζήτησε από τον Ναζίρη Μπεκήρ Αγά, να του φτιάξει μια πολεμική φρεγάτα. Σύμφωνα με αναφορά του Dumesnil: «Ο Bekir aga διαπραγματεύεται την αγορά ενός γαλλικού πλοίου και προσφέρει 35.000 γρόσια!»
- Δηλαδή έχουμε πέντε Μπεκήρ Αγάδες. Τους έμαθα απ’ έξω: Ζορμπάς, Χαβδής, Βοεβόδας, Καζάς, Ναζίρης! Έχουμε και άλλους;
- Αυτό θα αναφερθεί στις επόμενες δεκαπενθήμερες επισημάνσεις!
Σημείωση: Στη στήλη εικονίζεται o Χασάν Τζεζάερλη.