Στην καρδιά του Πλωμαρίου υπάρχει ένα σπίτι διαφορετικό από τα άλλα. Το «Λαογραφικό Σπίτι» της κ. Κλεάνθης Καρατζά φέρει την ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής, τότε που όλα τα πλωμαρίτικα σπίτια είχαν το δικό τους ξεχωριστό χαρακτήρα, τον οποίο δημιουργούσαν σε μεγάλο βαθμό αντικείμενα που έφτιαχναν οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες τους. Όλο το καλοκαίρι, το σπίτι υποδεχόταν τους επισκέπτες του χωριού. Πριν από λίγες ημέρες υποδέχτηκε και εμάς, και η ιδιοκτήτριά του μας ξενάγησε στους χώρους του.

Παλιά σκεύη, παλιά έπιπλα, φωτογραφίες, αγιογραφίες, φορεσιές και κυρίως υφαντά. Πολλά υφαντά. Ένας αργαλειός, αγορασμένος στο χωριό του συζύγου της, την Αγιάσο, ήταν το πρώτο αντικείμενο που η κ. Κλεάνθη Καρατζά τοποθέτησε πριν τρία χρόνια μέσα στο παλιό αυτό σπίτι του Πλωμαρίου, που μετράει πάνω από 150 χρόνια ζωής και που η ίδια αγόρασε από κάποιον Πλωμαρίτη της Αμερικής.
«Μέναμε με το σύζυγό μου στη Μυτιλήνη και επιστρέψαμε στο Πλωμάρι το 1984», μας εξήγησε η ίδια. «Είχα ανοίξει τότε ένα χρυσοχοείο μαζί με το Βέτσικα, γιατί ήθελα πολύ να γυρίσω στο Πλωμάρι. Όσο ήμουν στη Μυτιλήνη, δε δέχτηκα ποτέ να σταματήσω να μιλάω τα πλωμαρίτικα.»
Καθώς όλα τα πράγματα που είχαν στο παλιό τους σπίτι στη Μυτιλήνη δε χωρούσαν στο καινούργιο, στον Άγιο Ισίδωρο, το ζευγάρι αποφάσισε να αγοράσει ένα παλιό σπίτι μέσα στο Πλωμάρι, ώστε να το χρησιμοποιήσει ως αποθήκη.
Έτσι, μετά τον αργαλειό ακολούθησαν όλα τα έπιπλα και τα παλιά αντικείμενα που είχαν ήδη από τα πατρικά τους σπίτια του Πλωμαρίου και της Αγιάσου. Το ένα έφερε το άλλο και ως καλύτερη ιδέα φάνηκε στην κ. Καρατζά το να «στολίσει», όπως λέει, το σπίτι, ώστε να το μετατρέψει σε λαογραφικό χώρο.

Οι χώροι και τα εκθέματα
Ο αργαλειός είναι το πρώτο που συναντά όποιος μπαίνει στο «κατώι» του σπιτιού. Η κ. Καρατζά μάς έδειξε με κάθε λεπτομέρεια τι κάνει κάθε τμήμα του, πώς γίνεται η ύφανση, πώς δουλεύει το αδράχτι, η ανέμη κ.λπ.. «Το έχω μεράκι, να υφαίνω», μας είπε. «Δεν ήξερα όμως πολλά πράγματα και μου έδειξε μια γιαγιά του Πλωμαρίου. Το λυπηρό είναι πως, τόσο στην Αγιάσο, όσο και στο Πλωμάρι, έχουν μείνει μόνο δυο γριούλες που υφαίνουν και η τέχνη αυτή θα χαθεί.»
Στον ίδιο χώρο υπάρχει το τζάκι, που οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν και για να πλένουν με νερό από το πηγάδι που επίσης υπήρχε παλιότερα στο κατώι. Ένας καναπές και ένα τραπέζι στρωμένο με «υφαντή», το χαρακτηριστικό ασπροκόκκινο υφαντό του Πλωμαρίου, καθώς και πολλά υφαντά που εκτίθενται στους τοίχους, συμπληρώνουν το χώρο.


Το «Λαογραφικό Σπίτι» στο Πλωμάρι. Ανακαινισμένο από τους νέους του ιδιοκτήτες (πάνω). Η κ. Κλεάνθη Καρατζά, στην κουζίνα του σπιτιού

Ανεβαίνοντας τις σκάλες, ο επισκέπτης βρίσκεται σε ένα «ξάτι», το χωλ δηλαδή του σπιτιού. Αριστερά είναι διαμορφωμένος ο «οντάς» - το καλό σαλόνι -, με ξύλινη τραπεζαρία και σαλονάκι, που το ζευγάρι έχει παραγγείλει ώστε να μοιάζουν με παλιά έπιπλα. Δεξιά από το χωλ είναι η κουζίνα, με όλα τα απαραίτητα σκεύη, παλιότερα και πιο καινούργια, καθώς και πολλά κεραμικά.
Στο δεύτερο όροφο, δύο εντυπωσιακές κρεβατοκάμαρες συμπληρώνουν την εικόνα του παλιού πλωμαρίτικου σπιτιού. Το κρεβάτι είναι αυτό που χρησιμοποιούσε το ίδιο το ζευγάρι, φτιαγμένο πριν από 40 χρόνια στην Αγιάσο, ενώ το πάτωμα της κυρίως κρεβατοκάμαρας στολίζει ένα χαλί με «τούβλα», το χαρακτηριστικό μοτίβο που έφτιαχναν οι Πλωμαρίτισσες. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται το γραφείο και μια βιβλιοθήκη, στην οποία φυλάσσονται παλιά αρχεία και έγγραφα, από την εποχή της Τουρκοκρατίας ακόμη, που έχει καταφέρει να συλλέξει η κ. Καρατζά τόσο από παλιά σπίτια, όσο και από πλανόδιους που μαζεύουν πράγματα από τη χωματερή του Πλωμαρίου. «Πετάνε πραγματικούς θησαυρούς…», μας είπε απορημένη.
Στη μικρότερη κρεβατοκάμαρα εκτίθενται όλες οι παλιές γυναικείες και αντρικές φορεσιές του Πλωμαρίου και για άλλη μια φορά πολλά υφαντά. Όπως μας εξήγησε η κ. Καρατζά, οι ιδιομορφίες του σπιτιού είναι αφενός τα εσωτερικά παράθυρα στα δύο ωλ, που ανοιγοκλείνουν για να έχουν καλό αερισμό και φως η σκάλα και το χωλ, καθώς και ένα παλιό ντουλάπι που υπήρχε στο μικρό υπνοδωμάτιο, το οποίο χρησίμευε ως πόρτα διαφυγής, βγάζοντας στο διπλανό σπίτι.


Η κρεβατοκάμαρα, με το κρεβάτι φτιαγμένο στην Αγιάσο πριν 40 χρόνια

«Χαρά και καταφύγιο…»
Ένα σπίτι, πραγματικό στολίδι. Τι σημαίνει για την ίδια όλο αυτό, που έχει στήσει αποκλειστικά με δικό της μεράκι και έξοδα; «Σημαίνει χαρά, καταφύγιο και ηρεμία», μας λέει. «Αυτό το σπίτι με γυρίζει πίσω στα παιδικά μου χρόνια, δε μ’ αφήνει να νιώσω ότι γέρασα. Από την άλλη, αυτό που με ικανοποιεί είναι ότι προσφέρω κι εγώ ένα μικρό λιθαράκι στο Πλωμάρι, αφού οι ξένοι μπορούν να αγγίξουν πράγματα παλιά του χωριού και να δουν ότι δεν είμαστε μόνο έμποροι του ήλιου, της θάλασσας και ορισμένων παραδοσιακών εκδηλώσεων. Και πείθονται ότι το Πλωμάρι είχε ανθρώπους που γύριζαν όλη τη Μεσόγειο και υπάρχουν ακόμη πράγματα που προέρχονται από τότε, όπως ένα παλιό ημερολόγιο που γράφει τα ταξίδια που έκανε το καΐκι του προπάππου μου και άλλων Πλωμαριτών, που πήγαιναν σαπούνι και ούζο στη Μασσαλία και έφερναν καπνά από την Καβάλα…»
Το «Λαογραφικό Σπίτι» του Πλωμαρίου είναι ανοιχτό τα καλοκαίρια κάθε Τρίτη και Πέμπτη, από τις 9 έως τις 11 το πρωί. Αλλά και τώρα ακόμη, όποιος θέλει να το επισκεφτεί μπορεί να επικοινωνήσει με την κ. Καρατζά στα τηλέφωνα 22520 31113 και 6977-034088. Η είσοδος είναι πάντα δωρεάν για όλους.