Η Οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ) αποτελεί τη συχνότερη πάθηση των αρθρώσεων. Αφορά κυρίως στις μεγαλύτερες ηλικίες και προκαλεί σημαντικά προβλήματα πόνου και αναπηρίας. Το γόνατο είναι η πλέον συνήθης μεγάλη άρθρωση που προσβάλλεται, ενώ το ισχίο ακολουθεί. Η ΟΑ αυτών των δύο αρθρώσεων προσβάλλει περίπου το 10 - 25% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών.

Αίτια της οστεοαρθρίτιδας
Καθώς η έρευνα σχετικά με την ΟΑ εξελίσσεται, καθίσταται σαφές ότι δεν υπάρχει ένα μόνο αίτιο της νόσου. Οι γενετικοί παράγοντες σαφώς παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της ΟΑ και έχει διαπιστωθεί ότι αδέλφια ασθενών με ΟΑ παρουσιάζουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάζουν πέντε φορές υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΟΑ ισχίου και τρεις φορές υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΟΑ γόνατος. Επίσης, ασθενείς που αναπτύσσουν οζίδια στις περιφερικές αρθρώσεις των δακτύλων, συχνά έχουν ισχυρό οικογενειακό ιστορικό παρόμοιων οζιδίων και κλινικής εικόνας ΟΑ. Η ανάπτυξη, μάλιστα, των οζιδίων Heberden λειτουργεί ως προγνωστικός δείκτης για την ανάπτυξη ΟΑ του γόνατος. Εκτός από τους κληρονομικούς, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της ΟΑ, οι κυριότεροι των οποίων είναι το τραύμα, η παχυσαρκία, ορισμένα μεταβολικά νοσήματα και μηχανικοί παράγοντες. Η ΟΑ θεωρείται πως είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας της άρθρωσης να επιδιορθώσει τη βλάβη μετά από τη δράση των διαφόρων αυτών παραγόντων. Αν και οι αρθρώσεις βρίσκονται σε μία συνεχή διαδικασία φθοράς και επιδιόρθωσης, τελικά για κάποιους λόγους η διαδικασία επιδιόρθωσης δεν μπορεί υπό ορισμένες συνθήκες να αντεπεξέλθει της φθοράς, οπότε και οδηγούμαστε στην αληθή ΟΑ.

Κύρια σημεία και συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας
Οι αρθρώσεις που προσβάλλονται πιο συχνά από ΟΑ είναι το γόνατο, το ισχίο, οι περιφερικές αρθρώσεις των δακτύλων, η καρπομετακάρπια άρθρωση του αντίχειρα και η πρώτη μεταταρσοφαλαγγική άρθρωση. Μία άρθρωση που πάσχει από ΟΑ τείνει να φαίνεται διογκωμένη σε σχέση με μία φυσιολογική. Αυτό οφείλεται στις οστικές μεταβολές που προκαλεί η ανάπτυξη των οστεοφύτων στα όρια της άρθρωσης. Σε επιδεινούμενη, σοβαρή ΟΑ μπορεί να υπάρξει επίσης παραμόρφωση, όπως ραιβό γόνατο, ή σύγκαμψη του ισχίου. Συχνά διαπιστώνεται ευαισθησία στο μεσάρθριο διάστημα, ενώ μπορεί να συνυπάρχει και ευαισθησία των μαλακών μορίων που συναποτελούν τις περιαρθρικές δομές, όπως ο χήνειος πόδας στο γόνατο. Η άρθρωση μπορεί να παρουσιάζει μειωμένο εύρος κίνησης και κριγμό, ο οποίος μπορεί να γίνει αντιληπτός κατά την ψηλάφηση ή και διά της ακοής. Επίσης, στην οξεία φάση της νόσου μπορεί να διαπιστωθεί θερμότητα της άρθρωσης, αν και αυτή εμφανίζεται χαρακτηριστικότερα στη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα. Το κυρίαρχο, πάντως, σύμπτωμα της νόσου είναι ο πόνος, ο οποίος σχετίζεται με τη χρήση της άρθρωσης, εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της χρήσης ή αμέσως μετά και υποχωρεί με την ανάπαυση. Ο πόνος της ΟΑ έχει ύπουλη εμφάνιση και ποικίλλει από ημέρα σε ημέρα. Σε περισσότερο σοβαρές και επιδεινούμενες μορφές ΟΑ, ο πόνος επιμένει περισσότερο και είναι παρών ακόμα και κατά την ανάπαυση ή τη νύχτα. Βέβαια, θα πρέπει στο σημείο αυτό να τονιστεί πως υπάρχουν και άλλες καταστάσεις που μιμούνται την κλινική εικόνα της ΟΑ. Η επιβεβαίωση της διάγνωσης θα πρέπει να γίνεται από ειδικό ιατρό ύστερα από τη λήψη ιστορικού, την κλινική εξέταση και τη διεξαγωγή απεικονιστικών εξετάσεων.

Θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας
Οι πρώτες οδηγίες αντιμετώπισης της ΟΑ έχουν σχέση με την πρόληψη, τον τρόπο ζωής και τα φυσικά χαρακτηριστικά του ασθενή, όπως η αποφυγή καταπόνησης της πάσχουσας άρθρωσης και η απώλεια βάρους. Επίσης, ορισμένοι ασθενείς βρίσκουν σημαντική ανακούφιση με την τοπική εφαρμογή πάγου. Η φαρμακευτική αγωγή περιλαμβάνει απλά αναλγητικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) και COX-2 αναστολείς. Αυτά μπορούν να χορηγηθούν με διάφορους τρόπους, ενώ τελευταία έχουν κυκλοφορήσει και σκευάσματα ΜΣΑΦ που εφαρμόζονται τοπικά επάνω στην άρθρωση. Επίσης σκευάσματα γλυκοζαμίνης φαίνεται πως έχουν χονδροτροφική δράση, καθυστερούν την καταστροφή της άρθρωσης και βελτιώνουν την πρόγνωση κατά τα πρώιμα στάδια της νόσου. Χρήσιμη είναι σε ορισμένες περιπτώσεις και η ενδοαρθρική έγχυση ενέσιμων φαρμάκων. Η ενδοαρθρική έγχυση κορτικοστεροειδούς, σε συνδυασμό με τοπικό αναισθητικό, έχει εντυπωσιακά πλην όμως βραχυχρόνια αποτελέσματα. Η εφαρμογή της μεθόδου ενδείκνυται σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά θα πρέπει να αποφεύγεται η κατάχρηση (έως δύο - τρεις εγχύσεις ετησίως). Η δε ενδοαρθρική έγχυση σκευασμάτων υαλουρονικού αποσκοπεί στην καθυστέρηση της φθοράς της άρθρωσης, μέσω της λιπαντικής και χονδροτροφικής δράσης του υαλουρονικού. Η φυσικοθεραπεία έχει ρόλο σε όλες τις φάσεις εξέλιξης της νόσου, με κύριους στόχους την ταχύτερη λύση της φλεγμονώδους διεργασίας και τη μυϊκή ενδυνάμωση, η οποία σταθεροποιεί την άρθρωση και καθυστερεί τη φθορά. Σε προχωρημένα στάδια, η χειρουργική θεραπεία είναι συχνά αναπόφευκτη. Η ολική αρθροπλαστική, η αντικατάσταση δηλαδή της φθαρμένης άρθρωσης με συνθετικά υλικά, αποτελεί την κύρια μέθοδο αυτής της κατηγορίας. Η απόφαση, πάντως, για μία τέτοια επέμβαση δε θα πρέπει να λαμβάνεται αλόγιστα, καθώς, όπως και σε όλες τις χειρουργικές επεμβάσεις, υπάρχει κάποιος κίνδυνος για επιπλοκές. Επίσης, ο χειρουργός θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικός σε περιπτώσεις νεαρότερων ασθενών με ΟΑ, καθώς η διάρκεια ζωής των υλικών κυμαίνεται από 15 με 25 έτη. Η διάρκεια αυτή έχει σχέση με τη χρήση της άρθρωσης από τον ασθενή, κυρίως όμως με το σωστό προεγχειρητικό σχεδιασμό και την άρτια χειρουργική τεχνική. Ιδιαίτερα, πάντως, για τις αρθροπλαστικές γόνατος και ισχίου, τα αποτελέσματα είναι πολύ καλά, με σημαντική βελτίωση του πόνου, της λειτουργικότητας της άρθρωσης και της ποιότητας ζωής του ασθενή.

* Ο Ματθαίος Π. Κυριακίδης MD MSc κατάγεται από τη Μυτιλήνη, είναι χειρουργός ορθοπαιδικός, πτυχιούχος Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, ειδικευθείς στο Νοσοκομείο ΚΑΤ και στα Νοσοκομεία Birmingham Heartlands και Queen’s Hospital της Μ. Βρετανίας.