Παρά το γεγονός ότι οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας για πρόληψη, θεραπεία και κοινωνική επανένταξη αυξάνονται ραγδαία σε ότι έχει να κάνει με τις εξαρτησιογόνες ουσίες εντούτοις η κυβέρνηση επιλέγει να υποστηρίζει αυτές τις ανάγκες μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων, που όμως έχουν ημερομηνία λήξης. 

Στις 31/12/2024 παύει η συγχρηματοδότηση των συνεχιζόμενων δράσεων αντιμετώπισης εξαρτήσεων της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 γεγονός που σηματοδοτεί ότι μένουν έκθετοι 180 εργαζόμενοι του ΚΕΘΕΑ που σύναψαν συμβάσεις με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ. Πραγματικά όμως έκθετοι είναι όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που χρειάζονται στήριξη για να βγουν από τον εφιάλτη των ναρκωτικών και να απαλλαχτούν από κάθε είδους εξάρτηση παράνομων ή και νόμιμων ουσιών, άνθρωποι που επωφελούνται των υπηρεσιών του ΚΕΘΕΑ. 

Θυμίζουμε ότι αρχές του χρόνου είχε προκύψει θέμα και με 75 κέντρα πρόληψης σε όλη την χώρα, μεταξύ των οποίων και η ΠΝΟΗ. Συγκεκριμένα το Υπουργείο Υγείας άφηνε «μετέωρη» την χρηματοδότησή τους και ακόμη δεν έχει υπάρξει καμία επίσημη ανακοίνωση για το τι μέλλει γενέσθαι. 

Ακόμη θα πρέπει να πούμε ότι σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε τον Ιούνιο του 2024 η υπεύθυνη του ΚΕΘΕΑ Λέσβου, Αθηνά Παραστατίδου διατύπωσε το αίτημα να συνεχιστεί το έργο της Κινητής Μονάδας της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου μέσω χρηματοδότησης από το νέο ΕΣΠΑ, δεδομένης της αποδοτικότητάς της. Για τον αντίκτυπο της Κινητής Μονάδας και των εργαζομένων αυτής μπορούμε να αναφέρουμε ενδεικτικά ότι για το διάστημα Ιανουαρίου - Δεκεμβρίου του 2023 καταγράφηκαν 228 εξορμήσεις. Αυτές οι εξορμήσεις στα χωριά και γενικότερα στις «κλειστές» κοινωνίες της Λέσβου σε όλο το διάστημα λειτουργίας της κινητής μονάδας έχουν σαν αποτέλεσμα χιλιάδες άτομα στο νησί να γίνουν δέκτες της πληροφορίας που έχει επίκεντρο την πρόληψη-θεραπεία- κοινωνική επανένταξη και δεκάδες να βρουν πρόσφορο έδαφος και στήριξη για την αντιμετώπιση της εξάρτησης που βίωναν σε προσωπικό επίπεδο.  

Οι ανάγκες αυξάνονται ραγδαία 

Σύμφωνα με την αποκτηθείσα εμπειρία των εργαζομένων στο πεδίο, τα απολογιστικά δεδομένα από την αξιολόγηση των υπηρεσιών αλλά και τα επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα όπως αναδύονται από σχετικές στο πεδίο μελέτες, οι ανάγκες για πρόληψη, θεραπεία και κοινωνική επανένταξη αυξάνονται ραγδαία. Μάλιστα σημειώνεται ότι η ηλικία πρώτης επαφής με τη χρήση μειώνεται συνεχώς στο μαθητικό πληθυσμό, πολλαπλασιάζονται οι νόμιμες εξαρτήσεις και τα αιτήματα για θεραπεία αυξάνονται συνολικά. 

Ακολούθως αναφέρεται ότι υπό αυτές τις συνθήκες, είναι ανακόλουθη η απόλυση εξειδικευμένου προσωπικού και, ιδιαίτερα, εφόσον οι μονάδες που δημιουργηθήκαν με ΕΣΠΑ αξιολογήθηκαν θετικότατα και ανταποκρίθηκαν πλήρως στο στόχο τους. 

Αντ’ αυτού, αναμένεται διασφάλιση για πλήρη στελέχωση των μονάδων και των προγραμμάτων του νέου φορέα και δη από μόνιμο, σταθερό προσωπικό. Άλλωστε η συνέχιση των υφιστάμενων θέσεων εργασίας των Συμβασιούχων Ορισμένου Χρόνου (ΣΟΧ) αποτελεί δέσμευση του Υπουργείου Υγείας από το 2023, επισημαίνεται παρακάτω. 

Ειδικότερα, σύμφωνα με επιστολή του Υπουργού Υγείας και συγκεκριμένη απόφαση του Υπουργείου υπήρχε η δέσμευση ότι «μετά τη λήξη της περιόδου χρηματοδότησης οι σχετικές δαπάνες λειτουργίας και υλοποίησης θα καλύπτονται κατά έτος από τις πιστώσεις του τακτικού προϋπολογισμού του Υπουργείου Υγείας σε αντίστοιχους ΚΑΕ των δικαιούχων. Ως ημερομηνία μετάβασης των εν λόγω δαπανών στον κρατικό προϋπολογισμό ορίζεται η 1/1/2025». Επιπλέον, σύμφωνα με το N. 5129/2024 άρθ. 84 παρ. 8 εδ. α’: «Οι προϋπολογισμοί του οικονομικού έτους 2025 για το σύνολο των νομικών προσώπων, των θεραπευτικών μονάδων, των τμημάτων και των προγραμμάτων της παρ. 1 του άρθρου 29, από 1ης.1.2025 εκτελούνται από τις οικονομικές υπηρεσίες του Ε.Ο.Π.Α.Ε.». 

Η επιστολή 

Στην επιστολή τους, στον υπουργό Υγείας Άδωνι Γεωργιάδη, οι εργαζόμενοι εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους αναφορικά με τις εν εξελίξει αλλαγές στο πεδίο των εξαρτήσεων και ειδικότερα, την εργασιακή επισφάλεια των υπαλλήλων ιδιωτικού δικαίου ορισμένου (ΙΔΟΧ) που στελεχώνουν επί του παρόντος τα προγράμματα του ΚΕ.Θ.Ε.Α. σε όλες τις περιφέρειες. 

Τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα ΕΣΠΑ, που εντάσσονταν στο επιχειρησιακό πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2014-2020 και με πόρους από το 2021-2027 λειτουργούν σε συνεργασία με τις υφιστάμενες μονάδες του ΚΕ.Θ.Ε.Α. έχουν στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη φροντίδα και την παροχή υπηρεσιών για νόμιμες και παράνομες μορφές εξάρτησης, τη μείωση βλάβης, τη στήριξη της οικογένειας καθώς και την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης μετά τη θεραπεία. 

«Είμαστε, συνολικά, περί τους 180 υπαλλήλους θεραπευτικού και διοικητικού προσωπικού, καλύπτουμε πάγιες και διαρκείς ανάγκες και συμβάλλουμε καθοριστικά στην εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία του φορέα, όπως απορρέει τόσο από το είδος και το σκοπό της εργασίας μας όσο και τις ανάγκες κάθε περιοχής, ανάγκες οι οποίες θα συνεχίζουν να υφίστανται και μετά την ίδρυση του νέου φορέα. 

Υπάρχουν, δε, περιοχές όπου η κάλυψη των αναγκών παρέχεται αποκλειστικά από προσωπικό ΕΣΠΑ. Η χρηματοδότηση των πράξεων από κοινοτικούς πόρους ολοκληρώνεται στις 31/12/2024, χωρίς καμία περαιτέρω πρόβλεψη ανανέωσής τους. 

Η παραπάνω συνθήκη, όχι μόνο μας κάνει να βιώνουμε εργασιακή ανασφάλεια, αλλά για το νέο οργανισμό αυτό θα σημαίνει την απώλεια εξειδικευμένου και πολύτιμου προσωπικού, που διαθέτει πολυετή εμπειρία και εξειδίκευση στο πεδίο της πρόληψης και της αντιμετώπισης των εξαρτήσεων. Στην ίδια βάση, ένα τέτοιο ενδεχόμενο στρέφεται ενάντια και στις/στους εξυπηρετούμενες/ους καθώς θέτει υπό κίνδυνο το θεραπευτικό συνεχές, όταν εν τοις πράγμασι πλήττει τη σταθερότητα στα πρόσωπα αναφοράς» αναφέρεται χαρακτηριστικά. 

Το αίτημα 

Το αίτημα των εργαζομένων περιλαμβάνει δύο σκέλη και συγκεκριμένα: α) την ανανέωση των συμβάσεων εργασίας με την έκδοση απόφασης έγκρισης σκοπιμότητας με την οποία να διασφαλίζεται, αρχικά, η συνέχιση λειτουργίας των ήδη υφιστάμενων δομών/υπηρεσιών μέσω του ΕΣΠΑ 2021-2027 και, έπειτα, η χρηματοδότησή τους από τον κρατικό προϋπολογισμό, όπως ήταν και η αρχική δέσμευση του Υπουργείου Υγείας, χωρίς καμία διακοπή στη σχέση εργασίας των εργαζομένων και β) τη διασφάλιση ότι το προσωπικό που εργάζεται στο φορέα μέσω προγραμμάτων ΕΣΠΑ θα παραμείνει στην εργασία του με σταθερή σχέση εργασίας και χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό. «Άλλωστε οι ανάγκες της κοινωνίας για αναβαθμισμένες δωρεάν και δημόσιες υπηρεσίες πρόληψης και απεξάρτησης δεν μπορούν να βασίζονται σε προσωρινά προγράμματα». 

Και ο αντίκτυπος στην Λέσβο 

Η Κινητή Μονάδα ΚΕΘΕΑ Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου  

Η Κινητή Μονάδα Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου με έδρα τη Λέσβο περιλαμβάνεται στις μονάδες του νέου ΕΣΠΑ με συγχρηματοδοτούμενη δημόσια δαπάνη 320.000 €.  

Η Κινητή Μονάδα στη Λέσβο έχει βασικό στόχο την παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υποστήριξης και βραχείας παρέμβασης σε εξαρτημένα άτομα και τις οικογένειές τους που διαμένουν στον δρόμο ή εκτός του αστικού ιστού με αδυναμία πρόσβασης σε υπηρεσίες απεξάρτησης. Απευθύνεται σε ενήλικες και εφήβους με εξάρτηση από παράνομες ή νόμιμες ουσίες (ναρκωτικά ή αλκοόλ), εξαρτητικές συμπεριφορές που σχετίζονται με την ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια και το διαδίκτυο, και συννοσηρότητα (χρήση ουσιών και ψυχική διαταραχή).  

Η Μονάδα προσφέρει υπηρεσίες: 1) Συμβουλευτικής και κινητοποίησης 2) Ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης 3) Βραχεία παρέμβασης 4) Παραπομπές σε εξειδικευμένες υπηρεσίες, όπως μονάδες ψυχικής υγείας, θεραπευτικές κοινότητες, προγράμματα υποκατάστασης κ.λπ. και δραστηριοποιείται μέσα από 1) Παρεμβάσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινωνίας σε περιοχές εκτός αστικού ιστού, 2) Δράσεις πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες, όπως μαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς κ.ά. 

3) Παρεμβάσεις συμβουλευτικής και κινητοποίησης εξαρτημένων στον δρόμο (street- work) 

4) Συνεργασίες με δομές υγείας και κοινωνικής φροντίδας, όπως νοσοκομεία, κέντρα υγείας, κέντρα ψυχικής υγείας, κοινωνικές υπηρεσίες) για την παραπομπή των εξαρτημένων ατόμων 5) Συνεργασίες με υπηρεσίες όπως εκπαιδευτικά ιδρύματα, δικαστικές αρχές, σωφρονιστικά καταστήματα, σώματα ασφαλείας κ.ά., για τη συνολικότερη αντιμετώπιση του φαινομένου των εξαρτήσεων. 

Η δημιουργία της Κινητής Μονάδας τον Απρίλιο του 2021 ήρθε να καλύψει τις ήδη υπάρχουσες ανάγκες πραγματοποιώντας ένα μεγάλο εύρος των δράσεων, το οποίο έχει δικτυωθεί σε Κέντρα Υγείας, σχολικές μονάδες κά επιτυγχάνοντας με τον τρόπο αυτό ουσιαστική δικτύωση με τους πυρήνες των τοπικών κοινοτήτων. 

Σε πρόσφατη δήλωσή της στο «Ε» υπεύθυνη του ΚΕΘΕΑ Λέσβου και της Κινητής Μονάδας, Αθηνά Παραστατίδου τόνισε ότι οι εργαζόμενοι στην Κινητή Μονάδα λόγω της εργασιακής αβεβαιότητας προσανατολίστηκαν στην εύρεση νέας εργασίας. 

Και ο αντίκτυπος στην Λέσβο  

Τα ερευνητικά στοιχεία, όπως αυτά παρουσιάστηκαν τον Ιούνιο του 2024, αποτυπώνουν την δυναμική της Κινητής Μονάδας που έχει συντελέσει να αυξηθεί ο αριθμός των επωφελουμένων, με εκείνους από την περιφέρεια να έρχονται πρώτοι σε αριθμό επί του συνόλου.  

Επισημαίνεται ότι στην περιφέρεια ακόμη και τώρα ο εθισμός και η εξάρτηση θεωρείται ταμπού και δημιουργεί τείχη ανάμεσα στα άτομα και στην επιστημονική προσέγγιση αντιμετώπισης/ διαχείρισης του προβλήματος. Βέβαια τα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι η Κινητή Μονάδα έχει βοηθήσει, στις ακόμη πιο κλειστές κοινωνίες, κάποιοι να λάβουν γνώση, να αναγνωρίσουν προβληματικές καταστάσεις, να τις αποδεχτούν - το κυριότερο- και να ζητήσουν βοήθεια. 

Σύμφωνα με τα ερευνητικά στοιχεία που αφορούν το νησί της Λέσβου, παρατηρείται αυξητική τάση στις νόμιμες εθιστικές ουσίες που για το 2023 φτάνουν σε ποσοστό 58,4%. 

Μέσα από τα ειδικά προγράμματα που πραγματοποίησε η Κινητή Μονάδα ΠΒΑ του ΚΕΘΕΑ στην Λέσβο για το 2023 έχει πραγματοποιήσει 2134 επαφές / προσεγγίσεις πληθυσμού με 31 παραπομπές ατόμων. «Αυτό έχει ως αποτέλεσμα εμείς να έχουμε μία αυξητική τάση στο Κέντρο μας και έχουμε τους αποδέκτες για παράνομες ουσίες, εδώ στη Μυτιλήνη είναι 43 άτομα και για τις νόμιμες ουσίες στα 38 άτομα. Νέοι άνθρωποι που μας προσέγγισαν και μας χτύπησαν για πρώτη φορά την πόρτα και ζήτησαν βοήθεια για παράνομες ουσίες για το 2023 ήταν στα 19 άτομα και για τις νόμιμες ουσίες ήταν 23». 

Τα ερευνητικά στοιχεία πρόκειται να παρουσιαστούν σε σχετική ενημερωτική εκδήλωση τον Οκτώβρη του 2024.