Το άσθμα αποτελεί μια χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών (βρόγχων), στην οποία συμμετέχουν πολλά διαφορετικά κύτταρα, προκαλώντας στένωση των αεραγωγών και κατά συνέπεια βήχα, δύσπνοια, βάρος στο στήθος, συριγμό («σφύριγμα»). Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να υπάρχουν μεμονωμένα ή να συνυπάρχουν. Επίσης το άσθμα χαρακτηρίζεται από βρογχική υπεραπαντητικότητα (εκφράζεται από βήχα στο γέλιο, στην παρατεταμένη ομιλία, στις φωνές) και από νυκτερινές αφυπνίσεις.
Αυτό που έχει μέγιστη σημασία είναι η έγκαιρη δραστηριοποίηση του ασθενούς.
Αφορά στο 10% του γενικού πληθυσμού, ενώ είναι χαρακτηριστική η ετερογένειά του, οι διαφορετικοί φαινότυποι και επίσης τα διαφορετικά στάδια της έντασής του. Με πιο απλά λόγια, το άσθμα έχει πολλά διαφορετικά πρόσωπα.
Άσθμα μπορεί να είναι ένας χρόνιος βήχας (π.χ. cough-variant άσθμα). Μπορεί να εκφράζεται μετά από κοινό κρυολόγημα (μεταλοιμώδες), μετά από άσκηση, στην εργασία (επαγγελματικό), την άνοιξη (ατοπικό) ή χωρίς αιτία (ενδογενές). Μπορεί να είναι επεισοδιακό, ήπιο επίμονο, μέτριο επίμονο, βαρύ επίμονο. Αυτό που έχει μέγιστη σημασία είναι η έγκαιρη δραστηριοποίηση του ασθενούς και η έναρξη της συνεργασίας του με τον ειδικό. Ο ασθματικός ασθενής θα πρέπει να θεωρήσει συνεργάτη του τον ιατρό και το αντίστροφο. Είναι πολύ σημαντικός ο έλεγχος του άσθματος όσο το δυνατόν νωρίτερα, διότι σε αντίθετη περίπτωση θα υπάρξει επιδείνωση με πιθανό αποτέλεσμα βαρύτερη αγωγή (συστηματική κορτιζόνη) ή έκτακτες επισκέψεις σε τμήμα επειγόντων, νοσηλείες.

Το ατοπικό άσθμα σε χαμηλό στάδιο (διαλείπον, ήπιο επίμονο, εποχικό) μπορεί να θεραπευθεί με ανοσοθεραπεία. Κατά κανόνα το άσθμα πρέπει να παρακολουθείται ανά τρίμηνο με βάση το τρίπτυχο: ιστορικό, ακρόαση, σπιρομέτρηση. Η αγωγή ελέγχου του άσθματος περιλαμβάνει τόσο ανακουφιστικά όσο και ρυθμιστικά φάρμακα.
Το άσθμα, πέρα από αιτιολογικούς, χαρακτηρίζεται και από εκλυτικούς παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν κρίση. Δηλαδή μια ίωση ή η έκθεση σε έναν αλλεργιογόνο παράγοντα μπορεί να προκαλέσει σοβαρό παροξυσμό ακόμη και σε ένα ήπιο άσθμα. Είναι απαραίτητο, συνεπώς, ο ασθενής να φέρει πλάνο δράσης σε περίπτωση παροξυσμού. Πέραν τούτου, μια κρίση άσθματος είναι σε πολλές περιπτώσεις αναμενόμενη, αφού είναι σύνηθες να τροποποιούνται οι σπιρομετρικές τιμές ή να έχουν εμφανιστεί πρώιμα συμπτώματα.
Είναι απαραίτητο σε ένα παιδί να ελέγχεται το αν είναι αλλεργικό, διότι αυτομάτως αλλάζει η πρόγνωση της πορείας του άσθματος.
Το παιδικό άσθμα έχει κοινά στοιχεία με αυτό των ενηλίκων, όμως και πολλές διαφορές. Σχοινοβατεί αιτιολογικά μεταξύ ατοπικού και μεταλοιμώδους στοιχείου. Ισχύει επίσης η αρχή της παρακολούθησης και της ρυθμιστικής αγωγής με ακόμη περισσότερη προσοχή στην πρόληψη των κρίσεων. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς τι αναστάτωση προκαλεί σε μια οικογένεια η έκτακτη εισαγωγή ενός παιδιού στο νοσοκομείο. Μια τέτοια κατάσταση μπορεί να προληφθεί αν η παρακολούθηση του μικρού ασθενούς γίνεται όπως πρέπει.
Σε κάθε περίπτωση το άσθμα δε δικαιολογείται να τρομάζει κανέναν στις μέρες μας, αφού αν ακολουθούνται οι οδηγίες όλων των ομοφωνιών, θα αποφευχθούν οι επικίνδυνες κρίσεις. Αυτός είναι και ο λόγος που παρ’ ότι η συχνότητά του αυξάνει (όπως όλες οι αλλεργίες άλλωστε), οι νοσηλείες ελαττώνονται.

* Ο Κωνσταντίνος Πεταλάς είναι αλλεργιολόγος, επιμελητής Αλλεργιολογικού Τμήματος, 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας.