Ήταν Αύγουστος του 2010, μέρες διακοπών στη Λέσβο. Ήμασταν καλεσμένοι σε δείπνο, στο σπίτι του Απόστολου και της Μαρίας Γρημάνη στο Ακλειδιού. Οι συνδαιτυμόνες όλοι επώνυμοι και εκλεκτοί: Ο πρόεδρος της ΟΛΣΑ, Χριστόδουλος Τσακιρέλλης, με τη γυναίκα του ποιήτρια, Λενέτα Στράνη, ο τέως πρόεδρος της ΟΛΣΑ, ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου, Γεώργιος Κατσικάτσος, με τη γυναίκα του, ο επιχειρηματίας Γιάννης Παγίδας, η Μυτιληνιά Αρεοπαγίτισσα Αιμιλία Λίτινα, ο νευροχειρουργός Αλέξανδρος Χατζηδήμος, η ανεψιά του Μίλτη - κόρη του αδελφού του Θανάση -, από τους εκτελεστές της διαθήκης του θείου της, συμβολαιογράφος Αγλαΐα Παρασκευαΐδου, και ο υποφαινόμενος.

Ο λόγος του καλέσματος ήταν κυρίως για να συζητηθεί η πορεία της προσπάθειας υλοποίησης της διαθήκης του Μίλτη να ανεγερθεί στη θέση της οικίας του ένα λεσβιακό πνευματικό κέντρο. Πιο συγκεκριμένα, να κατατεθούν προτάσεις προς εξεύρεση πόρων για την κατεδάφιση του σπιτιού του - που μέλη τής ΟΛΣΑ είχαν πλέον αδειάσει - και την εν συνεχεία οικοδόμηση ενός πενταώροφου κτίσματος, όπου θα έβρισκαν στέγη, με γνώμονα την ενότητα και την αλληλεγγύη, στις μεγάλες του αίθουσες, τα λεσβιακά σωματεία και οι σύλλογοι των χωριών μας και θα φιλοξενούνταν στους χώρους του εικαστικές εκθέσεις, μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις, ομιλίες και διαλέξεις, επιστημονικά συνέδρια και ποικίλα πολιτιστικά δρώμενα, με επίκεντρο τα ήθη, έθιμα και τις παραδόσεις του νησιού μας.

Οι οιωνοί ήταν και τότε - όπως και επί τα χείρω σήμερα - εξαιρετικά δυσμενείς. Τα διαθέσιμα χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί από την ΟΛΣΑ για το σκοπό αυτό, ήταν ελάχιστα για την ανάληψη ενός τόσο μεγάλου και φιλόδοξου έργου και, βέβαια, σχεδόν υποτυπώδη, να επαρκέσουν για την ολοκλήρωση του τολμηρού όσο και δαπανηρού αυτού οικοδομικού εγχειρήματος.

Η μελέτη του έργου ήταν από καιρό έτοιμη, η μακέτα της οικοδομής είχε γίνει, υπήρχαν αρκετές προσφορές - για την ακρίβεια υποσχέσεις - από ντόπιους εργολάβους, μηχανικούς, τεχνικούς, εργολήπτες, μαστόρους ποικίλων ειδικοτήτων, που δραστηριοποιούνταν σε οικοδομικές εργασίες, τόσο στη Λέσβο, όσο και στην Αθήνα, και ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν και να συμβάλουν αφιλοκερδώς, με προσφορά εργασίας και υλικού, παρέχοντας τις καλές τους υπηρεσίες. Όμως, όλα αυτά ήταν ακόμα στα λόγια και σχέδια επί χάρτου και το όνειρο φάνταζε πολύ μακρινό. Οι δυσκολίες, εξ αρχής, φαίνονταν ανυπέρβλητες.

Το Παλλεσβιακό Πνευματικό Κέντρο «Μίλτης Παρασκευαΐδης» όπως τελικά θα διαμορφωθεί

Πέρ’ απ’ αυτό, γίνονταν παράλληλα και άλλες ενέργειες. Ο καρδιοχειρουργός Στρατής Παττακός έκανε φιλικές συνάξεις στο σπίτι του στην Κηφισιά, για τη συγκέντρωση χρημάτων, αν και η συγκομιδή αποδείχτηκε μάλλον πενιχρή. Κάποιες συναυλίες τον Αύγουστο στη Μυτιλήνη, και συγκεκριμένα στο χώρο του Κάστρου, στον Ταρλά, μια φορά και στην Καλλονή, δεν απέφεραν, ωστόσο, τα προσδοκώμενα χρηματικά οφέλη, μολονότι υποστηρίχτηκαν από τη Νομαρχία, που συνέδραμε οικονομικά και είχε αγαστή συνεργασία με την Ομοσπονδία. Για την οργάνωση των συναυλιών οι άνθρωποι της ΟΛΣΑ - από τον πρόεδρο ως τον τελευταίο σύμβουλο - εργάστηκαν νυχθημερόν, όπως και για την επιτυχία ανάλογων εκδηλώσεων, όλα αυτά τα χρόνια, με πραγματικό μόχθο και αφοσίωση.

Με τη σύσταση Επιτροπής Πρωτοβουλίας για την υλοποίηση του μεγάλου αυτού στόχου, οι ενέργειες του Δ.Σ. τής ΟΛΣΑ φάνηκε πλέον να δρομολογούνται σε ρεαλιστικότερες βάσεις. Εξάλλου, μερικές γενναιόδωρες προσφορές και άλλων Μυτιληνιών, που προσέφεραν χρήματα - άλλοι απ’ το περίσσευμα, άλλοι απ’ το υστέρημά τους - ή και η ανανέωση των υποσχέσεών τους για εθελοντική δουλειά όσο και δωρεά αναλώσιμων υλικών (οικοδομικά, ηλεκτρικά, υδραυλικά κ.λπ.), έφεραν ελπιδοφόρες προοπτικές και νέα χαμόγελα αισιοδοξίας.

Όμως, εδώ, άρχισαν να δημιουργούνται απρόβλεπτες δυσκολίες. Αυτήν τη φορά όχι οικονομικής φύσεως, αλλά νομικής. Ανέκυψαν στην πορεία γραφειοκρατικά εμπόδια και προβλήματα, με τις άδειες οικοδόμησης, όπου εμπλέκονταν ένα σωρό υπηρεσίες, υπουργεία, διευθύνσεις Πολεοδομίας και Χωροταξίας, αλλά και ο Δήμος Αθηναίων, λόγω του ότι το σπίτι του Μίλτη - στην οδό Κοτυαίου 5, στους Αμπελοκήπους - βρισκόταν εγγύς των ορίων του γηπέδου του Παναθηναϊκού, που γίνονταν τότε συμβούλια και διαβούλια για την απαλλοτρίωση και κατεδάφισή του και δημιουργίας στη θέση του πάρκου με παιδικές χαρές κ.λπ.. Παντού ορθώνονταν συμπληγάδες. Ο Χριστόδουλος Τσακιρέλλης, ως δικηγόρος, έτρεχε από τον Άννα στον Καϊάφα και σε κάθε του ενέργεια χρειάζονταν ένα σωρό διαδικασίες, που έπρεπε να ξεπεραστούν. Έβλεπα τις αέναες προσπάθειές του και θαύμαζα το κουράγιο και την υπομονή του, ακούγοντας παράλληλα και τα «σχολιανά» των τρίτων - εννοώ εκείνων που χωρίς να βάζουν το χέρι στην τσέπη, ξέρουν να κάνουν εύκολη κριτική, που δεν κοστίζει κιόλας.

Τον έπαιρνα συχνά στο τηλέφωνο και τον ρωτούσα:
- Πώς πάει, Χριστόδουλε, το... ανατολικά ζήτημα;

Η επωδός που κατέληγε η συζήτηση, ήταν κάθε φορά η ίδια.
- Τρέχω. Μονίμως τρέχω και δε φτάνω. Άφησα στη μέση τις δουλειές του γραφείου μου και πάω πότε για αιτήσεις, πότε για παράβολα. Παρακαλώ όποιον βρω και χτυπώ πόρτες. Βαβυλωνία...

Αυτά λίγοι τα γνωρίζουν απ’ τους «απ’ έξω» και τ’ αγνοούσαν, ως ένα σημείο, και οι εκτελεστές της διαθήκης του Μίλτη, που συχνά μεμψιμοιρούσαν - και με το δίκιο τους - για το τι μέλλει γενέσθαι.

Μετά το δείπνο στην οικία Γρημάνη και την ώρα του φρούτου και του καφέ, άρχισαν ν’ ανταλλάσσονται απόψεις για τους τρόπους εξεύρεσης πόρων, που ήταν και το κυρίως ζητούμενο (θυμίζω ότι τότε το σπίτι του Μίλτη δεν είχε καν κατεδαφιστεί).

Στο τραπέζι έπεσαν πολλές προτάσεις. Ανάμεσα σ’ αυτές, πρόταση του Απόστολου Γρημάνη, που είχε την ιδέα, να ταξίδευε ο Χριστόδουλος, εκ μέρους της Ομοσπονδίας, είτε στην Αυστραλία ή στην Αμερική, να ζητήσει την αρωγή των εκεί Λεσβίων ομογενών.

Στις γνώμες βέβαια όλων υπήρχε - και ήταν λογικό - κάποιο κλίμα επιφύλαξης. Σε μερικούς ήταν φανερό ένα αίσθημα δυσπιστίας ή απαισιοδοξίας. Για τη σκοπιμότητα ενός τέτοιου ταξιδιού ορισμένοι εξέφρασαν έντονο σκεπτικισμό - ανάμεσα σ’ αυτούς εξεφράσθη επιφύλαξη κι από μένα -, για το αν ένα τέτοιο ταξίδι θα απέφερε καρπούς. Ο μόνος που παρέμενε αταλάντευτος στις απόψεις για διαρκή αγώνα ήταν ο Χριστόδουλος, πιστεύοντας με εμμονή στην ευόδωση του ονείρου, παρά τις δικές μας γκρίνιες και επιφυλάξεις. Και είμαι βέβαιος ότι ευχαρίστως θα αναλάμβανε να πραγματοποιήσει και το προταθέν υπερπόντιο ταξίδι, αν δεν είχε τις αντιρρήσεις της γυναίκας του. Έκανε σε όλους εντύπωση η επιμονή και το πείσμα του, έχοντας πάρει όλη την υπόθεση προσωπικά επάνω του. Άκουσε εκείνο το βράδυ αρκετά. Θα έλεγα και πολλούς εξάψαλμους, για να μην πω και τον αναβαλλόμενο...

- Πού πας, Καραμήτρο;
Μέχρι και αιθεροβάμονα τον είπε κάποιος από μας.
Ο Παγίδας, άνθρωπος συνετός, έμπειρος περί τα οικοδομικά, καθ’ αυτό τεχνοκράτης, έβλεπε το πράγμα καθαρά από την οικονομική του πλευρά, ξέροντας καλύτερα απ’ τον καθένα ότι «έλλειψη χρημάτων, στάση εμπορίου», καθώς λέει ο λαός.
Όλοι περιμέναμε, από εκείνον κυρίως, ν’ ανοίξει το πουγκί, μια και ξέραμε πως είχε τη δυνατότητα. Γνωρίζαμε από πρώτο χέρι τι είχε κάνει για το χωριό του την Κάπη, αλλά και πώς «κυβερνούσε» τις επιχειρήσεις του, διαθέτοντας χρήμα και πείρα.
Επευλογούσε το εγχείρημα για την οικοδόμηση του Παλλεσβιακού Κέντρου, βοήθησε αρκετά κατά καιρούς - και πρέπει να του αναγνωριστεί -, αλλά κρατούσε και μικρό καλάθι.
Φεύγοντας, του είπα σχεδόν ωμά:
- Να βοηθήσεις, εννοώντας βοήθεια γενναία για την πραγμάτωση του οράματος.
- Να δω πρώτα φως, μου είπε κοφτά. Ας αρχίσει η κατεδάφιση, ας ριχτούν τα μπετά και μετά το συζητάμε, για να μη λέμε μόνο λόγια του αέρα, που είναι εύκολα. Ας γίνουν όλα αυτά και τότε εγώ εδώ είμαι.
Και είχε, βέβαια, δίκιο.

Την επαύριο το πρωί ανέβηκα στον Καρά Τεπέ, όπου τα γραφεία τού «Εμπρός», και το κουβέντιασα με το Στρατή Μπαλάσκα, έναν από τους... αμφισβητούντες. Του ανέφερα τα διατρέξαντα και τον ρώτησα:
- Πώς κρίνεις το πράγμα, Στρατή; Βλέπεις φως στο... τούνελ; Ή μήπως επιδιδόμαστε σε κυνήγι μαγισσών; Εγώ απ’ την πλευρά μου έχω ζωηρές επιφυλάξεις, όχι τόσο για την οικοδόμηση ενός τέτοιου «μεγάρου», αλλά για την προοπτική λειτουργίας του.

- Όνειρα θερινής νυκτός. Δε βλέπω να υπάρχει τέτοια δυνατότητα. Με τα... λόγια - για να μην πω αυτό που μου είπε - αυγά δε βάφονται. Διαδικασίες, άδειες, παράβολα και... «τρεχάτε, ποδαράκια μου». Και το σπουδαιότερο, λεφτά.

Και εδώ που τα λέμε, δεν έβρισκα άστοχα τα λόγια του.
Πέρασαν μήνες και στο μεταξύ μεσολάβησαν πολλά. Συνεχίστηκε η προσπάθεια με συναντήσεις, συσκέψεις, συναυλίες, συνεντεύξεις, press conferences, Δελτία Τύπου κ.λπ. για το φλέγον ζήτημα, μέχρι που φτάσαμε στο «σήμερα».
Περί τα τέλη τού 2011 ήρθε το πρώτο καλό μήνυμα. Ή μάλλον το μήνυμα το... είδα ιδίοις όμμασι.
Περνώντας ένα πρωί απ’ την οδό Κοτυαίου 5, όπου το σπίτι του Μίλτη, το είδα... εξαφανισμένο! Δεν υπήρχε πια. Είχε κατεδαφιστεί.

Ένιωσα μέσα μου ένα ανάμικτο συναίσθημα χαρμολύπης. Χαράς, γιατί έβλεπα μπροστά μου την αρχή της πραγμάτωσης του ονείρου για το Παλλεσβιακό Κέντρο, μα και λύπης γιατί μαζί με την κατεδάφιση του σπιτιού, ολοκληρωνόταν και το τέλος μιας εποχής που πέρασε, ρίχνοντας ανθρώπους και κτίσματα στο χωνευτήρι της λήθης.

Στη θέση του σπιτιού του Μίλτη υπήρχε τώρα ένα επίπεδο χωμάτινο πλάτωμα. Η αρχή είχε γίνει.
Μετά από κάποιους μήνες, ξαναπερνώντας από την οδό Κοτυαίου, με περίμενε δεύτερη έκπληξη.

Βρέθηκα μπροστά σε ένα νεοανεγειρόμενο οικοδόμημα, που βρισκόταν κιόλας στον τρίτο του όροφο. Δυο μπετονιέρες έριχναν τσιμέντο στα καλούπια με τις σιδερόβεργες κι ένα σωρό εργάτες ανεβασμένοι στις σκαλωσιές, βρίσκονταν σε οργασμό εργασίας. Όλα γίνονταν με την επίβλεψη μηχανικού, που έδινε εντολές επί τόπου, και φυσικά του Χριστόδουλου, που παρακολουθούσε την εξέλιξη της οικοδόμησης με έκδηλη ικανοποίηση. Όσες φορές πέρασα από κει, ο Χριστόδουλος ήταν πάντα παρών.

- Πάλι εδώ; τον ρωτούσα κάθε φορά.
- Πάλι εδώ, μου έλεγε. Ευτυχώς που το Εφετείο είναι εδώ απέναντι και μπορώ και πετάγομαι να παρακολουθώ το έργο.
Την πρώτη φορά που πέρασα απ’ την οδό Κοτυαίου να δω τι γίνεται, ήμουν παρέα με το φίλο, τέως πρόεδρο του Παγγεραγωτικού Συλλόγου Αθηνών, μηχανολόγο-ηλεκτρολόγο Παναγιώτη Πελεκάνο, και μόλις αντικρίσαμε το θέαμα της ανεγειρόμενης οικοδομής, μείναμε με το στόμα ανοιχτό. Αυθόρμητα - ή μάλλον ασυναίσθητα - αρχίσαμε κι οι δύο να χειροκροτούμε. Μας φαινόταν απίστευτο.

Σε λίγο κατέφθασε κι ο Χριστόδουλος, για να δει την εξέλιξη των εργασιών. Στηθήκαμε κι οι τέσσερις μπροστά στην ανεγειρόμενη οικοδομή - ο μηχανικός, ο Τσακιρέλλης, ο Πελεκάνος κι εγώ - και φωτογραφηθήκαμε, έτσι για την ιστορία.

Και εδώ οφείλω να εξηγηθώ. Πρώτη φορά επωνυμοποιώ στον τίτλο κειμένου μου το άτομο ενός συντελεστή, με το μικρό του όνομα, όπως το κάνω εδώ για το Χριστόδουλου Τσακιρέλλη, που μετέχει, ως πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου, στην παρακολούθηση της πορείας του έργου.

Νομίζω, όμως, πως το άξιζε. Χωρίς, κατά κανέναν τρόπο, να υποβαθμίζω ή να υποτιμώ τη συμβολή και των άλλων μελών τής ΟΛΣΑ, ισχυρίζομαι με στερρά την πεποίθηση ότι αν δεν υπήρχε ο Χριστόδουλος Τσακιρέλλης - και μιλώ για τη θέλησή του, την ηρεμία του, την υπομονή και την ανοχή του, σε όσα κατά καιρούς τού έσερνε ο ένας κα ο άλλος, ότι επιδιώκει προβολή και δημοσιότητα (κάποιοι τον είπαν και γραφικό) - το έργο αυτό δε θα είχε καν ξεκινήσει.

Μπορεί, επαναλαμβάνω, να βοήθησαν πολλοί, να προσέφεραν άλλοι τόσοι, ο καθένας με τον τρόπο του, αλλά - και πρέπει να έχουμε την ειλικρίνεια να το ομολογήσουμε - η ψυχή όλης αυτής της κοπιώδους προσπάθειας υπήρξε ο Χριστόδουλος.

Τον άκουσα με τα ίδια μου τα αυτιά - και ο ακηκοώς μεμαρτύρηκεν - να παρακαλεί νομάρχες, δημάρχους, περιφερειάρχες, υπουργούς, βουλευτές, μερικούς ακόμη και να τους εκλιπαρεί να βοηθήσουν.

Κάποια φορά που βρεθήκαμε μαζί σε μια τέτοια συνάντηση και τον άκουσα ν’ αρχίζει πάλι τα παρακάλια, θύμωσα. Τα πήρα, όπως κοινώς λέγεται, στο κρανίο.
- Τι κάθεσαι και εξευτελίζεσαι έτσι; του είπα ενοχλημένος. Δεν κρατάς την αξιοπρέπειά σου; Με παρακάλια ψάχνεις να βρεις την «υστεροφημία» σου; Τι θα βγει με αυτές τις δημόσιες σχέσεις;
Γέλασε πικρά και μου είπε:
- Έχουμε χρέος να κάνουμε πράξη το όνειρο του Μίλτη, Δημήτρη. Ας με λοιδορεί κι ας με κοροϊδεύει όποιος θέλει. Δεν πειράζει... Εγώ θα συνεχίσω!!!

Τον άκουγα κι απορούσα. Υπάρχουν ακόμη σ’ αυτό τον κόσμο, αναρωτιόμουν, ιδεαλιστές και ρομαντικοί άνθρωποι; Και μάλιστα σε τέτοιες εποχές;

Φαίνεται, λοιπόν, πως υπήρχαν.
Ήδη περί τα μέσα του μηνός Απριλίου προγραμματίζεται νέα συνάντηση φίλων και αρωγών στο σπίτι του Μυτιληνιού γλύπτη Πατσόγλου, για τη μεθόδευση των περαιτέρω ενεργειών, όπως θα δοθεί και press conference.
Προσωπικά για ένα μόνο πράγμα ανησυχώ. Για τη δυνατότητα λειτουργίας, στο μέλλον, του Παλλεσβιακού Κέντρου. Ποιος θα πληρώνει φώτα, νερά, τηλέφωνα, εφορία; Πρέπει, μετά την οικοδόμηση, να υπάρξει μία μόνιμη και σταθερή πηγή εσόδων, κάτι που τη στιγμή αυτή κανένας δε σκέφτεται, που όμως εγώ προσωπικά τη θεωρώ ως τη μεγαλύτερη δυσκολία.

Θα κάνω, λοιπόν, από τη θέση αυτή μια πρόταση, που είχα κάνει και στον, μόλις προ μηνών, αποβιώσαντα από την επάρατο πρόεδρο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου, Μάνο Χαριτάτο, που λίγα χρόνια πριν πεθάνει, μου εξέφρασε την ανησυχία του για το μέλλον του Αρχείου, λόγω έλλειψης πόρων. Του πρότεινα, λοιπόν, να το θέσει υπό την οικονομική αιγίδα και στήριξη του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, κάτι που τελικά επέτυχε, για να φύγει από αυτό τον κόσμο ήσυχος και αναπαυμένος. Πρέπει, φρονώ, και το Παλλεσβιακό Πνευματικό Κέντρο «Μίλτης Παρασκευαΐδης», οψέποτε ολοκληρωθεί, για να μη βρεθεί κάτω από τη μέγγενη οικονομικών περισπασμών, που οπωσδήποτε μελλοντικά θ’ ανακύψουν, να τεθεί υπό την αιγίδα, ως «θυγατρικό» πολιτιστικό κέντρο, κάποιου οργανισμού - και μπορεί να υπάρξει τέτοια δυνατότητα - του οικονομικού κύρους π.χ. ενός ιδρύματος τύπου «Ωνάση», «Νιάρχου», «Λάτση» ή άλλου μεγαλοβιομήχανου, για να μπορεί να επιβιώσει. Νομίζω πως θα μπορούσε να βρεθεί ένα μεγάλος Λέσβιος οικονομικός παράγοντας να στηρίζει στο διηνεκές το Πνευματικό Κέντρο. Υπάρχουν και μυτιληνιά ιδρύματα ή κληροδοτήματα («Παπαδημητρίου», «Παπουτσή», Ρουσέλλειο κ.λπ.). Αλλιώς θα φυτοζωεί, μέχρι κάποτε να κατεβάσει τα ρολλά και ν’ αφεθεί να ρημάξει.

Και μια τελευταία υπόμνηση στον, σε όλους αγαπητό, Γιάννη Παγίδα.
Του υπενθυμίζω την υπόσχεση που μου έδωσε στο δείπνο, στο σπίτι του Απόστολου και της Μαρίας Γρημάνη, τον Αύγουστο του 2010. Είχε πει:
- Να δω πρώτα φως. Ας αρχίσει η κατεδάφιση, ας ριχτούν τα μπετά ν’ αρχίσει η οικοδόμηση, και τότε το συζητάμε.

Η κατεδάφιση έγινε, η οικοδόμηση ολοκληρώθηκε και μένουν τα έργα τοιχοποιίας και τα εσωτερικά.
Είμαι βέβαιος ότι ο Γιάννης Παγίδας, που δεν είναι μόνο γενναιόδωρος, μα και άρχοντας, θα συμβάλει πλέον ο ίδιος, με τον τρόπο που ξέρει, για την αποπεράτωση του μεγάλου αυτού έργου: Του Παλλεσβιακού Πνευματικού Κέντρου «Μίλτης Παρασκευαΐδης», που με τόσους κόπους και θυσίες ανέλαβε η Ομοσπονδία Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής. Έπρεπε κάποτε να υπάρξει και μια κυψέλη Μυτιληνιών στην Αθήνα, όπως διαθέτουν οι Κρήτες, οι Ηπειρώτες, οι Ρουμελιώτες, οι Κεφαλλονίτες, έτσι ώστε, στα εγκαίνιά της, μαζί με τα χειροκροτήματά μας στα μέλη της Ομοσπονδίας, να καλέσουμε στο βήμα τον πρόεδρο και να έχουμε τη χαρά ν’ αναφωνήσουμε:

- Εύγε, Χριστόδουλε.