Από χθες το πρωί βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση η «νέα αρχιτεκτονική για την τοπική αυτοδιοίκηση και την αποκεντρωμένη διοίκηση», που παρουσίασε στο Υπουργικό Συμβούλιο ο υπουργός Εσωτερικών, Γιάννης Ραγκούσης, με την επωνυμία «Καλλικράτης», διάδοχη κατάσταση του «Καποδίστρια». Με αυτήν τη νέα αρχιτεκτονική που περιορίζει σε 370 τους 1.034 δήμους της χώρας, θα πραγματοποιηθούν οι αυτοδιοικητικές εκλογές στις 14 Νοεμβρίου 2010, οπότε οι Έλληνες πολίτες θα κληθούν να εκλέξουν όχι μόνο τους νέους δημάρχους, αλλά για πρώτη φορά και τους νέους αιρετούς περιφερειάρχες. Για το λόγο αυτό το πρόγραμμα «Καλλικράτης» θα ψηφιστεί το αργότερο το Μάιο από τη Βουλή, ενώ την ίδια περίοδο αναμένεται να εγκριθεί και το επιχειρησιακό πρόγραμμα στήριξής του.

Στην έως τότε περίοδο της διαβούλευσης αναμένεται να αποσαφηνιστούν και τα κενά που αφήνει το αρχικό κείμενο, το οποίο δεν απαντά σε μια σειρά από ζητήματα, όπως και να αποφασιστεί το χωροταξικό, το ποιες συνενώσεις δήμων θα γίνουν στο μεγάλο νησί της Λέσβου, μια και για τη Λήμνο είναι σαφές ότι προβλέπεται οι τέσσερις δήμοι της να συνενωθούν σε έναν.

Αρμοδιότητες
Σύμφωνα με τα όσα ανακοίνωσε ο κ. Ραγκούσης, οι Περιφέρειες αναλαμβάνουν τον ενιαίο στρατηγικό αναπτυξιακό σχεδιασμό της κάθε περιοχής, ενώ οι δήμοι όσα σχετίζονται με την εξυπηρέτηση του πολίτη. Συγκεκριμένα, οι Περιφέρειες αναλαμβάνουν μεταξύ άλλων την αξιοποίηση του ΕΣΠΑ, τη διαχείριση των αποβλήτων, την πράσινη ανάπτυξη, τα έργα και τις υποδομές, ενώ αρμοδιότητες όπως η μεταναστευτική πολιτική και άλλες που δεν προβλέπεται από το Σύνταγμα να δοθούν στην αυτοδιοίκηση, μεταφέρονται από τη σημερινή κρατική περιφέρεια στις εφτά γενικές διοικήσεις που θα δημιουργηθούν σε επίπεδο χώρας. Το γεγονός ότι δημιουργούνται γενικές διοικήσεις για τις «κρατικές» εξουσίες, σχολιάζεται από αυτοδιοικητικούς ως υπαναχώρηση στο θέμα της αποκέντρωσης, παρ’ ότι η κυβέρνηση επιμένει πως δεν μπορούν λόγω συνταγματικού κωλύματος στο σύνολό τους οι αρμοδιότητες να εκχωρηθούν στην αυτοδιοίκηση.

Περιφερειακή αυτοδιοίκηση…
Το κείμενο της διαβούλευσης προβλέπει ότι η περιφερειακή αυτοδιοίκηση θα περιλαμβάνει άμεσα αιρετό περιφερειακό συμβούλιο και άμεσα αιρετό περιφερειάρχη, με ενσωματωμένους ως διαμερίσματα τους σημερινούς νομούς, που θα εκπροσωπούνται στο περιφερειακό συμβούλιο με καθορισμένο αριθμό συμβούλων, αναλόγως του πληθυσμού του κάθε νομού. Όσον αφορά στους εκλεγμένους, εκτός από τον αιρετό περιφερειάρχη θα υπάρχουν οι αντιπεριφερειάρχες, οι οποίοι θα επιλέγονται µεταξύ των περιφερειακών συµβούλων από τον περιφερειάρχη. Όπως είπε ο κ. Ραγκούσης, θα διακρίνονται σε θεµατικούς (π.χ. περιβάλλοντος, υποδομών κ.λπ.) και τοπικούς (με αρμοδιότητα τις παλιές νομαρχίες που μετατρέπονται σε περιφερειακά διαμερίσματα), ωστόσο μπορεί ένα πρόσωπο να έχει και τους δύο ρόλους.
Σύμφωνα με το κείμενο που δόθηκε προς διαβούλευση, ο περιφερειάρχης θα έχει βασικό ηγετικό ρόλο για το συντονισμό των δράσεων της περιφερειακής αυτοδιοίκησης. Με την ανάληψη των καθηκόντων του, παρουσιάζει τις προγραμματικές του δηλώσεις, οι οποίες εγκρίνονται από το περιφερειακό συμβούλιο, το οποίο θα είναι βασικό όργανο με σημαντικό επιτελικό και ελεγκτικό ρόλο και με αναβαθμισμένη θέση της αντιπολίτευσης. Στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση θα υπάρχει περιφερειακή επιτροπή, που θα αναλαμβάνει το ρόλο και τις αρμοδιότητες της νυν νομαρχιακής επιτροπής.
Σε κάθε Περιφέρεια συγκροτείται και συμβούλιο διαβούλευσης, στο οποίο θα συμμετέχουν, εκτός από τον περιφερειάρχη και τους αντιπεριφερειάρχες, καθώς και τους επικεφαλής των περιφερειακών παρατάξεων, οι δήμαρχοι των δήμων της Περιφέρειας, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, μη κυβερνητικών οργανώσεων, οργανώσεων εργοδοτών, εργαζομένων και επαγγελματικών συλλόγων κ.λπ.. Το συμβούλιο θα συνεδριάζει υποχρεωτικά πριν από την έγκριση του ετήσιου προγράμματος.
Σύμφωνα με το ίδιο κείμενο δημιουργείται περιφερειακός Συνήγορος για τον Πολίτη και την Επιχείρηση, ο οποίος θα εκλέγεται από το περιφερειακό συμβούλιο με αυξημένη πλειοψηφία των 2/3, μεταξύ των μελών του ή και εκτός αυτών, και αναλαμβάνει την ευθύνη διαμεσολάβησης μεταξύ πολιτών - συναλλασσόμενων με την Περιφέρεια, με στόχο την καταπολέμηση της κακοδιοίκησης.
Χρειάζεται να επισημάνουμε πως στο κείμενο αναφέρεται ότι τα νομαρχιακά διαμερίσματα, δηλαδή οι σημερινές νομαρχίες, θα αποτελούν ξεχωριστές εκλογικές περιφέρειες για την εκλογή του περιφερειακού συμβουλίου. Δηλαδή, ο νομός Λέσβου για παράδειγμα, θα εκλέγει τους δικούς του περιφερειακούς συμβούλους (σ.σ. σε ό,τι αφορά στα μεγέθη και τους αριθμούς συμβούλων υπάρχουν τα περισσότερα κενά στο κείμενο που δόθηκε προς διαβούλευση, πολύ πιθανόν διότι δεν έχει ξεκαθαρίσει το χωροταξικό στην πρωτοβάθμια οργάνωση της αυτοδιοίκησης), όπως και ο νομός Χίου και ο νομός Σάμου. Είναι πολύ πιθανόν, όπως φαίνεται απ’ το κείμενο, ένα νομαρχιακό διαμέρισμα να αποτελέσει περισσότερες της μίας εκλογικές περιφέρειες, ανάλογα με τον πληθυσμό ή τους δήμους που θα έχει, ή στην περίπτωση της νησιωτικής Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, και ανάλογα του αριθμού των νησιών.

… και δήμοι
Οι 370 δήμοι που θα διαμορφωθούν θα καθορισθούν, όπως ανέφερε ο υπουργός Εσωτερικών, με ενιαία κριτήρια, τα οποία θα είναι πληθυσμιακά, κοινωνικά, οικονομικά, γεωγραφικά, λειτουργικά και χωροταξικά. Εξαίρεση θα αποτελέσουν οι νησιωτικές περιοχές (κάθε νησί και δήμος με εξαίρεση περιπτώσεις όπως της Κρήτης και της Λέσβου, όπου θα γίνουν περισσότεροι δήμοι) και οι ορεινές δυσπρόσιτες περιοχές. Βάσει του κειμένου, ο δήμαρχος θα ασκεί τις καταστατικές και τις εκτελεστικές του αρμοδιότητες, συνεργαζόμενος με την εκτελεστική επιτροπή στην οποία θα μετέχουν οι θεματικοί και τοπικοί αντιδήμαρχοι. Οι αντιδήμαρχοι επιλέγονται μεταξύ των δημοτικών συμβούλων από το δήμαρχο. Οι τοπικοί αντιδήμαρχοι είναι αρμόδιοι για συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές του δήμου που ταυτίζονται με τους δήμους-κοινότητες που συνενώνονται στο πλαίσιο της Νέας Αρχιτεκτονικής, ενώ η εκτελεστική επιτροπή θα είναι συλλογικό επιχειρησιακό-εκτελεστικό όργανο, στο οποίο θα συμμετέχουν, εκτός από το δήμαρχο ως πρόεδρο, όλοι οι θεματικοί και τοπικοί αντιδήμαρχοι, καθώς επίσης (χωρίς δικαίωμα ψήφου) ο γενικός γραμματέας του δήμου, όπου υπάρχει γραμματέας. Το Δημοτικό Συμβούλιο παραμένει το βασικό όργανο, του οποίου αναμένεται να αυξηθούν τα μέλη, ενώ ενισχύονται αποφασιστικά οι επιτροπές του Δημοτικού Συμβουλίου, οι οποίες και θα έχουν την αρμοδιότητα να αποφασίζουν για κάποια θέματα, δίχως να χρειάζεται να πάνε στο Δημοτικό Συμβούλιο. Ομοίως, όπως και στην περιφερειακή αυτοδιοίκηση, δημιουργείται συμβούλιο διαβούλευσης, όπως και Συνήγορος του Δημότη και της Επιχείρησης.
Με τις συνενώσεις καταργούνται τα 2/3 των επιχειρήσεων και των νομικών προσώπων των δήμων, που από 6.000 μειώνονται σε 2.000 σε όλη τη χώρα.
Σε ό,τι αφορά στα τοπικά συμβούλια, βάσει του κειμένου, «συγκροτούνται πενταμελή τοπικά συμβούλια σε όλα τα υπάρχοντα τοπικά διαμερίσματα με πληθυσμό τουλάχιστον 1.000 κατοίκων και τριμελή τοπικά συμβούλια για πληθυσμό μικρότερο των 1.000 κατοίκων (για τοπικά διαμερίσματα με πληθυσμό κάτω από 500 εκλέγεται ένας τοπικός εκπρόσωπος). Ιδρύονται τοπικά διαμερίσματα και στην έδρα των σημερινών δήμων με πληθυσμό έως 10.000 και συγκροτούνται αντίστοιχα τοπικά συμβούλια. Το Τοπικό Συμβούλιο εκλέγει πρόεδρο, ο οποίος συμμετέχει στις συνεδριάσεις των Δημοτικών Συμβουλίων και της εκτελεστικής επιτροπής όταν συζητούνται θέματα που αφορούν στο τοπικό τους διαμέρισμα και εισηγούνται σχετικά.».

Νέοι θεσμοί
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, πάντως, έχει στο κείμενο το θέμα της διαφάνειας στην αυτοδιοίκηση (κάθε απόφαση θα πρέπει να δημοσιεύεται στο διαδίκτυο), της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, αλλά και των νέων θεσμών που εισάγονται, κυρίως στον τομέα της εξυπηρέτησης του πολίτη, που θα βρίσκεται και στο επίκεντρο της λειτουργίας των δήμων. Έτσι, βάσει του κειμένου:
- Εκσυγχρονίζεται ο θεσμός των δημοτικών ΚΕΠ, με τη δημιουργία μικρών, αποτελεσματικών «Δημοτικών e-ΚΕΠ», σε κάθε γειτονιά ή χωριό ανάλογα με τις ανάγκες εξυπηρέτησης, με τα οποία παρέχονται οι βασικές υπηρεσίες της δημοτικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης όσο το δυνατόν εγγύτερα στο πολίτη.
- Εισάγεται η έξυπνη κάρτα του δημότη με την οποία περνούν οι δήμοι στην αυτόματη εξυπηρέτηση (π.χ. έκδοση πιστοποιητικών), αλλά και διευκολύνεται η συμμετοχή σε δημοκρατικές διαδικασίες (π.χ. τοπικά δημοψηφίσματα). Οι δήμοι εξοπλιζόμενοι με τις απαραίτητες υποδομές (μηχανήματα αυτόματης εξυπηρέτησης - «δημοτικά ΑΤΜ») που θα εγκατασταθούν στα δημοτικά e-ΚΕΠ, θα έχουν τη δυνατότητα αυτόματης εξυπηρέτησης 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες το χρόνο.
- Αξιοποιούνται νέοι θεσμοί στήριξης του πολίτη, όπως η «διοικητική βοήθεια στο σπίτι», με την οποία μπορεί να εξυπηρετούνται όσοι δημότες το έχουν ανάγκη. Για το σκοπό αυτό εισάγεται ο θεσμός του δημοτικού ανταποκριτή, δηλαδή πολυδύναμου υπαλλήλου για την εξυπηρέτηση των κατοίκων με αξιοποίηση και των νέων τεχνολογιών.

 

Οι πόροι…
Καταλήγοντας, πρέπει να επισημάνουμε ότι αναφορικά με τους πόρους ο κ. Ραγκούσης είπε ότι πλέον οι δήμοι δε θα βασίζονται στο φόρο εισοδήματος και τα τέλη κυκλοφορίας, αλλά θα συνδεθούν με το Φ.Π.Α., προκειμένου από τη μία να ενισχυθούν τα οικονομικά τους και από την άλλη να καταστεί η αυτοδιοίκηση σύμμαχος «στη μεγάλη εθνική προσπάθεια της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής». Όμως, όπως αναφέρεται στο κείμενο διαβούλευσης, πόροι θα εξευρεθούν και από το Φόρο Ακίνητης Περιουσίας (ΦΑΠ), ενώ επιπλέον οι πόροι της αυτοδιοίκησης θα στηριχθούν σε ακόμη τρεις πυλώνες:
- Το πρόγραμμα Διοικητική Μεταρρύθμιση, οι πόροι του ΕΣΠΑ που έχει στη διαχείρισή του το υπουργείο, ύψους 650 εκατομμυρίων περίπου, αναθεωρείται για να προσαρμοστεί στις ανάγκες της Νέας Αρχιτεκτονικής.
- Τη χρηματοδότηση του κόστους για την πρόσληψη ειδικού επιστημονικού προσωπικού (μηχανικοί, οικονομολόγοι, νομικοί κ.τ.λ.), που είναι απαραίτητο για την προβλεπόμενη στελέχωση των υπηρεσιών των ΟΤΑ και το οποίο παραμένει στους δήμους για τουλάχιστον 10 χρόνια.
- Την καθιέρωση ενός μεγάλου αναπτυξιακού προγράμματος τουλάχιστον ισοδύναμου του σημερινού προγράμματος για την αυτοδιοίκηση. Σύμφωνα με το κείμενο διαβούλευσης, το πρόγραμμα αυτό θα ονομασθεί Ελληνική Αρχιτεκτονική Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης - «ΕΛΛΑΔΑ» και θα περιλαμβάνει κονδύλια από το ΕΣΠΑ και το σημερινό ΘΗΣΕΑ.