Η λήψη κολποτραχηλικού επιχρίσματος (Pap test) θεωρείται από οικονομικής άποψης η πιο αποδοτική ιατρική εξέταση που έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ για την καταπολέμηση του καρκίνου. Η εισαγωγή του τεστ ΠΑΠ στην καθημερινή κλινική πράξη, απέδωσε σημαντικά στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Έτσι, ενώ ο τελευταίος ήταν η πλέον συχνή αιτία θανάτου σε γυναίκες, σήμερα δε βρίσκεται ούτε καν στην πρώτη δεκάδα.
Ωστόσο η συχνότητά του παγκοσμίως είναι μικρότερη μόνο από τον καρκίνο του μαστού. Και αυτό λόγω έλλειψης αποτελεσματικών προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου του γυναικείου πληθυσμού. Έτσι, ένα αρνητικό τεστ ΠΑΠ στη γυναίκα μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του τραχήλου κατά 48%, ενώ δύο έως τέσσερα τεστ ΠΑΠ της ασθενούς κατά 69% και πέντε ή περισσότερα τεστ ΠΑΠ κατά 100%.
Η αμερικανική αντικαρκινική εταιρεία συνιστά τα εξής.
1. Κάθε γυναίκα αρχίζει να κάνει τεστ ΠΑΠ τρία χρόνια μετά από την έναρξη σεξουαλικής επαφής από τον κόλπο.
2. Το τεστ ΠΑΠ πρέπει να επαναλαμβάνεται ετησίως (συμβατικό) ή ανά διετία (test υγρής φάσης «thin prep»).
3. Μετά την ηλικία των 30 ετών, γυναίκες που έχουν τρία διαδοχικά φυσιολογικά τεστ ΠΑΠ μπορεί να εξετάζονται ανά δύο - τρία έτη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη κλινική ένδειξη (προσβολή από τον ιό HIV ή καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος).
4. Μετα την ηλικία των 70 ετών, γυναίκες που έχουν τρία ή περισσότερα διαδοχικά φυσιολογικά και κανένα παθολογικό τεστ ΠΑΠ, μπορούν να επιλέξουν να σταματήσουν την προληπτική λήψη κολποτραχηλικού επιχρίσματος.
5. Σε περίπτωση που υπάρχει ιστορικό ολικής υστερεκτομής, η λήψη κολποτραχηλικών επιχρισμάτων πρέπει να συνεχίζεται μόνο εάν η διάγνωση αφορούσε καρκινικές ή προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου.
6. Σε περίπτωση που υπάρχει ιστορικό υστερεκτομής με διατήρηση του τραχήλου, η λήψη κολποτραχηλικών επιχρισμάτων πρέπει να συνεχίζεται κανονικά μέχρι και την ηλικία των 70 ετών.
Οι ασθενείς πρέπει να τηρούν τις εξής οδηγίες:
α) Η λήψη του επιχρίσματος πρέπει να προγραμματιστεί δυο μέρες μετά την ημέρα της τελευταίας έμμηνου ρήσης.
β) Απαγορεύεται η χρήση κολπικών αντισυλληπτικών ή άλλων φαρμακευτικών σκευασμάτων καθώς και ντους, 48 ώρες πριν την εξέταση.
γ) Η σεξουαλική επαφή αντενδείκνυται τη νύχτα πριν την εξέταση.
Μετά το 1996 εισήχθη, παράλληλα με το τεστ ΠΑΠ, η χρήση της κυτταρολογίας υγρής τάσης «thin prep», το οποίο μπορεί να διαγνώσει ένα 18% περιπτώσεων κακοήθειας.

Τα αποτελέσματα του τεστ ΠΑΠ
Σε περίπτωση που το κυτταρολογικό δείγμα είναι επαρκές, τότε η διάγνωση μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως εξής:
- Αρνητικό για κακοήθη κύτταρα
1. Να είναι αρνητικό αλλά να έχει παρουσία μικροοργανισμών
2. Αλλοιώσεις φλεγμονής (κολπίτιδα)
3. Ατροφία
4. Αλλοιώσεις από χρήση ενδομητρικών αντισυλληπτικών συσκευών (σπιράλ)
- Αποτέλεσμα με μη διαγνωστική ατυπία
1. Μη διαγνωστική ατυπία πλακοδών κυττάρων (ASCUS, HPV)
2. Mη διαγνωστική ατυπία πλακωδών κυττάρων, στην οποία δεν μπορεί να αποκλειστεί υψηλού βαθμού ενδοεπιθυλιακή αλλοίωση (σε αυτό το τεστ υπάρχει πιθανότητα κακοήθειας)
3. Μη διαγνωστική ατυπία αδενικών κυττάρων (κακοήθεια)
- Ενδοεπιθυλιακή αλλοίωση
1. Χαμηλού βαθμού
2. Υψηλού βαθμού
- Θετικό, κακοήθη κύτταρα
1. πλακώδης καρκίνος
2. αδενοκαρκίνωμα
Στο επόμενο θ’ αναλύσουμε τ’ αποτελέσματα όταν υπάρχουν τα ASCUS και τι κάνουμε σε αυτές τις περιπτώσεις.

* Η Αφροδίτη Ζαφειρίου είναι ειδική μαιευτήρας - γυναικολόγος στην Πανεπιστημιακή Κλινική του Νοσοκομείου «Έλενα».