Με ένα συνδυασμό φαρμάκων και μετατροπής γονιδίων, ο Ronald DePinho, του Harvard Medical School των ΗΠΑ, διεξάγει αγώνα κατά των τελομερών, τα οποία εν πολλοίς καθορίζουν το χρόνο λήξης της ζωής μας. Πρόκειται για μικρές προεκτάσεις στις απολήξεις των χρωμοσωμάτων. Κάθε φορά που το κύτταρο διαιρείται, τα τελομερή μικραίνουν. Όταν φτάσουν σε ένα κρίσιμο μήκος, ο γενετικός χρόνος λήγει και το κύτταρο πεθαίνει. Έτσι ο εγκέφαλος και άλλα όργανα, όπως και οι μύες, εξασθενούν σταδιακά, ενώ το δέρμα αποκτά ρυτίδες.

Παρ’ όλα αυτά, τα κύτταρα έχουν τη δυνατότητα να σχηματίσουν το ένζυμο τελομεράση, που δημιουργεί εκ νέου τα τελομερή επιβραδύνοντας έτσι τη διαδικασία γήρανσης. Όμως ποσότητα τελομεράσης ικανή να πετύχει κάτι τέτοιο παράγεται μόνο στα βλαστοκύτταρα. Στα λοιπά κύτταρα η παραγωγή τελομεράσης είναι τόσο περιορισμένη, που το ένζυμο αδυνατεί να εμποδίσει τη διάσπαση των τελομερών - απλώς καθυστερεί τον αναπόφευκτο θάνατο του κυττάρου.

Τεχνητή γήρανση ποντικών
Ο Ronald DePinho επιχείρησε με το πείραμά του να εξακριβώσει το ρόλο που διαδραματίζει η παραγωγή τελομεράσης στη γήρανση των ποντικιών. Με τη διαδικασία μετατροπής των γονιδίων άλλαξε το γονίδιο που σχηματίζει τελομεράση. Η νέα παραλλαγή του εφοδιάστηκε με ένα διακόπτη που άνοιγε και έκλεινε. Αυτόν τον έλεγχαν οι ερευνητές με τη βοήθεια μιας ειδικής ουσίας. Στην αρχή ο διακόπτης ήταν κλειστός, με αποτέλεσμα να μη σχηματίζεται ούτε η ελάχιστη ποσότητα τελομεράσης στα κύτταρα του σώματος. Πριν καν τα ποντίκια συμπληρώσουν ένα χρόνο ζωής, τα σημάδια γήρανσης ήταν ορατά. Ο DePinho περιγράφει ως εξής την κατάστασή τους: «Αν συγκρίναμε τα ποντίκια με ανθρώπους, θα λέγαμε πως έχουν σώμα 90χρονου παρ’ ότι είναι μόλις 50 ετών.»

Τα μόλις ενός έτους βαθιά γερασμένα ποντίκια υποβλήθηκαν σε θεραπευτική αγωγή με την ειδική ουσία που ξεκινά εκ νέου την παραγωγή τελομεράσης από τα κύτταρα. Ύστερα από τέσσερις εβδομάδες - κατά τη διάρκεια των οποίων επιμηκύνθηκαν τα τελομερή των ποντικών - αναζωογονήθηκαν με εντυπωσιακό τρόπο. Τα αρσενικά ποντίκια που υποβλήθηκαν στην αγωγή, φάνηκαν εξαιρετικά ρωμαλέα και γόνιμα. Η θεραπευτική αγωγή είχε εντυπωσιακή επίδραση και στο γερασμένο εγκέφαλο των ποντικιών. Το βάρος του εγκεφάλου τους αυξήθηκε κατά 15%, ενώ γύρω από τους νευρικούς ιστούς του σχηματίστηκαν παχύτερες μονωτικές στρώσεις λίπους.

Παρ’ όλα αυτά, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στην εφαρμογή της μεθόδου, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος παρενεργειών. Ο DePinho διευκρινίζει: «Πιστεύω πως η αυξημένη παραγωγή τελομεράσης σε προχωρημένο στάδιο της ζωής μπορεί να επιβραδύνει τις διαδικασίες της φυσικής γήρανσης. Ωστόσο, η δημιουργία μεγάλης ποσότητας τελομεράσης στα κύτταρα είναι επικίνδυνη γιατί ενδέχεται αυτά να μετατραπούν σε καρκινικά.»

Ενδεχόμενη παρενέργεια ο καρκίνος
Παρέχοντας στα κύτταρα περιορισμένη διάρκεια ζωής, τα τελομερή μεριμνούν για την υγιή λειτουργία τους στο σώμα. Κι αυτό καθώς τα κύτταρα ενδέχεται μετά τη μακρόχρονη, κουραστική εργασία τους να υποστούν μεταλλάξεις, αδυνατώντας να εκτελέσουν φυσιολογικά τα καθήκοντά τους. Θεωρείται επομένως καλύτερο να ολοκληρώνουν τη ζωή τους φυσιολογικά αντί να συνεχίζουν το έργο τους λανθασμένα.

Πάντως, ο Ronald DePinho είναι αισιόδοξος. «Πιστεύω ότι η θεραπεία με τελομεράση μπορεί να καλυτερέψει την ποιότητα ζωής και να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης μιας σειράς ασθενειών που συνδέονται με το γήρας, όπως είναι το Αλτσχάιμερ και ο καρκίνος.»

Υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που καθορίζουν το πόσο θα γεράσουμε. Επομένως, η θεραπεία με τελομεράση δεν μπορεί να κρατήσει μακριά το θάνατο. Θα μπορούσε ωστόσο να συμβάλει στη διατήρηση της υγείας και της ομορφιάς σε προχωρημένη ηλικία. Και, ποιος ξέρει, ίσως στο μέλλον μια 50χρονη γυναίκα να υποβάλλεται σε θεραπεία τελομεράσης και να αναγεννάται στο σώμα μιας 30χρονης.

ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ "SCIENCE ILLUSTRATED"