Το Δαμάνδρι και ο τόπος γύρω από αυτό α

Στον αμαξιτό προς Πολιχνίτο, μετά την διασταύρωση προς το Λισβόρι, συναντούμε αριστερά τον δρόμο, που οδηγεί στο μοναστήρι του Δαμανδρίου και στον Αι Γιώργη τον Μυλαντά. Ακολουθώντας τούτο τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο προς τα νότια, ανάμεσα στις ελιές, αντικρίζουμε σε λίγο μπροστά μας, στην πλαγιά του λόφου, τα κτήρια του Δαμανδρίου. Το καλύπτουν λεύκες, καρυδιές και άλλη βλάστηση. Βέβαια μετά τις ανακαινίσεις και τις διαμορφώσεις του χώρου, αρκετά από αυτά, όπως το αιωνόβιο καραγάτσι (Ulmus minor) δεν υπάρχουν πια. Μπροστά έχει δημιουργηθεί παρκινγκ και την παλαιότερη κρήνη έχει αντικαταστήσει ένα «σύνολο» στο οποίο είναι ενσωματωμένη και μια βάση παλιού ελαιόμυλου. Το 2006 έγινε ανασύσταση της μονής από το γηροκομείο. Έγιναν σημαντικές εργασίες ανακαίνισης στα κτήρια του και υπήρχαν 3 μοναχοί. Τώρα, το 2023, υπάρχουν δύο μοναχοί και ανακαινίζονται τα κτήρια με χρηματοδότηση Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Τρία μακρόστενα ορθογώνια κτήρια αναπτύσσονται στην πλαγιά σε επίπεδα με το μικρό καθολικό στο κέντρο. Στην περίμετρο υπάρχει αποθήκη (παλιό ποιμνιοστάσιο) και μεταλλική δεξαμενή νερού. Το συγκρότημα είναι κατασκευασμένο από τον ντόπιο, καφετί, ηφαιστειακό ιγκνιβρίτη. Η πύλη με τόξο βρίσκεται στο ΝΔ, διώροφο κτήριο και οδηγεί σε μικρό στεγασμένο διάδρομο, με δύο κίονες όπου αριστερά στεγάζεται το μικρό λαογραφικό μουσείο (και πετρωμάτων της περιοχής). Ο όροφος αυτού του κτηρίου, φέρει στεγασμένο χαγιάτι και τους κοιτώνες των μοναχών. Αριστερά υπάρχει το χαμηλότερο ΒΔ κτήριο, με στέγαστρο και έκθεση αντικειμένων, όπως τριών δοκανιών (ντουγένια). Κάτω από αυτό, βρίσκεται το νεόχτιστο παρεκκλήσι-κοιμητήριο του Αγίου Θεωνά. Την βορινή πλευρά καταλαμβάνει το μεγαλύτερο κτήριο, διώροφο, που ανακαινίζεται τώρα ήταν το βασικό κτήριο του Γηροκομείου, που όπως θα δούμε, επί σειρά ετών, ήταν η αποκλειστική λειτουργία του συγκροτήματος. Η εντοιχισμένη πλάκα αναφέρει: «ΙΔΡΥΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΘΡΟΝΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ/ΕΠΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ/ΣΧΕΔΙΟΝ ΕΠΙΒΛΕΨΙΣ ΑΛΕΞ.ΠΑΝΤΑΖΗ ΜΗΧ/ΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΑΡΧΗ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΜΟΥΤΖΟΥΡΗ/1939». Όλη τη νότια πλευρά καταλαμβάνει μαντρότοιχος. Στο κέντρο βρίσκεται το καθολικό της Κοίμησης της Θεοτόκου, στο οποίο θα αναφερθούμε ιδιαίτερα. Τα κτήρια φέρουν στα ανοίγματα, θυρώματα από λαξευμένη πέτρα και ιδιαίτερα προσεγμένος είναι ο δεύτερος όροφος του κτηρίου της εισόδου, με καγκελόφραχτο εξώστη, τρία διπλά παράθυρα και θύρα με λαξευμένα θυρώματα. Εδώ έχει προστεθεί και ένα ξύλινο σήμαντρο, εκτός από την ορειχάλκινη καμπάνα. Επίσης κατασκευάζεται σταυροειδές σιντριβάνι. Σ’ αυτή την αυλή υπάρχει και η Κρήνη του «αγιάσματος» 1

Η ταπεινή μου γνώμη είναι, ότι όπως συμβαίνει και στα άλλα μοναστήρια του νησιού (εκτός της Μυρσινιώτισσας), η έφεση του «πληθωρισμού» σε ποικίλες κατασκευές, μάλλον καταστρέφει την ομορφιά της απλότητας και κατάνυξης του χώρου.

1.Η έρευνα που έχω κάνει για την μικροχλωρίδα και μικροπανίδα των γλυκών νερών του νησιού, στο Παν. Αιγαίου, αφορούσε και δύο δείγματα από την κρήνη του μοναστηριού-η μία πρόσφατα. Η παρουσία πλούσιας βιόμαζας (κυανοβακτηρίδια, πρωτόζωα, χλωροφύκη, διάτομα, σκώληκες κ.α.) καθιστά το νερό «αυστηρά ακατάλληλο προς πόσιν».

Το μοναστήρι το 1992

Η εξωτερική πύλη

το κτήριο της εισόδου

η βάση του ελαιόμυλου στην εξωτερική «βρύση»

το «αγίασμα»

το Χαγιάτι το 1992

και το 2023