«Οι δε Ναπαίοι, πολίται πόλεως εν τη της Μηθύμνης επικράτεια κειμένης, ότι ελάτρευον τον Απόλλωνα μαρτυρούσιν ότε Στέφανος Βυζάντιος, ο Σουΐδας, και ο Μακρόβιος»1. Με τις νέες ανασκαφές στον λόφο της Κλοπεδής, τα ευρήματα ήταν μοναδικά*! Κατά πρώτον επιβεβαιώθηκε η χρήση του χώρου κατά την Υστεροελλαδική περίοδο, με ευρήματα χρονολογημένα ανάμεσα στα 1200-1100 πΧ. Σ’αυτό το πλάτωμα εμφανίζεται στην ΒΑ γωνία αψιδωτό Ιερό, διμερές, που χρονολογείται τον 8^ο πΧ αι. Μέσα σ’αυτό βρίσκεται η πήλινη κεφαλή γυναικείου ειδωλίου , η θεά που λατρευόταν και αποδόθηκε πιθανόν στην Θεά Άρτεμη! Θάθελα να προσθέσω την πιθανή σχέση της λατρείας αυτής, με το Υστεοελλαδικό υπόστρωμμα, αφού αυτή συμπεριλαμβάνεται στο Μυκηναϊκό πάνθεο, των πήλινων πινακίδων του 2^ου μισού της 2^ης χιλιετίας.2 Σίγουρα αυτήν την περίοδο, το ιερό βρίσκεται στην επιρροή της Αρχαίας Πόλης της Αρίσβης που βρίσκεται στον γνωστό λόφο και σίγουρα στο πλησιέστερο ύψωμα του Σκεπαστού! Δεν γνωρίζουμε αν βρίσκεται ακόμα σ’αυτήν την επιρροή και το λατρευτικό Κτήριο των πρώιμων Αρχαϊκών Χρόνων(7^ος πΧ αι) που εμφανίζεται δίπλα στο Αψιδωτό Ιερό της Θεάς. Εδώ όμως εμφανίζεται στις αρχές του 6^ου αι μεγαλύτερο Λατρευτικό Κτήριο έξω από το οποίο θάβεται επιφανής νεκρός! Πότε όμως έρχεται η Μήθυμνα στο προσκήνιο; Αυτό το ιερό σε ποιόν ήταν αφιερωμένο; Είχε έλθει εκεί ο Απόλλωνας με τα Αιολικά κιονόκρανα; Ήταν πια η Αρίσβη ερείπιο και η Ανοικτή Κώμη της Νάπης στον χώρο; Ερωτήματα δύσκολα! Γιατί σίγουρα το κεραμικό με την επίγραφή του Απόλλωνα, βρέθηκε στο νέο Κτήριο νοτιότερα, στο ναό Α, των μέσων του 6^ου αι. το επιβλητικό κτίσμα του Απόλλωνα της Νάπης, με τα γνωστά Αιολικά κιονόκρανα! Στα τέλη του 6^ου αι κτίζεται ο ναός Β, στην θέση του πρώτου ιερού των πρώιμων Αρχαϊκών χρόνων! Αυτή η Νάπη, η ανοικτή κώμη, μάλλον βρισκόταν στους πρόποδες του λόφου της Τρουλωτής (39^ο27.3262-26^ο28), στον Δρυμώδη χώρο με τις δρύες, τις πηγές και την πληθώρα των θεμελίων και της κεραμικής, όλων των εποχών, κύρια στην θέση Χάλακας! Αναπτυγμένα στον χώρο, τα εκκλησάκια του Ταξιάρχη (με τα αιολικά κιονόκρανα), του Αγίου Ζαχαρία, του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Τριάδας και της Αγίας Αικατερίνης, αποτελούν στεγασμένες οντότητες , υπαίθρια μουσεία των περιόδων που πέρασαν από τον γύρω τόπο, της Ανοικτής Κώμης , της Νάπης! Την θέση αυτή είχα υποστηρίξει από το 1998, πριν ακόμα οι ανασκαφές επιβεβαιώσουν την λατρεία του Απόλλωνα, στην Κλοπεδή.3

1.Ευστ.Γεωργιάδου: Λεσβιακά ,1849 ,σελ 150

2. Πιερ Λεβέκ Εισαγωγή στις Πρώτες Θρησκείες. 2023, σελ 230.

3 Εφ Εμπρός 9-7-98 και 16-7-98

* Στοιχεία για την ανασκαφή: Πολύπτυχο «Αιολικό Ιερό Κλοπεδής Λέσβου ΚΕΠΚΑ» Μυτιλήνη»

**Φωτογραφίες από Πολύπτυχο Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και από το αρχείο μου.

με την θεά του 8^ου πΧ αι

και τον Απόλλωνα του Νού του μέσου του 6^ου πΧ αι

Η Νάπη στον Δρυμώδη τόπο

στους πρόποδες της Τρουλωτής

με τον Ταξιάρχη των Αιολικών κιονόκρανων

την Αγία Αικατερίνη και Αγία Τριάδα

και τον Αγιο Ζαχαρία στον Χάλακα