Τις διαδικασίες όχι μόνο για την επαναλειτουργία του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Βρίσας αλλά και της επανέναρξης – επέκτασης των ανασκαφών στην επίμαχη περιοχή μεταξύ Βατερών και Βρίσας, προαναγγέλλει η συνάντηση του Δημάρχου Δυτικής Λέσβου Ταξιάρχη Βέρρου με αντιπροσωπεία των Καθηγητών του Μουσείου Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών που πραγματοποιήθηκε στις 25/10/2024.

Η ομάδα Καθηγητών Παλαιοντολογίας με επικεφαλής τον Αναπληρωτή Πρόεδρο του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΚΠΑ Νίκο Θωμαϊδη που είναι υπεύθυνοι της Συλλογής Φυσικής Ιστορίας της Λέσβου, συζήτησαν με το Δήμαρχο διεξοδικά για το πλάνο επαναλειτουργίας του Μουσείου που ανέστειλε τη λειτουργία του μετά τον καταστροφικό σεισμό της Βρίσας το 2017 και κυρίως για τη νέα συνεργασία με το Δήμο, προκειμένου να αρχίσουν ξανά οι ανασκαφές στην περιοχή και να αναδειχθεί στοχευμένα το πολιτιστικό και ιστορικό εκατομμυρίων ετών απόθεμα της περιοχής. 

Βάσει του πλάνου που εκπονείται, το ΕΚΠΑ και ο Δήμος θα εγκαταστήσουν σε πρώτη φάση ένα εκθετήριο των ευρημάτων των ανασκαφών μέχρι να επιτευχθεί η πλήρης επαναλειτουργία του Μουσείου. Σε δεύτερη φάση, θα οριστικοποιηθούν οι συνέργειες των δύο φορέων προκειμένου οι ανασκαφές να συνεχιστούν και να αναδειχθεί περαιτέρω η μεγάλης επιστημονικής σπουδαιότητας απολιθωματοφόρος θέση στα Βατερά.

Τον Αναπληρωτή Πρόεδρο του Συμβουλίου Διοίκησης του ΕΚΠΑ κ. Θωμαϊδη, συνόδευαν στη συνάντησή του με το Δήμαρχο η Πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου, Καθηγήτρια Παλαιοντολογίας Ασημίνα Αντωναράκου και οι Καθηγητές Παλαιοντολογίας του Τμήματος Γεωλογίας κ.κ. Γιώργος Λύρας και Γιώργος Κοντακιώτης. 

Η Συλλογή της Βρίσας

Η Συλλογή Φυσικής Ιστορίας στη Λέσβο λειτουργεί από το 1998 ως παράρτημα του Μουσείου Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας και λειτουργεί σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αποτελεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Βρίσας Λέσβου.

Οι συλλογές του μουσείου διαθέτουν μοναδικά ευρήματα όπως μαμούθ, ρινοκέρωτες, αντιλόπες, γαζέλες, γιγαντιαίες χελώνες, υπερμεγέθη άλογα και οικογένειες πιθήκων που βάδιζαν στα δύο πόδια.

Κατά την κατασκευή οικήματος στα Βατερά ανακαλύφθηκε αρχικά η κάτω γνάθος ενός προβοσκιδωτού. Το απολίθωμα προσδιορίστηκε ότι ανήκει στο είδος anancus arvenensis, ένα προβοσκιδωτό το οποίο εξαφανίσθηκε πριν από 1,6 εκατομμύριο χρόνια. Περισσότερη έρευνα οδήγησε στην ανακάλυψη περισσότερων απολιθωμάτων, όπως είναι τα μεταπόδια ενός απολιθωμένου αλόγου, το καβούκι μιας χελώνας και η θρυμματισμένη γνάθος ενός σαρκοφάγου, του nyctereutes. Το πλήθος των απολιθωμάτων είναι μοναδικό. Πρώτα απ’ όλα σε ότι αφορά την ποικιλότητα των ειδών και δεύτερο και σημαντικότερο στα ίδια τα απολιθώματα, τα οποία μερικά είναι τελείως άγνωστα και άλλα τελείως γνωστά σε άλλες θέσεις: μια νάνος αντιλόπη, μια γιγάντια χελώνα και ένας μεγάλος πίθηκος.

Επιπλέον ανασκαφές επιβεβαίωσαν τα πρώτα συμπεράσματα. Η απολιθωματοφόρος θέση στα Βατερά είναι μεγάλης επιστημονικής σπουδαιότητας, καθώς δίνει νέες σημαντικές πληροφορίες για το περιβάλλον, κατά την περίοδο πριν από την έναρξη των παγετώνων στο πλειόκαινο, την περίοδο δηλ που οι πρώιμοι άνθρωποι εμφανίζονται στον Παλαιό Κόσμο.

Η αφθονία απολιθωμάτων γαζέλας, αλόγων και αντιλόπης υποδηλώνει ένα περιβάλλον σαβάνας. Τα ιζήματα υποδεικνύουν την ύπαρξη ενός ποτάμιου συστήματος, όπου πιθανότατα στις όχθες του αναπτύσσονταν δάση. Η παρουσία του σχεδόν άγνωστου πιθήκου paradolichopithecus, ο οποίος είναι γνωστός μόνο σε δύο θέσεις στην Ευρώπη και η γιγάντια χελώνα κάνουν την πανίδα των Βατερών μοναδική.

Η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συλλογή της Βρίσας περιλαμβάνει α) απολιθωμένα ευρήματα σπονδυλωτών και ασπόνδυλων, τα οποία αποτελούνται από απολιθώματα δίποδων πιθήκων, ευμεγεθών αλόγων, γαζελών, ελαφιών, βοοειδών, μαμούθ, ελεφάντων και άλλων. β) απολιθώματα πετρολογία και ορυκτολογία που καλύπτουν το μεταλλευτικό πλούτο της Λέσβου, γ) τμήμα ζωολογίας με αντιπροσωπευτικά είδη της πανίδας της Λέσβου, δ) τμήμα βοτανικής με δείγματα σύγχρονης και απολιθωμένης πανίδας της Λέσβου.