Από τις δεκάδες φωτογραφίες ή τηλεοπτικές εικόνες που επένδυσαν μεντιακά το κυπριακό δράμα, κρατώ μία: τρεις νεαρές γυναίκες, στριμωγμένες στα διοικητικά/ευρωπαϊκά κάγκελα απόκρουσης των «εκδηλώσεων» - έτσι ονομάζονται πλέον σε σωστά και πλήρη ελληνικά, δηλαδή τα κυπριακά, οι δημόσιες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας - παρουσίαζαν με την άρρητη γλώσσα του σώματος την ψυχική τους κατάσταση: η Μία, με κεκλιμένη κεφαλή, τον Πόνο, η Δεύτερη, με μάτι σιδερένιο, τη σκληρή επί-Γνώση κι η Τρίτη, με το κεφάλι στραμμένο προς τον Ουρανό, την Έκκληση προς Βοήθεια! Συγκλονιστικό μάθημα Ζωής στη σύνθεση των συμπεριφορών και στάσεων!

Κι όμως το έσχατο Μήνυμα δεν ήταν οι τρεις γυναίκες: ήταν το πανό στο φόντο της φωτογραφίας, όπου Αρχαιοέλλην «Λεωνίδας» με ασπίδα που έγραφε «Κύπρος», προέτεινε το δόρυ του εναντίον εχθρού, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, δεν υπήρχε στο σκηνικό! Πρώτη αντίδραση; Σέβας, απέραντο! Δεύτερη επίσης αντίδραση; Ανατριχίλα και Συγκίνηση! Τρίτη, σκέψη πλέον; Μα τι μας λέει, επιτέλους τούτο το βαρύ σκηνικό; Τι καταλαβαίνουμε, ποιο μάθημα μπορεί να εξαχθεί εάν η όποια φωτογραφία δεν είναι απλώς ένα σύνολο ψηφιακών pixels, ως ο μεταμοντέρνος σχετικισμός προσπαθεί να μας επιβάλει;

Κι αίφνης, το ζήτημα της εθνικής ιδεολογίας μας, ως σύνολο μύθων και ως εκμεταλλεύσιμο απόθεμα αξιών από το λαϊκισμό και την πολιτική δημαγωγία, «καθάρισε» στα μάτια μου ως τοπίο με όρους ψυχολογικού συνδρόμου που αδυνατεί να διακρίνει μεταξύ γενναιότητας και ηρωισμού.

Μια διαπίστωση: στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά μνημεία για το Λεωνίδα, κανένα όμως για τον Αριστείδη το Δίκαιο, το Μιλτιάδη ή τον Κίμωνα.

Όλοι τους αντιστάθηκαν και πολέμησαν: οι δεύτεροι, «ατύχησαν» διότι και νίκησαν και επεβίωσαν! Οι Ήρωές μας δεν πρέπει μόνο να πεθάνουν, αλλά πρέπει να πεθάνουν ηττημένοι και προδομένοι, ως εκ του αποτελέσματος. Οι Ήρωές μας πρέπει να είναι νεκροί. Οι εξ ίσου Γενναίοι πλην νικητές, υστερούν στην κλίμακα αξίας. Στο Μαραθώνα ή τις Πλαταιές, όποιος βάδιζε έναντι υπέρτερου εχθρού ήταν Γενναίος, καθότι άγνωστη η μοίρα του προ της μάχης. Η στάση του, είτε στις Θερμοπύλες είτε στο Μαραθώνα, σηματοδότησε το Δυτικό Πολιτισμό και την εξέλιξη της ιδέας της Δημοκρατίας. Πόσο μας ενδιαφέρει αυτό ως μήνυμα σήμερα;

Μ’ αρέσει να περπατώ στην ενδοχώρα των τόπων που επισκέπτομαι, στην Ελλάδα κι αλλού. Σε μικρά χωριά, βουτηγμένα συνήθως στην πρασινάδα της Φύσης. Και το πρώτο πράγμα που κάνω, πάντα, είναι να επισκέπτομαι τα λιτά μνημεία των νεκρών στους πολέμους. Είναι το κέντρο της απόρθητης, ιεράς Μνήμης και της συλλογικής ταυτότητας. Είναι χρέος μου, νιώθω καλά, να επανατοποθετώ τις συντεταγμένες ζωής του άγνωστου Ανώνυμου που συναντήθηκε με την Ιστορία, χωρίς να μπορεί να την ελέγξει εν τέλει. Κι όμως βάδισε για να τη διαμορφώσει: τόποι ορφάνεψαν, μικρές ζωές λύγισαν μπροστά στη μακρά ιστορία, κι επεξέτειναν για γενιές ολόκληρες την απόφασή τους.

Όποιος βάδισε έναντι του Θανάτου, έγραψε εν τέλει την ιστορία. Κι ο νεκρός κι ο ζωντανός. Κι οι δύο Γενναίοι. Αυτό το κρίσιμο στοιχείο, της ταύτισης του Ηρωισμού με την ήττα και της Γενναιότητας με την αγνόηση/απαξίωση, ευρίσκεται στον πυρήνα της λαϊκίστικης και δημαγωγικής ρητορείας.

Αυτό το στοιχείο πιστεύω ότι συγκροτεί την όποια συλλογιστική που μας αποτρέπει, κυρίως σήμερα, να κατανοήσουμε - και να διαολοστείλουμε -τη γλώσσα του λαϊκισμού. Μάθαμε να επιζητούμε νεκρούς Ήρωες, αδιαφορώντας για τους επιζώντες Νικητές.

Το δόρυ του «Λεωνίδα» στο κυπριακό πανό στρέφεται προς έξω, έναντι «κάποιου εχθρού», ως τον ορίζει ο καθένας. Τι κι αν ο εχθρός είναι εντός των πυλών; Ποιος θα στρέψει το δόρυ του, προς τα μέσα, ακόμα/ίσως όταν ο «εχθρός» είναι ο μικροαπατεών γείτονάς του. Ίσως είναι πιο εύκολο να πεθάνεις «ηρωικά» έναντι κάποιου εθνικού, ταξικού, οικογενειακού κ.λπ. εχθρού, αντί να ζήσεις καταλαβαίνοντας επιτέλους τα κουσούρια των συγγενειών και επιλογών σου. Έτσι, και μόνον έτσι, εξηγείται εν τέλει το πώς επί της Μεταπολιτεύσεως, το πολιτικό κατεστημένο διαιωνίσθηκε, εξασφαλίζοντας δήθεν ψευδαισθήσεις «ασφαλείας» και ευημερίας με αντάλλαγμα τις ψήφους μας. Πού διασφάλισαν, ωιμέ, οι επιζήσαντες Γενναίοι των αγώνων της Δημοκρατίας.

Έγραψα κάποτε, εδώ, ότι ήλθε η ώρα να ξαναδούμε το μοντέλο του Ζορμπά έναντι αυτού του Οδυσσέα. Γράφω τώρα ότι ήλθε η ώρα να ξανασκεφτούμε τον Αριστείδη το Δίκαιο. Άλλωστε, το άγαλμα του Λεωνίδα έχει ήδη καταληφθεί από περίεργους τύπους, ως γνωστόν. Πού θα φανούμε γελοίοι: εάν ακολουθήσουμε τροφαντούς «ηγέτες» που το παίζουν βατραχάνθρωποι, ή άλλους, κάπως μπασμένους, που θέλουν να αγνοούν ότι ο Λεωνίδας ήταν τέκνον Σπάρτης, δηλαδή ενός στρατοκρατικού μοντέλου το οποίο, παρεμπιπτόντως, καταγγέλλουν!