Γιάννης Βουλγαράκης
Φωτογραφικό λεύκωμα
Κείμενα: Παναγιώτης Μιχαηλάρης, Ευδοκία Ολυμπίτου
Έκδοση: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Αθήνα 2009

Στο πλαίσιο του κύκλου ομιλιών του προγράμματος των μορφωτικών εκδηλώσεων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών - Επιστήμης Κοινωνία, με θέμα «Αιγαίο: Οικονομία, εμπόριο, πειρατεία και επιδρομές ανά τους αιώνες», ο φωτογράφος Γιάννης Βουλγαράκης πραγματοποίησε ατομική έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Η ταυροθυσία στο Μανταμάδο». Η έκθεση συνοδεύτηκε με την έκδοση λευκώματος, το οποίο περιλαμβάνει το σύνολο των ασπρόμαυρων φωτογραφιών, καθώς και δύο κείμενα του συμπατριώτη μας ιστορικού Παναγιώτη Μιχαηλάρη, διευθυντή Ερευνών στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών και της εθνολόγου Εύης Ολυμπίτου, επίκουρης καθηγήτριας στο Τμήμα Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου.
Η Ελένη Γραμματικοπούλου, υπεύθυνη Προγράμματος Μορφωτικών Εκδηλώσεων ΕΙΕ, σημειώνει για το περιεχόμενο του λευκώματος. «Το “κουρμπάνι”, η γιορτή στο Μανταμάδο της Μυτιλήνης, είναι μια τελετή της οποίας η απαρχή χάνεται στα βάθη του χρόνου: ο ταύρος σφάζεται προς τιμήν του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, προσφέρεται σε τραπέζι που ακολουθεί για τους πιστούς και το αίμα του κρατιέται σα φυλαχτό. Η επιβίωσή της μέχρι τις μέρες μας και η καθιέρωσή της ως μια πάνδημη λαϊκή τελετουργία αναδύεται κυρίως μέσα από τα πρόσωπα αυτών που συμμετέχουν.
Η ευαίσθητη και διεισδυτική καλλιτεχνική ματιά του Γιάννη Βουλγαράκη αποτυπώνει στις μαυρόασπρες φωτογραφίες του την καθοριστική ανθρώπινη συμμετοχή στην πανάρχαια αυτή παραδοσιακή διαδικασία, διατηρώντας την άφθαρτη από το πέρασμα του χρόνου.»
Ο Γιάννης Βουλγαράκης σπούδασε φωτογραφία και γραφικές τέχνες και είναι επαγγελματίας φωτογράφος από το 1997. Επισκέφτηκε για πρώτη φορά τη Λέσβο και παρακολούθησε το Πανηγύρι του Ταύρου το 1999. Εντυπωσιασμένος ερχόταν στο νησί και συμμετείχε στο πανηγύρι και τα επόμενα τέσσερα χρόνια: «Αυτό που με άγγιξε περισσότερο, κι είναι κι αυτό που υποσυνείδητα κατέληξα να φωτογραφίζω, ήταν όχι τόσο η ίδια η εθιμική λειτουργία, όσο η ανθρώπινη συμμετοχή σ’ αυτήν. Ποτέ δεν πήρα αίμα για φυλαχτό, ποτέ δεν έφαγα το παραδοσιακό φαγητό, αλλά ένιωθα πως συμμετείχα κι εγώ ψυχή και σώματι στο έθιμο μέσα από τη φωτογραφία. Γνώρισα τους ανθρώπους με το δικό μου τρόπο, δέθηκα με αυτούς και κάθε χρόνο, την Κυριακή των Μυροφόρων, το μυαλό και η καρδιά μου είναι στο Μανταμάδο μαζί τους!», γράφει στην εισαγωγή του. Ο φωτογράφος παρακολουθεί με το φωτογραφικό του φακό το πανηγύρι του Μανταμάδου, από την πλατεία των ΚΤΕΛ στη Μυτιλήνη μέχρι την ολοκλήρωσή του, με έμφαση βέβαια στην τελετή της ταυροθυσίας, αποτυπώνοντας το χώρο και τα πρόσωπα.
Ο Παναγιώτης Μιχαηλάρης γράφει για την ιστορία του Μανταμάδου και το προσκύνημα του Ταξιάρχη και η Ευδοκία Ολυμπίτου αναφέρεται στο έθιμο του «κουρμπανιού» στον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα στα κουρμπάνια της Λέσβου.
Αντιγράφουμε τον επίλογο του κειμένου της: «Ίσως τελικά οι γιορτές και οι τελετουργίες είναι ένας τρόπος να θυμούνται ακόμη και σήμερα οι κοινωνίες τη χαμένη συλλογικότητά τους, να συντηρούν την ιδιαίτερή τους ταυτότητα και κάτι από την παλιά τους συνοχή. Εξάλλου, τα πανηγύρια έχουν να μας μάθουν πολλά ακόμη για τις νοοτροπίες και τις αξίες μιας εποχής, ιδίως τώρα που λείπουν από τη ζωή μας. Στις φωτογραφίες του Γιάννη Βουλγαράκη αποτυπώνεται, εν τέλει, η εικόνα μιας εποχής μεταβατικής. Από την παρηγοριά, την ελπίδα και τη θεϊκή συμπαράσταση που προσδοκούσαν από το έθιμο οι παλιοί, εμείς αναζητούμε ό,τι απομένει από τη γιορτή και το θέαμα που μας προσφέρει. Ίσως έτσι να εξηγούνται και οι αμφίθυμες εκφράσεις που φαίνεται να έχουν όσοι παρευρίσκονται και συμμετέχουν στα δρώμενα.»