Το Παλιόκαστρο Γέρας β

Αυτό το σχετικά ευρύχωρο και άπαρτο οχυρό, μέσα στον θρύλο, έπεσε, όταν οι «επιδρομείς», έκοψαν την ζωή, τα νερά της απέναντι πλαγιάς, που ονομάζεται Ζώσα (39^ο 04.7157-26^ο 42.6839). Εδώ υπάρχει μεγάλο κτήμα με άφθονα νερά. Ποιοι και πότε, στον θρύλο δεν έχει σημασία.

Πότε λοιπόν φύλαξε βιγλίζοντας τους οικισμούς της Γέρρας, τούτο το επιβλητικό κάστρο. Ήταν έτσι ή προστάτευε ίσως συμφέροντα κάποιων τοπαρχών της περιοχής, στην Βυζαντινή ή και Υστεροβυζαντινή εποχή; Ένα σκυφωτό νόμισμα και η κεραμική, το φέρνουν στα Βυζαντινά χρόνια. Βέβαια δεν απεικονίζεται στον χάρτη του Buontelmondi, του 1420, πιστεύω όμως ότι ήταν εσωτερικό και δυσδιάκριτο. Αντίθετα, απεικονίζεται, επάνω στον βράχο του, στον χάρτη του Τούρκου Ναυάρχου Piri Reiss, το 1521. Όμως εκεί γύρω, κάτω από την σκιά του, στα ΝΔ του, υπάρχει μια ελαιόφυτη περιοχή, που ονομάζεται Νίτσα. Εκεί, το 1973, έχτισαν σ’ ένα αστέγαστο παλιό Ταξιάρχη το εξωκλήσι. Και βρήκανε ένα θησαυρό από ασημένια Γατελούζικα νομίσματα (με τα 4Β), που παραδόθηκαν στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Ανάμεσα τους όμως, υπήρχαν και χρυσά και ένα από αυτά, με την ένδειξη SM VENETI, ανήκε στην Γενοβέζικη οικογένεια, των Justiniani της Χίου*. Κάποιος λοιπόν, άρχοντας, κύρης της περιοχής, ίσως και προστατευόμενος του κάστρου, σε κάποια ζοφερή συγκυρία, τα έκρυψε στον ναΐσκο. Τι υπήρχε όμως εδώ, που είχε αξία; Σίγουρα οι γαλαρίες του Αντιμονίτη, του αντιμονίου, απαραίτητου για τις μπάλες των όπλων και τα σκάγια, τα τυπογραφικά στοιχεία, την χρωματουργία και τόσα άλλα. Το 1856, ένας Γάλλος μηχανικός, ο Jourdan, είχε νοικιάσει τα ορυχεία από τον διοικητή του νησιού, Ισμαήλ Πασά.** Αντιμόνιο λοιπόν εδώ, όπως και σε μεγάλες εγκαταστάσεις στην Χίο, πάλι με υπενοικιαστές τους Γάλλους του Λαυρίου (Κέραμος)***.

Οι Justiniani λοιπόν της Μαόνα της Χίου (1362-1566), πιθανόν να γνώριζαν το αντιμόνιο, όπως και ο δικός μας, πιθανόν άρχοντας, που τα εκμεταλλευόταν, υπό την προστασία του Κάστρου. Γι’ αυτό και τα νομίσματα που έσπευσε να κρύψει κάποτε εκεί, ανήκαν και στην Χιώτικη οικογένεια των Γενοβέζων. Έπειτα, η νέα επιγραφή, με τον Αετό των Giustiniani, στο Κάστρο των Αγίων Θεοδώρων, στην Άντισσα, δείχνει τις εμπορικές σχέσεις των δύο δυναστειών των Γενοβέζων. Τα Νίτσα**** (Mezraa-I Nice στον Μεσαγρό), στην πρώιμη Τουρκοκρατία, το 1548, στο γνωστό κιτάπι των φόρων, αναφέρεται σαν Τσιφλίκι, καλλιεργήσιμη γη, με σιτάρι, αμπέλια, ελιές και καρυδιές, που έχει δοθεί σαν μερίδια στους γιούς 4 πυροβολητών του Κάστρου Μυτιλήνης και σε ένα γιό, ανθρώπου του κάστρου. Και το ποσό της φορολογίας, δεν είναι ευκαταφρόνητο. 6278 Άσπρα. Σίγουρα λοιπόν το κάστρο είχε φρουρά και επί Γατελούζων. Κάναμε πολλές υποθέσεις για την σπουδαιότητα της περιοχής, με ένα οχυρό που την προστάτευε και όχι σαν ένα γενικό Κάστρο της Γέρας.

*Στα Χνάρια τα Παλιά, σελ.61.

**Παν. Παρασκευαίδης: Οι Περιηγηταί για την Λέσβο,1973.

***Ορυχεία στο Αιγαίο, Χίος, σελ.248 Μέλισσα 2009

****Καμπουρίδης Κων. Κατάστιχο 1548, σελ.465-466

οι γαλαρίες αντιμονίτη

στα Νίτσα

που βρέθηκαν στον Ταξιάρχη νομίσματα

και το υφαντικό βάρος (αγνύθα)

επόπτευε όλους τους οικισμούς της Γέρας

στο παλιόκαστρο με φόντο τα Νίτσα

υπό την εποπτεία της Γερακίνας.