Οι ραμφοφάλαινες ανήκουν σε μια από τις πιο πολυπληθείς οικογένειες θαλάσσιων θηλαστικών. Η οικογένεια περιλαμβάνει τουλάχιστον 21 είδη, εκ των οποίων ορισμένα φτάνουν σε μήκος τα 12 μέτρα και απαντώνται σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Τα κήτη ζουν σε θάλασσες με πολύ μεγάλα βάθη. Και από τη στιγμή που περνούν το 95% της ζωής τους κάτω από την επιφάνεια του νερού, είναι πολύ δύσκολο να τα πλησιάσει κανείς.

Ωστόσο, μια μικρή ομάδα ερευνητών, στην οποία συμμετέχει και ο Δανός βιολόγος Peter Teglberg Madsen από το Πανεπιστήμιο του Aarhus, πλησίασε τις δυσπρόσιτες φάλαινες με φουσκωτό σκάφος. Μετά από έρευνες, αποδείχθηκε ότι οι ραμφοφάλαινες κυνηγούν με τη βοήθεια ηχοεντοπισμού σε βάθη πολλών εκατοντάδων μέτρων, βαθύτερα από οποιοδήποτε άλλο θηλαστικό, και ότι φτάνουν συχνά στα όριά τους όσον αφορά το κράτημα της αναπνοής.

Οι φάλαινες αντέχουν στην έλλειψη οξυγόνου
Όταν αναλύθηκαν τα αποτελέσματα των μετρήσεων, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι φάλαινες βουτάνε τόσο βαθιά και για τόση ώρα, που το σώμα τους αναγκάζεται να κάνει αναερόβιο μεταβολισμό, όπως λέγεται. Αυτό σημαίνει ότι αντιμετωπίζουν έλλειψη οξυγόνου και οι μύες τους είναι γεμάτοι από γαλακτικό οξύ, μέχρι να αναδυθούν και πάλι στην επιφάνεια. Επιπλέον, η ικανότητα για τόσο βαθιές καταδύσεις προϋποθέτει ότι το σώμα τους έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να είναι κατάλληλα προσαρμοσμένο.

Κατά μέσο όρο, οι ραμφοφάλαινες καταδύονται σε βάθος ενός χιλιομέτρου και παραμένουν κάτω από το νερό για μία ώρα κάθε φορά. Η βαθύτερη κατάδυση που κατέγραψαν οι ερευνητές, ήταν στα 1.900 μέτρα και έγινε από ένα ζιφιό στη θαλάσσια περιοχή νότια της Ιταλίας. Αυτή η κατάδυση θα μπορούσε ίσως να είχε ακόμη μεγαλύτερο βάθος, αλλά αυτό είναι το βάθος της θάλασσας σε εκείνη την περιοχή. Η φάλαινα κράτησε την αναπνοή της για 85 λεπτά, κάτι που επίσης αποτελεί ρεκόρ. Συγκριτικά, μια φάλαινα φυσητήρας μπορεί να καταδυθεί μέχρι και τα 1.200 μέτρα για 30 - 50 λεπτά, ενώ ο θαλάσσιος ελέφαντας συνήθως δεν καταδύεται κάτω από τα 500 μέτρα.

Η βαθιά θάλασσα είναι πλούσια σε τροφή
Το ότι οι ραμφοφάλαινες έχουν εξελιχθεί σε μετρ των καταδύσεων οφείλεται πάνω απ’ όλα στο ότι αυτό τούς δίνει εξαιρετικές δυνατότητες στην αναζήτηση τροφής. Τα βάθη των ωκεανών είναι γεμάτα ψάρια, κεφαλόποδα και μικρά θαλάσσια ζώα, και χάρη στις ικανότητές τους οι ραμφοφάλαινες έχουν σχεδόν αποκλειστική πρόσβαση σε αυτά τα τεράστια αποθέματα τροφής. Για να φτάσουν στα βάθη της θάλασσας, εκεί που δε φτάνει το φως, χρησιμοποιούν την ίδια κυνηγετική τεχνική με τις νυχτερίδες και σχεδόν ξεπερνούν τα όρια των σωματικών δυνατοτήτων τους.

Οι ερευνητές κατάφεραν να πλησιάσουν αρκετά και να στερεώσουν πάνω στις φάλαινες προηγμένο εξοπλισμό μέτρησης, αφού περίμεναν πολλές βδομάδες μέχρι να εξοικειωθούν μαζί τους

Μια υποβρύχια ρουφήχτρα
Αποδείχθηκε επίσης ότι οι ραμφοφάλαινες είναι επιλεκτικές. Επιλέγουν να αγνοούν εντελώς ορισμένους ήχους, ενώ κάποιοι άλλοι τις παρακινούν να κυνηγήσουν. Αυτό είναι ένδειξη ότι οι ραμφοφάλαινες όχι μόνο μπορούν να εντοπίσουν προς ποια κατεύθυνση και σε πόση απόσταση βρίσκονται τα θηράματά τους, αλλά μπορούν επίσης να αντιληφθούν το μέγεθος και τον τύπο του θηράματος.

Αφού η ραμφοφάλαινα καταπιεί το θήραμά της ζωντανό, αυτό καταλήγει στο πρώτο από τα συνολικά 13 στομάχια της. Δε γνωρίζουμε ακόμη σε τι χρησιμεύουν όλα αυτά τα στομάχια. Πιθανώς από το πρώτο στομάχι να αποβάλλονται τα δύσπεπτα μέρη της λείας, όπως για παράδειγμα οι σιαγόνες των κεφαλόποδων. Αυτό κάνουν οι φάλαινες φυσητήρες, αλλά δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ σε ραμφοφάλαινα. Γι’ αυτό ίσως τα αιχμηρά σαγόνια και τα κόκκαλα να παραμένουν στο πρώτο στομάχι, ώστε να μην τραυματίζουν τη φάλαινα κατά τη διαδρομή τους μέσα στο μακρύ πεπτικό της σωλήνα.

Οι φάλαινες έχουν baby-sitter
Οι ραμφοφάλαινες δεν κυνηγούν ομαδικά, αλλά ακολουθούν η μία την άλλη στο βυθό και παραμένουν πάντοτε κοντά, ώστε να ακούνε η μία την άλλη. Κατά τη διάρκεια των καταδύσεων σε μικρά βάθη, η ομάδα αφιερώνει πολύ χρόνο στην κοινωνική συναναστροφή. Οι ραμφοφάλαινες αρέσκονται να κολυμπούν πολλές μαζί και έχει παρατηρηθεί ότι ορισμένα είδη πηδούν έξω από το νερό, ενδεχομένως για να απαλλαγούν από παράσιτα. Το μέγεθος της ομάδας μπορεί να ποικίλλει, από τέσσερα - πέντε άτομα σε ορισμένα είδη έως και τα 30 σε κάποια άλλα.

Όσον αφορά τις νεογέννητες φάλαινες, οι ερευνητές πιστεύουν ότι καταδύονται μαζί με τις μητέρες τους στα τεράστια αυτά βάθη, αλλά μπορεί επίσης οι ραμφοφάλαινες, όπως και οι θαλάσσιοι ελέφαντες, να αφήνουν κάποια «baby-sitter» να φυλάει τα μικρά σε μικρότερα βάθη ενώ οι ενήλικες φάλαινες καταδύονται εναλλάξ για να αναζητήσουν τροφή.

* ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ 'SCIENCE ILLUSTRATED'