O ανθρώπινος οργανισμός αντιμετωπίζει τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος με τη θερμορρυθμιστική λειτουργία του, που γίνεται από το θερμορρυθμιστικό κέντρο. Έχει λοιπόν την ικανότητα η θερμορρυθμιστική λειτουργία να διακρίνεται στη φυσική και τη χημική.
Φυσική θερμορρύθμιση είναι αυτή που κάνει ο οργανισμός σε υψηλές θερμοκρασίες πριν τον καύσωνα, με περιορισμό των καύσεων, διαστολή των τριχοειδών του δέρματος και έντονη εφίδρωση. Αυτή η λειτουργία γίνεται μέχρι θερμοκρασία 43 βαθμών Κελσίου περιβάλλοντος. Πέραν αυτού, έχουμε σοβαρές παθολογικές καταστάσεις, τη θερμοπληξία και τη θερμική αδυναμία. Η χημική θερμορρύθμιση αναφέρεται στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος, όπου ο οργανισμός αυξάνει τις καύσεις, συστέλλει τα αγγεία του δέρματος και αναστέλλει την εφίδρωση.
Η θερμοπληξία είναι μία εξαιρετικά επείγουσα ιατρική κατάσταση, απειλητική για τη ζωή του ανθρώπου, η οποία οφείλεται σε ανεπάρκεια ή σε δυσλειτουργία των θερμορρυθμιστικών μηχανισμών. Εκδηλώνεται με εγκεφαλικές διαταραχές, υψηλότατο πυρετό και απουσία εφίδρωσης.
Για να συμβεί θερμοπληξία σε κάποιον άνθρωπο θα πρέπει να γίνουν ταυτόχρονα τα εξής: Υψηλή εξωτερική θερμοκρασία με υψηλή υγρασία (ώστε να εμποδίζεται η απώλεια θερμότητας με εξατμίσεις) και προδιατεθειμένος οργανισμός.

Συμπτώματα
Ζάλη, έμετος, παραλήρημα και διανοητική σύγχυση, σπασμοί και καμμιά φορά πλήρης απώλεια αισθήσεων. Ο πάσχων μπορεί να έχει σκοτοδίνη και αστάθεια.
Το δέρμα είναι καυτό, ερυθρό και ξηρό. Ο πυρετός φτάνει στους 41οC. H αναπνοή είναι γρήγορη, ενώ ο σφυγμός εξασθενεί προοδευτικά.
Αν ο ασθενής παραμείνει ως έχει, γρήγορα παθαίνει μαζική καταστροφή των μυών, νεφρική και αναπνευστική ανεπάρκεια που εκδηλώνονται με αναστολή της αποβολής ούρων και με πνευμονικό οίδημα. Οι αρρυθμίες από την καρδιά είναι παρούσες, ενώ βλάπτεται και η πήξη του αίματος. Ο θάνατος υπό αυτές τις συνθήκες είναι αναπόφευκτος.
Θα πρέπει ωστόσο να ξεχωρίσουμε τη θερμοπληξία από τη θερμική εξάντληση. Η τελευταία οφείλεται σε μεγάλη απώλεια υγρών από τη ζέστη και δεν απουσιάζει η εφίδρωση, ενώ ο πυρετός είναι χαμηλός ή απών. Τα συμπτώματα και η όλη εικόνα της θερμικής εξάντλησης είναι λιγότερο δραματικά.

Οδηγίες για προστασία
Αποφυγή έκθεσης στο ηλιακό φως. Αναζήτηση σκιερών και δροσερών μερών. Προτίμηση στα ανοιχτόχρωμα ρούχα με ανοικτό λαιμό, κάλυψη κεφαλής (χρησιμοποίηση καπέλου, ομπρέλας κ.λπ.).
Αποφυγή βαριάς σωματικής εργασίας, ιδιαίτερα σε μέρη που υπάρχει μαζί με την υψηλή θερμοκρασία και πολλή υγρασία, καθώς και κάτω από ηλιακή ακτινοβολία.
Κατανάλωση άφθονων υγρών, όπως νερό και πάσης φύσεως αναψυκτικά (κατά προτίμηση φυσικούς χυμούς).
Αποφυγή οινοπνευματωδών ποτών.
Διατροφή με ολιγοθερμική δίαιτα, που θα περιλαμβάνει κυρίως λαχανικά και φρούτα πάσης φύσεως, με περιορισμό των λιπαρών.
Συχνά ντους.
Ντύσιμο νεογνών όσο γίνεται πιο ελαφρά. Προτιμότερο τα χέρια και τα πόδια τους να είναι ελεύθερα και να μην τυλίγονται σε πάνες. Όταν κάνει ζέστη, να προσφέρονται συχνά εκτός από το γάλα (μητρικό ή άλλο) και υγρά, όπως νερό κ.λπ..

«Ομάδες κινδύνου»
Περισσότερη προσοχή να δοθεί στις καλούμενες ομάδες υψηλού κινδύνου του καύσωνα, που είναι:
Όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.
Όλα τα άτομα που πάσχουν από χρόνια νοσήματα, όπως καρδιοπάθειες, νεφροπάθειες, πνευμονοπάθειες, ηπατοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη κ.λπ..
Όλα τα άτομα που για καθαρά ιατρικούς λόγους παίρνουν φάρμακα για τα χρόνια νοσήματά τους, όπως είναι τα διουρητικά, τα αντιχολινεργικά, τα ψυχοφάρμακα, τα αντισυλληπτικά, τα ορμονούχα (συμπεριλαμβανομένης της ινσουλίνης και των αντιδιαβητικών δισκίων).
Ιδιαίτερα κατά την περίοδο των υψηλών θερμοκρασιών περιβάλλοντος θα πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό για την ενδεχόμενη ελάττωση της δοσολογίας.
 
* Ο Θόδωρος Μπαβέας είναι ιατρός βιοπαθολόγος.