Με τον μήνα Σεπτέμβριο να είναι παραδοσιακά εκείνος στον οποίο καταγράφονται οι περισσότερες αφίξεις προσφύγων από τα παράλια της Τουρκίας, η κυβέρνηση συνεχίζει να αναζητά σχέδιο άμεσης αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιουργεί ο υπερπληθυσμός στα νησιά και η έλλειψη δομών φιλοξενίας στην ενδοχώρα.

Μπορεί το ΚΥΣΕΑ να ανακοίνωσε στην πρόσφατη συνεδρίαση του, δέσμη μέτρων, αλλά όσοι γνωρίζουν τα πραγματικά δεδομένα παραδέχονται ότι αυτά δεν μπορούν να έχουν άμεσο αποτέλεσμα και όλα εξαρτώνται από την ένταση με την οποία θα συνεχισθούν οι αφίξεις στο επόμενο διάστημα. Επίσης διαμορφώνονται σταδιακά και τουλάχιστον δύο διακριτές «γραμμές» μέσα στην κυβέρνηση που αφορούν τόσο την αιτιολόγηση των προβλημάτων όσο και τα μέτρα για την αντιμετώπισή τους.

Η κυβέρνηση προσπαθεί να ισορροπήσει

Η μία πλευρά προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον ρεαλισμό που επιβάλλει η κρισιμότητα των καταστάσεων και τις εξαγγελίες που γίνονταν προεκλογικά, βάσει των οποίων για το προσφυγικό ευθυνόταν η «πολιτική ανοικτών συνόρων» του ΣΥΡΙΖΑ. Βάσει αυτής της προσέγγισης, θα αρκούσε η κυβερνητική αλλαγή για να λάβουν το μήνυμα οι πρόσφυγες και οι διακινητές τους ότι τα δεδομένα άλλαξαν και δεν υπάρχει ευνοϊκό κλίμα για την υποδοχή προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα.

Η άλλη πλευρά υποστηρίζει ότι πρέπει να ακολουθηθεί  σκληρή γραμμή αποτροπής με κάθε τρόπο των φουσκωτών, θεωρώντας ότι αυτό μπορεί να γίνει με την ενίσχυση της φύλαξης των συνόρων, ενώ δίνει μεγάλο βάρος και στις διπλωματικές πιέσεις προς την Τουρκία, προκειμένου να πεισθεί αυτή ότι πρέπει να εμποδίσει η ίδια τις αναχωρήσεις προσφύγων από τα παράλιά της. Όμως μια τέτοια προσδοκία από μέρους της Τουρκίας ειδικά σε αυτή τη χρονική συγκυρία όπου ο Τούρκος πρόεδρος έχει βγει στα ...κάγκελα με δηλώσεις ότι θα ανοίξει τα σύνορα, μοιάζει εντελώς ανεδαφική για να συγκινήσει την τουρκική πλευρά να συναινέσει για να αποτρέψει τις αναχωρήσεις από τις ακτές της προς τα νησιά.

Προς το παρόν φαίνεται να επικρατεί για την κυβέρνηση η πρώτη άποψη και το αποτέλεσμα ήταν οι ανακοινώσεις του ΚΥΣΕΑ, οι οποίες περιλαμβάνουν μεθόδους που ακολουθούσε η κυβέρνηση Τσίπρα (π.χ. μεταφορά ευάλωτων από τα νησιά στην ενδοχώρα) τις οποίες κατήγγειλε ως αντιπολίτευση η Νέα Δημοκρατία λέγοντας ότι αποτελούν παράγοντα προσέλκυσης νέων προσφύγων από την Τουρκία.

Αργούν τα αποτελέσματα

Ανάμεσα στα μέτρα περιλαμβάνεται και η αύξηση της επιτήρησης των συνόρων, με την υιοθέτηση ενός Εθνικού Συστήματος Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Επιτήρησης (ΕΣΟΘΕ) σε συνεργασία τόσο με τη FRONTEX και τις ευρωπαϊκές αρχές, όσο και με το ΝΑΤΟ με συστήματα επιτήρησης του Λιμενικού Σώματος και των Ενόπλων Δυνάμεων, μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών («απλές» και θερμικές κάμερες, drones κ.λ.π.). Το θέμα είναι ότι και η συγκεκριμένη δράση προϋπολογισμού 50 εκατομμυρίων ευρώ είχε επίσης προωθηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση και το όλο έργο εντάχθηκε για χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους στις 28 Ιουνίου 2019.

Είναι προφανές πάντως πως για ένα τέτοιο σύστημα οι διαδικασίες προμήθειας, εγκατάστασης και όλες οι απαραίτητες ρυθμίσεις για να λειτουργήσει αποτελεσματικά δεν μπορούν να ολοκληρωθούν πριν περάσουν αρκετοί μήνες. Το ίδιο ισχύει και για τα άλλα μέτρα που ανακοίνωσε το ΚΥΣΕΑ όπως, 1) η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για τη διαδικασία χορήγησης ασύλου, με κατάργηση του δεύτερου βαθμού εξέτασης προσφυγών και 2) η αύξηση των ελέγχων της Αστυνομίας σε νησιά και ηπειρωτική Ελλάδα για τον εντοπισμό προσώπων που είχαν αιτηθεί τη χορήγηση ασύλου αλλά η αίτησή τους απορρίφθηκε από τα δικαστήρια. Όμως όπως συνομολογούν όλοι όλα αυτά για να φέρουν αποτέλεσμα δεν αρκεί μόνο η ψήφιση του νέου νομοθετικού πλαισίου , αλλά πολλά περισσότερα που δεν προμηνύουν άμεσα αποτελέσματα, ενώ δεν είναι δεδομένο ότι οι απορριφθέντες ασύλου θα μπορούν να επιστρέψουν στην Τουρκία αδιαμαρτύρητα, πολύ περισσότερο μετά τις πρόσφατες δηλώσεις Ερντογάν, που χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες για να απειλεί και να απαιτεί από την Ε.Ε. στήριξη στα σχέδια του και πρόσθετη χρηματοδότηση.

«Ανώμαλη» προσγείωση

Όλα λοιπόν  δείχνουν πως η κυβέρνηση Μητσοτάκη ακολουθεί την ασφαλή οδό της επικοινωνιακής διαχείρισης η οποία περιλαμβάνει αφενός καταγγελίες στην προηγούμενη κυβέρνηση για ολιγωρίες, ιδεοληψία και σκάνδαλα και αφετέρου ρητορική η οποία θα ανακουφίζει τα αυτιά των ακροατών της. Όσων δηλαδή πίστεψαν προεκλογικά ότι μια τέτοια κατάσταση με χιλιάδες υπεράριθμους στα νησιά (20.000 στα πέντε hot spot των νησιών όταν επισήμως χωρούν 6.300) θα αντιμετωπιζόταν με κάποιο μαγικό ραβδάκι και «γενναίο πρόγραμμα επιστροφών στην Τουρκία» .Είναι φανερό ότι οι τελευταίες εξελίξεις με το προσφυγικό υποχρέωσε και την κυβέρνηση , αλλά και εκείνους από τους φίλα προσκείμενους σε αυτήν να προσγειωθούν ανώμαλα στην σκληρή πραγματικότητα του προσφυγικού -μεταναστευτικού , που δεν έχει εύκολες λύσεις για τη διαχείριση και αντιμετώπισή του ειδικά στα νησιά που τώρα καταγράφουν ρεκόρ εγκλωβισμένων, αλλά και συνεχών αφίξεων από απέναντι. 

Η πράξη απέδειξε με αρκετή σαφήνεια πως η Τουρκία έχει τον τρόπο να πιέζει την Ελλάδα και μέσω αυτής την Ευρώπη για να επιτυγχάνει τους σκοπούς της. Η κατακόρυφη αύξηση των αφίξεων το φετινό καλοκαίρι, με αποκορύφωμα την ...απόβαση στη Σκάλα Σκαμιάς πριν μερικές μέρες, οπότε έφθασαν στη Λέσβο 550 άτομα μέσα σε μία ώρα. Το κακό είναι ότι αυτή η αύξηση συνέβη μετά από δύο χρόνια μειωμένων αφίξεων (2017-2018) που επέτρεψαν στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να κινηθεί με σχετική ραθυμία, που ήταν χαρακτηριστική τα χρόνια αυτά και να μην πετύχει τον σχεδιασμό νέων δομών φιλοξενίας, που θα έπρεπε να ήταν το σχέδιο για τη διαχείριση της κατάστασης, με δεδομένο ότι τα ΚΥΤ στα νησιά δεν έγιναν για μόνιμη φιλοξενία και στέγαση των αφιχθέντων σε αυτά , αλλά για προσωρινή διαμονή, μετά την καταγραφή και την εξέταση των αιτήσεων ασύλου. Αυτό που επιτείνει περαιτέρω την ένταση είναι ότι παραδοσιακά ο Σεπτέμβριος είναι ο μήνας με τις περισσότερες αφίξεις, καθώς οι θάλασσες ηρεμούν από τα μελτέμια και ακολουθεί ο χειμώνας που αναγκάζει κάθε ενδιαφερόμενο να πάρει τις αποφάσεις του εάν δεν θέλει να περιμένει έως την ερχόμενη άνοιξη. Αν αυτό θα ισχύσει και τον φετινό Σεπτέμβριο, δεδομένου ότι αυξητικές ροές μετράμε και τους δυο τελευταίους καλοκαιρινούς μήνες, θα φανεί από τις ρτοές των επόμενων εβδομάδων.

Μονόδρομος η αποσυμφόρηση

Το μοναδικό μέτρο πάντως, που έχει άμεσο αποτέλεσμα για την αποσυμφόρηση των νησιών (εφόσον δεν υπάρξουν νέες αθρόες αφίξεις από την Τουρκία) είναι οι μεταφορές των ευάλωτων στις δομές της ενδοχώρας. Και οι πληροφορίες που ήδη δημοσιοποίησε ο επικεφαλής της Υπατης Αρμοστείας Φ. Λεκλέρ, είναι ότι στα νησιά ήδη στοιβάζονται και παραμένουν περί τις 7.000 άνθρωποι για τους οποίους δεν υπάρχουν εμπόδια μετακίνησης αφού έχει αρθεί γι άυτούς ο γεωγραφικός περιορισμός και μάλιστα αναρωτήθηκε γιατί δεν έχουν ήδη μετακινηθεί. Η προηγούμενη κυβέρνηση έλεγε πως θα έπρεπε να δημιουργηθούν 15.000 νέες θέσεις φιλοξενίας έως το 2020 στην ενδοχώρα. Έβρισκε όμως συχνότατα απέναντί της δημάρχους και τοπικές κοινωνίες που αντιδρούσαν σε κάθε συζήτηση για ίδρυση νέων δομών πέραν των 24 που ήδη υπάρχουν. Για την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας τα πράγματα μοιάζουν ευκολότερα καθώς οι περισσότεροι δήμαρχοι προέρχονται από τους κόλπους της, αν και οι αντιδράσεις δημάρχων και των τοπικών κοινωνιών για τις περιοχές που σχεδιάζεται να μεταφερθούν ακόμη και προσωρινά οι μετακινούμενοι από τα νησιά συνεχίζονται και υπό τις παρούσες συνθήκες. Το εγχείρημα αυτό προφανώς δεν είναι εύκολο , αλλά δεν υπάρχει και άλλος δρόμος απ[ό τα να πειστούν οι τοπικές κοινωνίες ότι το βάρος του προσφυγικού δεν μπορεί να το σηκώσουν μόνο τα νησιά.