Το κείμενο με τίτλο «Αναμνήσεις από την Κατοχή» που βασίζεται στις σημειώσεις του Στρατή Τυραδέλλη το βρήκαμε δημοσιευμένο στο περιοδικό ΤΑ ΝΕΑ ΜΑΣ Ι ΤΕΥΧΟΣ 31 του Συλλόγου Μικρασιατών της Σκάλας Λουτρών ΤΟ ΔΕΛΦΙΝΙ. Τις σημειώσεις του Στρατή Τυραδέλλη, όπως σημειώνεται και στο αρχικό κείμενο διέθεσε στον Σύλλογο η κόρη του Λιούμπα Τυραδέλλη - Σκουρτή. Στο ίδιο τεύχος, όπως και στα προηγούμενα, υπάρχουν ενδιαφέροντα κείμενα με την ιστορία του τόπου που αξίζει κανείς να έχει στην Συλλογή του.

Το παρακάτω κείμενο το βρήκα σκαλίζοντας κάτι συρτάρια με γραπτά του πατέρα μου. Νομίζω αξίζει να το διαβάσετε εσείς που ζήτε στα Λουτρά, τα Λουτρά που αγάπησε.

Λιούμπα Τυραδέλλη – Σκούρτη Χολαργός 2023

Ήταν, αν θυμάμαι καλά, χειμώνας του 1943 και η Γερμανική μπότα βάραινε στα στήθια μας, με τους διωγμούς, τις εκτελέσεις, τις λογής – λογής καταπιέσεις, τη στέρηση της ελευθερίας – το κυριώτερο. Πίσσα, σκοτάδι από παντού. Καμιά είδηση για τον αγώνα των συμμάχων, καμιά είδηση για το “ξημέρωμα”. Κλεισμένοι στα σπίτια μας από νωρίς περιμέναμε την Ανάσταση, που δεν φαινόταν νάρχεται. Ελεύθεροι κατ ευφημισμό όμως στην ουσία σκλάβοι. Έμενα τότε μόνιμα στα Λουτρά διευθύνοντας τα εργοστάσια Αλέξανδρου Βασιλείου, όπου βασίλευε η σιωπή, χειρότερη από εκείνη των πόλεων. Χωριό βλέπεις, λίγος κόσμος, αγωνία και τρομοκρατία από τους λίγους αλλά φανατισμένους Γερμανόφιλους.

Κάθε βράδυ σχεδόν, τρεις αχώριστοι φίλοι, ο Παναγιώτης Χατζέλλης (Θεός σχωρέστον), πρόεδρος για πολλά χρόνια και “προοδευτικός αγρότης του Παπαναστάση” (πρόκειται για το Προοδευτικό Αγροτικό κόμμα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου), ο Ανδρέας Χατζανδρέας και ο υποφαινόμενος μαζευόμασταν ή στο μπακάλικο του Νικόλα Κινικλή σιγοπίνοντας και συζητώντας ή στα γραφεία της εταιρείας μας για περισσότερη σιγουριά, γιατί έτσι μπορούσαμε ν’ απομονωθούμε απ τον “έξω κόσμο”. Ώσπου μια βραδιά πήραμε τη μεγάλη απόφαση, πάνω στην αγωνία και την αβεβαιότητα, που μας έδερνε για το τι συμβαίνει, τι θα γίνει. Ακούστε τι σκαρφιστήκαμε να κάνουμε. Κάτι τρομερά παρακινδυνευμένο: στα γραφεία της Κοινότητας, σ ένα μικρό δωμάτιο τοποθέτησαν οι Γερμανοί όλα τα ραδιόφωνα, που μάζεψαν από τα σπίτια του χωριού, τα έκλεισαν εκεί και διπλομαντάλωσαν την πόρτα του. Εκείνοι είχαν φρουρά μόνιμη απέναντι στο Πέραμα και κάθε τόσο ξεμπαρκάραν ξαφνικά στα Λουτρά για περιπολία και έλεγχο. Το κλειδί των γραφείων βέβαια το είχε ο Χατζέλλης σαν κοινοτάρχης, που ήταν. Άρα δεν απόμενε παρά η τόλμη, για να θέσουμε σε εφαρμογή το σχέδιο μας. Εμείς οι “Τρεις Σωματοφύλακες” !!! Ο Χατζέλλης περίμενε να νυχτώσει καλά, πήγαινε στα γραφεία, ανέβαινε στον πρώτο όροφο, στο μικρό δωμάτιο όπου οι Γερμανοί είχαν φυλάξει τα ραδιόφωνα, έπαιρνε ένα μέσα σε μια σακούλα και το έφερνε στα γραφεία της Εταιρείας (Βασιλείου), όπου περιμέναμε ο Χατζανδρέας κι εγώ. Στη συνέχεια ο Πάνος Λιαδέλης, φύλακας των εργοστασίων, αμπάρωνε την επάνω πόρτα του περιβόλου (των εργοστασίων) ενώ στην κάτω πόρτα “έκοβε βόλτες” ως τα γραφεία της κοινότητας, πιστός φρουρός!! Εμείς οι τρεις μπαίναμε στη μεγάλη αποθήκη των λαδιών φτιαγμένη από μπετόν με πόρτα και παράθυρα από χοντρή λαμαρίνα, αμπαρώναμε από μέσα την πόρτα και κατεβαίναμε σε μια μεγάλη σιδερένια στέρνα με ξύλινη επένδυση, τοποθετούσαμε το ραδιόφωνο έχοντας από πριν ετοιμάσει όλα τα απαραίτητα για τη λειτουργία του (σύρμα, φις κτλ).

Κι εκεί κλεισμένοι μ ένα μικρό φως της αποθήκης περιμέναμε με αγωνία ν ακούσουμε το “εδώ Λονδίνο καλησπέρα σας” ! Ελεύθεροι πολιορκημένοι! Μετά την “ιεροτελεστία – πραξικόπημα” , αντίστροφη πορεία για το ραδιόφωνο προς τα γραφεία της κοινότητας, κλειδιά, Χατζέλλης, “περιμένοντας την επόμενη φορά” όταν θα μας είχε περάσει ο φόβος εντελώς ή στο περίπου!

Όμως κάποια μέρα, που κατέβηκα στη Μυτιλήνη και πήγα στο μεσιτικό γραφείο του φίλου κ. Δεληγιάννη, κάποιος γνωστός μου λέει εμπιστευτικά: Στρατή, ξέρεις πως στα Λουτρά μερικοί ακούνε ραδιόφωνο? Εσύ δεν έμαθες τίποτα? Αφού είναι χωριό σου.

Έμεινα κόκκαλο, γιατί το μυστικό μας είχε αποκαλυφθεί. Το είχε πει ένας σωφέρ μας, στον οποίο εγώ μετέδιδα τα νέα, χωρίς βέβαια ν αποκαλύπτω από πού τα μάθαινα. Γύρισα άναυλα στο χωριό κι από τότε τέρμα η επιχείρηση, τέρμα τα Λονδίνα. Ποτέ όμως δε θα ξεχάσω το θάρρος κυρίως του αλησμόνητου Χατζέλη, του αγνού πατριώτη, που διακινδύνευε τη ζωή του, χωρίς να λογαριάζει τα επακόλουθα ούτε για μια στιγμή…

Κάποια άλλη φορά ίσως θυμηθώ κι άλλες παρόμοιες ιστορίες απ’ τη Γερμανοκατοχή και τη διαμονή μου στα Λουτρά. Αυτά για σήμερα.

Στρατής Τυραδέλλης