Ένα μεγάλο και μοναδικό στην Ελλάδα έργο υλοποιεί η 14η ΕΒΑ

Ένα μεγάλο και σημαντικό έργο που αφορά στα οθωμανικά μνημεία της Λέσβου, μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα, έχει ξεκινήσει τα τελευταία δύο χρόνια η 14η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Το έργο αυτό, το οποίο πρώτη φορά δημοσιοποίησε στο «Ε» η προϊστάμενη της υπηρεσίας, Χριστιάννα Λούπου, με αφορμή τις πρόσφατες καταρρεύσεις τειχών του Κάτω Κάστρου Μυτιλήνης, περιλαμβάνει την καταγραφή όλων των οθωμανικών μνημείων του νησιού - και όχι μόνο - και υλοποιείται με τη συμβολή ομάδας επιστημόνων τόσο της Ελλάδας, όσο και του εξωτερικού.

Με πρωτοβουλία της 14ης ΕΒΑ, που εδώ και 12 χρόνια έχει ενεργοποιηθεί στη Μυτιλήνη, ήδη από το 1998 είχαν ξεκινήσει οι ανάλογες προσπάθειες, ενέργειες και επαφές, που ήταν απαραίτητες προκειμένου να στηθεί το έργο. Μέσα στα δύο τελευταία χρόνια, παράλληλα με τις τρέχουσες αρμοδιότητες της υπηρεσίας που αφορούν στη διατήρηση, την προστασία και τη φύλαξη των μνημείων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά της, έχει πραγματοποιηθεί μια εκτενής έρευνα και έχει γίνει λεπτομερής καταγραφή όλων των υλικών καταλοίπων και των μνημείων της Λέσβου, που δημιουργήθηκαν κατά τους πέντε αιώνες της οθωμανικής κατάκτησης. Ανάμεσα σε αυτά, τζαμιά, χαμάμ, οθωμανικοί οικισμοί, κρήνες κ.λπ., σε όλη την έκταση του νησιού.
Το έργο περιλαμβάνει, επιπλέον, τη μετάφραση των οθωμανικών κατάστιχων και των επιγραφών που βρίσκονται αναγραμμένες στα μνημεία, καθώς και την αποδελτίωση οθωμανικών πηγών και μεταφράσεις οθωμανικών κειμένων. Στόχος του, στο σύνολό του, σύμφωνα με την κ. Λούπου, να γίνουν λεπτομερώς κατανοητοί οι πέντε αιώνες οθωμανικής υποδούλωσης του τόπου.

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα
Η Επίσημη Ομάδα Έρευνας, που ορίστηκε με απόφαση του υπουργού Πολιτισμού σύμφωνα και με τη σχετική νομοθεσία, είναι πολυεπιστημονική, όπως επιβάλλουν εξάλλου οι σύγχρονοι κανόνες έρευνας. Αποτελείται από αρχαιολόγους, ειδικούς οθωμανολόγους, επιγραφολόγους, ιστορικό, γεωγράφο, περιβαλλοντολόγο και σχεδιαστή, ενώ έχει και τη σύμπραξη Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων τόσο της Ελλάδας, όσο και χωρών του εξωτερικού, όπως η Γαλλία και η Αγγλία.
Σύμφωνα με την κ. Λούπου, πρόκειται για ένα έργο που είναι μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα, αφού είναι η πρώτη φορά που υλοποιείται κάτι ανάλογο σε όλη την ελληνική επικράτεια. Εξάλλου, όπως μας ενημέρωσε η ίδια, σύμφωνα με τη νομοθεσία η πραγματοποίηση αντίστοιχης έρευνας μπορεί να γίνεται μόνο από την επίσημη υπηρεσία ή σε συνεργασία με αυτή, καθώς τα αρχαία μνημεία που χρονολογούνται έως και το 1830 πρέπει να προστατεύονται τόσο από την αυθαίρετη έρευνα, όσο και από την ευρεία δημοσιοποίηση της θέσης και των στοιχείων τους, ενώ ακόμη και για την πραγματοποίηση επιφανειακής αρχαιολογικής έρευνας απαιτείται απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού. Η προϊστάμενη της 14ης ΕΒΑ τόνισε, μάλιστα, ότι ακόμη και οι ξένες αρχαιολογικές σχολές μπορούν να διενεργούν μόνο τρεις επιφανειακές έρευνες το χρόνο, ακολουθώντας ειδικότερες υποχρεώσεις που ρυθμίζονται από το υπουργείο Πολιτισμού.

Και στον υπόλοιπο νομό
Μέχρι σήμερα έχει ολοκληρωθεί η έρευνα και οι καταγραφές των μνημείων, ενώ έχουν ξεκινήσει ήδη οι μεταφράσεις των οθωμανικών κειμένων και επιγραφών, καθώς και η αποδελτίωση των οθωμανικών πηγών. Το τελικό αποτέλεσμα του έργου θα είναι ένα βιβλίο, ένα «corpus» της Οθωμανικής Λέσβου.
Μάλιστα, σύμφωνα με την προϊστάμενη της 14ης ΕΒΑ, αντίστοιχη εργασία πρόκειται να ξεκινήσει σύντομα, με επίβλεψη της υπηρεσίας και μόλις εγκριθεί η χορήγηση αδείας σχετικής μελέτης, από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, για τα νησιά της Λήμνου και του Άγιου Ευστράτιου.