Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ) ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές, και είναι μια κατάσταση που μερικές φορές μπορεί να είναι αρκετά σοβαρή και να επιμένει για χρόνια. Το άτομο που πάσχει από ΙΨΔ παγιδεύεται από μια σειρά επαναληπτικών σκέψεων και συνοδευτικών συμπεριφορών και παρά το γεγονός ότι και το ίδιο αντιλαμβάνεται ότι δεν έχουν νόημα, νιώθει αναγκασμένο να τις κάνει και είναι πολύ δύσκολο να τις ξεπεράσει.
Τα συμπτώματα της ΙΨΔ μπορεί να κυμαίνονται από μέτρια έως και πολύ σοβαρά. Η σοβαρή συμπτωματολογία χωρίς θεραπευτική παρέμβαση είναι ικανή να καταστρέψει τη δυνατότητα του ατόμου να λειτουργήσει ικανοποιητικά στην εργασία του, στο σχολείο ή ακόμη και στο σπίτι του. Τυπικά τα συμπτώματα της ΙΨΔ αρχίζουν κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή της νεαρής ενήλικης ζωής, ωστόσο μπορεί να αρχίσουν ακόμη και από την παιδική ηλικία. Επειδή, λοιπόν, η ΙΨΔ μπορεί να επιφέρει μεγάλα προβλήματα στην υγιή ανάπτυξη ενός παιδιού, είναι πολύ σημαντικό, εάν εντοπισθεί κάποιο πρόβλημα, να αναζητηθεί άμεσα βοήθεια.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τής ΙΔΨ
Α. Ιδεοληψίες: Οι ιδεοληψίες είναι ανεπιθύμητες σκέψεις ή εικόνες οι οποίες έρχονται ξαφνικά στο μυαλό του πάσχοντα από ΙΨΔ, χωρίς ο ίδιος να το θέλει. Οι σκέψεις αυτές συνήθως δεν ταιριάζουν στην προσωπικότητα του ατόμου, έχουν δυσάρεστο περιεχόμενο και πάντα προκαλούν δυσφορία. Το πιο συχνό θέμα των ιδεοληψιών αφορά φόβο για πιθανή μόλυνση. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο φοβάται έντονα ότι μπορεί να κολλήσει μικρόβια ακόμα και με το παραμικρό. Άλλο συχνό θέμα είναι αυτό που αφορά σε σκέψεις αμφιβολίας, οι οποίες φτάνουν σε παθολογικά επίπεδα, π.χ. το άτομο μπορεί να αμφιβάλλει για το αν έκλεισε τη βρύση, το θερμοσίφωνα, το μάτι της κουζίνας και γενικά αμφιβολία για πράγματα που θα μπορούσαν δυνητικά να βλάψουν τον εαυτό ή τους άλλους.
Β. Ψυχαναγκασμοί: Οι ψυχαναγκασμοί έχουν να κάνουν με επαναληπτικές και επίμονες πράξεις, που στόχο έχουν να μειώσουν το άγχος που συνδέεται με τις ιδεοληψίες. Οι ψυχαναγκασμοί ποτέ δεν προκαλούν από μόνοι τους ευχαρίστηση. Το άτομο, όμως, νιώθει αναγκασμένο να κάνει την ψυχαναγκαστική πράξη γιατί έτσι πιστεύει ότι θα του φύγει το άγχος. Για παράδειγμα, αν το άτομο έχει ιδεοληψίες μόλυνσης, νιώθει αναγκασμένο να πλένει τα χέρια πολλές φορές μέσα στη μέρα, ακόμα και αν δεν έχει πιάσει κάτι. Οι ιδεοληψίες αμφιβολίας συνοδεύονται από ψυχαναγκασμούς ελέγχου. Έτσι, το άτομο ελέγχει πάρα πολλές φορές εάν έκλεισε το μάτι της κουζίνας ή το θερμοσίφωνα κ.λπ.. Άλλοι συχνοί ψυχαναγκασμοί είναι: το μέτρημα (που πολλές φορές συνοδεύει άλλους καταναγκασμούς, όπως το πλύσιμο των χεριών), η επανάληψη συγκεκριμένων λέξεων ή φράσεων, οι συχνές ερωτήσεις επιβεβαίωσης προς τους άλλους.

Πότε χρειάζεται να αναζητηθεί βοήθεια;
- Όταν τα συμπτώματα είναι έντονα, έχουν διάρκεια, δεν έχουν ρεαλιστική βάση και εμποδίζουν την ομαλή, καθημερινή ζωή.
- Όταν όλη η ενέργεια του ατόμου αναλώνεται σε ανεδαφικές σκέψεις και πράξεις.
- Όταν τα συμπτώματα δεν τον αφήνουν να συγκεντρωθεί και να αποδώσει στην εργασία του ή στο σχολείο.
- Όταν δυσκολεύεται να επικοινωνήσει με τους άλλους και διακόπτει τις σχέσεις με φίλους και συγγενείς.

* Η Μαρία Βερβέρη είναι ψυχολόγος απόφοιτος Α.Π.Θ. MSc Ψυχολογίας Παιδιών και Εφήβων, University of Leiden, Netherlands.