Βρίσκονται γύρω μας, ομορφαίνουν τον κόσμο, κάποιοι από μας αγνοούν τη δύναμή τους, τη θεραπευτική τους δύναμη. Ο λόγος για τα βότανα που στο νησί μας μόνο λίγα δεν είναι. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στη Λέσβο έχουν καταγραφεί μέχρι τώρα 1.580 είδη φυτών, όταν σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν 5.752, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Πατρών. Δεδομένων τούτων, δε θα ήταν παράλογο η Λέσβος να χαρακτηριστεί βοτανικός κήπος.

Τα φυτά, που εδώ και χιλιάδες χρόνια χρησιμοποιούνται στη θεραπευτική, έχουν πολλές φορές στενά όρια χρήσης είτε σα δοσολογία είτε σαν αντένδειξη σε συνυπάρχουσες παθήσεις. Η χρήση τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή και λαμβάνοντας πάντα υπόψη την επίδραση που έχουν αυτά στον οργανισμό του ανθρώπου.

Σε όλα αυτά τα είδη γίνεται αναλυτική αναφορά στο βιβλίο των Μάκη Αξιώτη και Βαγγέλη Αξιώτη «Φυτά της Ελλάδας / Έρευνα στη Λέσβο - Βοτανική, Χρήση, Τοξικότητα». Ωστόσο εδώ θα γίνει αναφορά σε ελάχιστα από αυτά, ιδιαίτερα σ’ εκείνα που μπορούμε να τα εντοπίσουμε εύκολα.

Το χαμομήλι (Μatricariarecucita)

Ένα πολύ χρήσιμο βότανο, που χρησιμοποιείται για τις παθήσεις του πεπτικού συστήματος, στη νευρική υπερένταση και στις παθήσεις του δέρματος. Το χαμομήλι έχει αναλγητικές, αντιφλεγμονώδεις, αντισηπτικές, αντισπασμωδικές, χολαγωγές, εμμηναγωγές, αντιπυρετικές, ηρεμιστικές και αγγειοδιασταλτικές ιδιότητες. Εξωτερικά τα άνθη θεραπεύουν τραύματα, εγκαύματα, αιμορροΐδες, μαστίτιδες και έλκη ποδιών.

Σαμπούκος (Sambucusnigra)

Τα άνθη και οι καρποί του χρησιμοποιούνται στις παθήσεις του αναπνευστικού, στη βρογχίτιδα, στον βήχα, σε παθήσεις του ανώτερου αναπνευστικού και στον πυρετό. Έχει πειραματικά αποδειχθεί ότι το σιρόπι από τους καρπούς ελαττώνει τη διάρκεια και την οξύτητα των συμπτωμάτων της γρίπης Β, αναστέλλοντας το ένζυμο του ιού. Όλα τα μέρη του φυτού (και οι σπόροι), εκτός από τα άνθη και τους ώριμους καρπούς, είναι τοξικά, επειδή περιέχουν τον κυανογόνο γλυκοζίτη Sambunigrin, γι’ αυτό και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται όλο το φυτό από έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες.

Πλαντάγοήλαγαφτέλια (Plantago lanceolata)

Ολόκληρο το φυτό χρησιμοποιείται σε αφέψημα ή σιρόπι για τις βρογχίτιδες, το άσθμα και τη φυματίωση. Σε γαργάρες για τον πονόλαιμο και σαν κολλύριο σε επιπεφυκίτιδες. Εξωτερικά το κατάπλασμα των φύλλων σε οιδήματα και έλκη λειτουργεί επουλωτικά.

Πασσιφλόρα (Passifloracaerulea)

Οι καρποί του τρώγονται ωμοί ή μαγειρεμένοι. Καλό είναι να τρώγονται άγουροι, γιατί οι ώριμοι είναι τοξικοί. Μάλιστα το σιρόπι Πασσιφλορίνης θεωρείται από τα καλύτερα σκευάσματα για το νευρικό σύστημα. Έχει κατευναστική δράση χωρίς καταστολή σε αϋπνία λόγω άγχους, καθώς και σε προβλήματα εμμηνόπαυσης. Ακόμη βοηθά στις κεφαλαλγίες, στη ναυτία, στη βραδινή ενούρηση, στη νευρική δύσπνοια. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το φυτό προκαλεί υπόταση και δε πρέπει να υπερβαίνονται οι δόσεις.

Βερβέναήσταυροβότανο (Verbena officinalis)

Εσωτερικά λαμβάνεται για την αντιμετώπιση του πυρετού, του πονοκεφάλου, των προβλημάτων της χοληδόχου κύστεως σαν αντιπηκτικό, αντισπασμωδικό και γαλακταγωγό. Ακόμη χρησιμοποιείται κατά της νευρικής έντασης και της αϋπνίας. Η ρίζα είναι στυπτική κατά της δυσεντερίας. Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε μικρά τραύματα, εκζέματα, νευραλγίες και παθήσεις των ούλων. Όμως, δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε εγκυμοσύνη, καθώς περιέχει αλκαλοειδές, που προκαλεί σπασμούς της μήτρας και φωτοευαισθησία.

Mαρρούβιον (Μarrubiumvulgare)

Το φυτό έχει θεραπευτική χρήση από τα πανάρχαια χρόνια και σε πολλούς πολιτισμούς. Τα φύλλα και τα ανθοφόρα κλαδιά του προκαλούν έκκριση υδαρούς βλέννης στο αναπνευστικό και έτσι θεωρείται άριστο αποχρεμπτικό για τους ενήλικες και τα παιδιά. Χρησιμοποιείται σαν τσάι αλλά προτιμάται το σιρόπι, λόγω της πικρής του γεύσης. Αυτή η πικρή γεύση χρησιμοποιείται σαν τονωτικό για το στομάχι. Το χρησιμοποίησαν και σα διουρητικό, χολαγωγό και εμμηναγωγό. Τα φύλλα σα σκόνη είναι αντιπαρασιτικά, ενώ φρέσκα σε αλοιφή θεραπεύουν τα τραύματα. Σε μεγαλύτερη δόση έχει καθαρκτική δράση.

Μελισσόχορτο (Melissaofficinallis)

Το μελισσοχόρτο χρησιμοποιείται ευρέως στη λαϊκή ιατρική και στη φαρμακευτική. Τα φύλλα και οι νεαροί ανθοφόροι βλαστοί εσωτερικά χρησιμοποιούνται στα κοινά κρυολογήματα και έχουν αντισπασμωδική δάση στο πεπτικό. Είναι αντιβακτηριδιακά, αντιικά, αντιπυρετικά, εμμηναγωγά και ηρεμιστικά. Επίσης, έχει ανασταλτική δράση στην υπερλειτουργία του θυρεοειδούς. Εξωτερικά θεραπεύει τον έρπη και τα δήγματα των εντόμων, ενώ χρησιμοποιείται και για την απομάκρυνση των εντόμων.

Μέντα (Ziziphorataurica)

Χρησιμοποιείται το αφέψημα για τον πόνο του στομάχου και τα κρυολογήματα. Η πιθανή δράση του στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ίσως υποβοηθάει την επούλωση του έλκους του δωδεκαδάκτυλου. Εξωτερικά, σαν αντισηπτικό, θεραπεύει τα τραύματα. Πειράματα έχουν δείξει ότι το έλαιο της σκοτώνει τις προνύμφες των κουνουπιών.

Θυμάρι (Coridothymuscapitatus)

Χρησιμοποιείται για τον βήχα, τη δυσκοιλιότητα και την αδυναμία. Επίσης, σε πνευμονικές παθήσεις και κρυολογήματα εισπνέουμε τον ατμό μιας χούφτας φύλλων σε ένα λίτρο νερό. Για τον πονόδοντο μασάμε 5-10 φύλλα και τα τοποθετούμε στο δόντι.

Καλή ρίγανη (Origanumvulgare)

Εκτός από το φαγητό, όπου χρησιμοποιείται η ρίγανη, είναι πολύ ευεργετική στη θεραπεία των κρυολογημάτων σαν αποχρεμπτικό, στη δυσπεψία του στομάχου και στη δυσμηνόρροια. Είναι ισχυρό κατευναστικό και δεν πρέπει να λαμβάνεται σε μεγάλες ποσότητες, ούτε από τις εγκύους. Εξωτερικά γίνονται εντριβές σε βρογχίτιδες, αρθραλγίες και μυαλγίες.

Μένθαήφλισκούνι (Mentha pulegium)

Η φλισκούνι, σαν τονωτικό του στομάχου, αυξάνει τις εκκρίσεις, ανοίγει τον καρδιακό σφιγκτήρα και έτσι ανακουφίζει τη δυσπεψία και τους κολικούς. Έχει αντισηπτική δράση, αντισπασμωδική και ηρεμιστική. Το τσάι χρησιμοποιείται σε πυρετούς, πονοκέφαλο, μικρές αναπνευστικές λοιμώξεις, δυσπεψία και κατά των εντερικών παρασίτων. Εξωτερικά χρησιμοποιείται στη φαγούρα, σε εκζέματα και στην ουρική αρθρίτιδα, ενώ ισχυρή αντισηπτική δράση έχει το έλαιο. Επειδή η φλισκούνι συσπά τη μήτρα και βοηθά στην έμμηνο ρύση, απαγορεύεται η χρήση του από έγκυες γυναίκες. Υπάρχουν πολλές μελέτες για την τοξικότητα του φυτού, παρόλο που χρησιμοποιείται συχνά , οι οποίες δείχνουν ότι η φλισκούνι φαίνεται να επηρεάζει το ήπαρ, ακόμη και σαν τσάι.

Δενδρολίβανο (Rosmarinusofficinallis)

Τo δενδρολίβανο χρησιμοποιείται με εισπνοές των ανθών στους κολικούς, στον πονοκέφαλο, στα κρυολογήματα. Το τσάι χρησιμοποιείται σαν αντισηπτικό , αντισπασμωδικά στο στομάχι χολαγωγό και εμμηναγωγεί. Το απεσταγμένο υδατικό διάλυμα των ανθών του χρησιμοποιείται σαν κολλύριο στα μάτια. Το τσάι είναι τονωτικό του νευρικού συστήματος σε διανοητική ή συναισθηματική κόπωση. Εξωτερικά το αιθέριο έλαιο ανακουφίζει από τον πονοκέφαλο και είναι αντισηπτικό. Ακόμη ενισχύει την καρδιακή λειτουργία και την κυκλοφορία, αν χρησιμοποιηθεί βάμμα 5% ελαίου σε οινόπνευμα. Δεν πρέπει να το λαμβάνουν έγκυες, γιατί μπορεί να προκαλέσει αποβολή.

Φασκομηλιά (Salviatriloba)

Το φασκόμηλο χρησιμοποιείται σε μεγάλο αριθμό παθήσεων σαν αντιιδωτικό, αντισηπτικό, αντισπασμωδικό, στυπτικό, χολαγωγό, αποχρεμπτικό, αντιπυρετικό και αγγειοδιασταλτικό, κατά της νευρικής υπερέντασης και σαν εμμηναγωγό. Από τα φύλλα παράγεται αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται στον στομαχόπονο και στην αεροκολία, στην δυσεντερία, στην ανορεξία, στην υπόταση, στον βήχα και στον πονόλαιμο. Εξωτερικά χρησιμοποιείται στην επούλωση τραυμάτων και στη μυκητίαση των ποδιών. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από τις εγκύους, ενώ ενδέχεται να δρα ανασταλτικά στη γονιμότητα.

Προσοχή!

Μια ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η εγκυμοσύνη και η λεπτή ισορροπία ανάμεσα στο έμβρυο και στη μητέρα μέσα στη μήτρα. Παρακάτω αναφέρεται η λίστα των φυτών εκείνων , των οποίων απαγορεύεται η χρήση κατά την εγκυμοσύνη. Σ’ αυτό συνέβαλε το ότι αρκετά από αυτά αποτελούν ροφήματα που χρησιμοποιούνται συχνά. Η βλαπτική επίδραση αφορά κύρια σύσπαση του μυομητρίου με κίνδυνο αποβολής του εμβρύου. Στα φυτά αυτά περιλαμβάνονται:

1.  Ρίγανη σε μεγάλες ποσότητες

2.  Μαντζουράνα

3.  Φλισκούνι

4.  Μέντα του νερού

5.  Δεντρολίβανο

6.  Φασκόμηλο

7.  Χαμόμηλο

Επίσης η χρήση για φαρμακευτικούς σκοπούς των παρακάτω φυτών:

8.  Κέδρος

9.  Γλυκόρριζα

10. Βάλσαμο, σπαθόχορτο

11.Πικραγγουριά

12.Λυγαριά

13.Verbena officinalis

14.Calamintha nepeta

15.Lycopus europaeus

16. Linaria simplex

17.Σαμπούκος, κουφοξυλιά

18. Κουλτζάνα

19. Κουλτζάνα μικρή

20.Anthemis cotula (είδος μαργαρίτας)

21.Αψιθιά (Artemisia vulgaris)

22. Αψιθιά (Artemisia arborescens)

23.Αγκαθούρα

24. Λαγομηλιά

25.Κρόκος

26. Πολυτρίχι

Από τα αρωματικά φυτά προσοχή χρειάζεται η χρήση της φλισκούνης στον γενικό πληθυσμό καθώς είναι τοξική στο ήπαρ, επίσης η μακροχρόνια χρήση του χαμομηλιού στα παιδιά.

Πηγή: View υγεία