-Στην περιοχή της Μήθυμνας, τοποθετείται το Μοναστήρι της Αγίας Θεοκτίστης. Στην παραλιακή ζώνη, πριν την Εφταλού, δεσπόζει τώρα ένα μεγάλο ξενοδοχειακό συγκρότημα και δίπλα, του η ταβέρνα «Ανατολή». Ο τόπος ονομάζεται Φοίνικας. Όλη δε η περιοχή έχει το όνομα Μνός. Μέσα στο κτήμα τούτης της ταβέρνας (Δημήτρη Μαλλίδη), βρέθηκε σε βάθος 2 μέτρων, «γωνία κτηρίου με μάρμαρα». Αυτά αναφέρει ο Σ. Χαριτωνίδης, ο οποίος προσθέτει ότι «τον χαρακτήρα του ευρήματος, προσδιορίζουν τα επί της επιφανείας τεμάχια, ως κίων αρράβδωτος με ανάγλυφο σταυρό, επίκρανο (ο τύπος μάλιστα του επικράνου με το εξόγκωμα, υποβάλλει την ιδέαν, ότι πρόκειται περί υστεροτέρου, πρωίμου βυζαντινού μάλλον ή παλαιοχριστιανικού μνημείου·τούτο δεδομένης της σπανιότητας των βυζαντινών εκκλησιών εν Λέσβω, είναι ιδιαιτέρως αξιοσημείωτο) και τμήμα θωρακίου. Πολλοί προσέτι ευμεγέθεις πλίνθοι είναι ορατοί τήδε κακείσε και μάλιστα ΝΑ εις το γειτονικόν τμήμα του Φωτίου Γαϊτατζόγλου». Τώρα στην διαμορφωμένη αυλή, σαν διακοσμητικά, υπάρχουν τα μέλη του ναού. Το επίθημα με σταυρό, από μπεζ ανδεσίτη, το σπασμένο, μαρμάρινο θωράκιο. Εδώ η παράδοση του τόπου, τοποθετεί τον «Παρθενώνα», όπου εμόνασε η Αγία Θεοκτίστη. Αυτή καταγότανε από κώμη κοντά στη Μήθυμνα. Από το μοναστήρι τούτο, την απήγαγαν πειρατές, με αρχηγό τον Νήσιρι. Οι Σαρακηνοί την μετέφεραν στην Πάρο, όπου διέφυγε και κρυβότανε στην πασίγνωστη Εκατονταπυλιανή Παναγιά του νησιού. Εκεί και πέθανε, αφού ασκήτευσε επί 35 χρόνια. Ο χρόνος γέννησής της τοποθετείται περί το 819 και ο θάνατος της το 872 * (υποθετικά). Σ’ αυτόν τον «Παρθενώνα» λοιπόν (μοναστήρι γυναικείο, κοντά σε κώμη), αποδίδεται ο ναός που βρέθηκε εδώ. Ένας πρώιμος βυζαντινός ναός, το καθολικό της Μονής. Αν και υπάρχει και η άποψη του Ι. Φουντούλη, ότι δεν μπορεί να σχετίζεται ο ναός τούτος με την Αγία Θεοκτίστη (δεν την αναφέρει ο Γαβριήλ).

-Μετά τις θερμές πηγές της Εφταλούς, μονοπάτι στην απότομη ακτή, βγάζει στην επόμενη μεγάλη παραλία με την απίθανη κοκκινωπή άμμο. Εδώ βρίσκονται κτήρια (ένα μακρόστενο) που χρησιμεύουν τώρα, σαν «ξενώνας» των θερμοπηγών. Το βαθύ πηγάδι με τη σκάλα, φιλοξενεί το «αγίασμα» μια πανάρχαια καλλιεργημένη πηγή. Εδώ είναι η εκκλησίτσα των Αγίων Αναργύρων. Φαίνεται ότι η εγκατάσταση εδώ είναι παλαιότατη, εάν κρίνουμε από τα γραφόμενα του Γαβριήλ: «Πλησίον του Μολύβου ήσαν πάλαι εν τη παραθαλάσσια οικοδομημένα καλώς και ναός των αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού, αλλά νυν μόνοι θεμέλιοι» Θεωρείται Μοναστήρι, αν και δεν υπάρχει γραπτή μαρτυρία. Τώρα με τον τάφο του Αργύρη Εφταλιώτη και το κεντράκι που λειτουργούσε εκεί, ο ξενώνας δίπλα στο κύμα μπήκε στην «πορεία» του τουριστικού περίγυρου. Την ονόμασαν «Χρυσή Ακτή.

* Γιάννης Μουτζούρης: Ο Μοναχισμός της Λέσβου 1989,σελ 161

Το επίθημα

και το κομμάτι του θωρακίου (τώρα)

Οι Άγιοι Ανάργυροι του 1987

και το 2000

το συγκρότημα

η Πηγή

και ο Αργύρης Εφταλιώτης!