Ευρυδίκη Σιφναίου
Ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση αρχειακού υλικού: Ιστορικό Αρχείο Αιγαίου «Εργάνη»
Έκδοση Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, σελ. 78

«Η ιστορία της “Μηχανής του Κοινού” στην Αγία Παρασκευή Λέσβου αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της κοινωνικής ιστορίας του νησιού. Συνδέεται με κοινωνικά αιτήματα και οικονομικές διεκδικήσεις σχετικές με την ελιά και το λάδι, σε μια κωμόπολη της ελαιόφυτης Λέσβου. Απαντά σε ερωτήματα που απασχολούν τους κοινωνικούς επιστήμονες, σχετικά με το ρόλο της βιομηχανίας στην περιφερειακή ανάπτυξη, ενώ παράλληλα συνομιλεί με μια βασική συνιστώσα αυτής της ανάπτυξης, την ανάδυση της κοινωνίας των πολιτών. Μέσω του τοπικού παραδείγματος, φωτίζονται οι συνθήκες που οδήγησαν στην άνοδο των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων στο πολιτικό και οικονομικό προσκήνιο της ύστερης φάσης της Τουρκοκρατίας. Σε αυτά τα συμφραζόμενα, αμφισβητήθηκαν οι κοινοτικές πρακτικές των προυχόντων και αναδύθηκε μια νέα έκφανση του κοινοτισμού, που απέβλεπε στην ικανοποίηση των αναγκών των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων. Καταγράφονται, επίσης, οι τεχνολογικοί και κοινωνικοί νεωτερισμοί που υιοθετήθηκαν, και ιδίως ο πειραματισμός με τη βιομηχανική δραστηριότητα, σε μια προσπάθεια εξεύρεσης πόρων που θα στήριζαν το κοινοτικό κοινωνικό έργο.»
Το παραπάνω απόσπασμα απ’ το εισαγωγικό κείμενο του νέου βιβλίου της ιστορικού και ερευνήτριας Ευρυδίκης Σιφναίου, καταδεικνύει τον ιδιαίτερο ρόλο που έπαιζε το κοινοτικό εργοστάσιο, όχι μόνο στην κοινωνική ιστορία της Αγίας Παρασκευής, αλλά και ολόκληρου του νησιού. Με αφορμή τη μετατροπή του παλιού ελαιοτριβείου σε Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς και βασισμένη στο αρχειακό υλικό που εκτίθεται, αλλά και σε προσωπική έρευνα, η Ευρυδίκη Σιφναίου μάς έδωσε μια πολύ ωραία, ενδιαφέρουσα και ζεστή μελέτη, η οποία χωρίζεται σε δύο μέρη με τους παρακάτω τίτλους: Η εκβιομηχάνιση της Λέσβου και Η «Μηχανή του κοινού» στην Αγία Παρασκευή Λέσβου.
Στο πρώτο μέρος εξετάζονται τα παρακάτω: Η μοναδικότητα της εκβιομηχάνισης στη Λέσβο, Από τους ελαιόμυλους στα ελαιοτριβεία, Οι μηχανοκατασκευαστές, Τα κοινοτικά εργοστάσια στη Λέσβο, Το πολιτικό κλίμα στα τέλη της Τουρκοκρατίας και το κοινωνικό ζήτημα.
Στο δεύτερο μέρος περιέχονται τα εξής: Η Αγία Παρασκευή: χώρος και καλλιέργειες, Οικιστική διάρθρωση και ανάπτυξη, Προϋποθέσεις ανέγερσης της «Μηχανής του Κοινού», Το χρονικό της ίδρυσης του κοινοτικού εργοστασίου, Αντιδράσεις και καθυστερήσεις στο κοινοτικό έργο, Εθελοντισμός και κοινοτικό ελαιοτριβείο, Το κοινοτικό εργοστάσιο στην ελεύθερη Λέσβο.
Πολύ χρήσιμα τα δύο χρονολόγια, της Λέσβου και της «Μηχανής του Κοινού», με τα οποία κλείνει το βιβλίο.