Δεκαπέντε χρόνια έκλεισε φέτος το πετυχημένο πρόγραμμα «Study Abroad», που έχει ξεκινήσει στη Μυτιλήνη από τους καθηγητές Σοφία Κουφοπούλου και Brendan Mullan σε συνεργασία με τη «Συνύπαρξη και Επικοινωνία στο Αιγαίο», της οποίας η κ. Κουφοπούλου είναι μέλος από το 2001. Το 1990 στην Αμερική, στο Πανεπιστήμιο του Michigan, προήδρευε ένας CEO, εκπρόσωπος της City Bank, o οποίος «ήξερε πολύ καλά ότι οι Αμερικάνοι είναι απομονωμένοι και θεώρησε ότι θα πρέπει ο κάθε φοιτητής να έχει μια εμπειρία στο εξωτερικό πριν πάρει πτυχίο», μας λέει. Το Πανεπιστήμιο του Mίσιγκαν έκτοτε είναι το πρώτο σε δημόσιο Πανεπιστήμιο με 275 προγράμματα σπουδών στο εξωτερικό, και συγκεκριμένα σε 75 χώρες!

Το πρόγραμμα ξεκίνησε το 2002 στην πόλη της Μυτιλήνης και από το 2003 «μετεγκαταστάθηκε» στη Θερμή, στο ξενοδοχείο «Βότσαλα»: «Το συγκεκριμένο ξενοδοχείο είναι περισσότερο στις αντιλήψεις μας γι’ αυτό που θέλουμε να κάνουμε με τα παιδιά», εξηγεί στο «Ε» η κ. Κουφοπούλου. Περίπου 600 φοιτητές έχουν έρθει έκτοτε στη Λέσβο, με την τελευταία «φουρνιά» να αγγίζει τους 28. Οι φοιτητές έρχονται για έξι εβδομάδες: «Στην Αμερική μπορείς να πάρεις καλοκαιρινά μαθήματα στο Πανεπιστήμιο. Στο πρόγραμμα διδάσκουμε Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία, Οικογένεια και Συγγένεια, Παγκοσμιοποίηση με εξειδίκευση στο προσφυγικό και τις ανισότητες, Πολιτική Κοινωνιολογία, με εξειδίκευση στην Οικονομική κρίση στην Ελλάδα».

Από πέρσι το πρόγραμμα διαμορφώθηκε ως εξής: τέσσερις ώρες μάθημα καθημερινά σε δύο μαθήματα επιλογής και τέσσερις ώρες «internship» (πρακτικής). Στην πρακτική οι φοιτητές μοιράστηκαν σε διάφορες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους, για παράδειγμα στους «Γιατρούς του Κόσμου» ήταν φοιτητές της «προϊατρικής» και ψυχολόγοι. Άλλο γκρουπ φοιτητών ήταν στον Δανέζικο Ερυθρό Σταυρό και στο «Mosaik Support Center», καθώς και στη Μόρια, στην πτέρυγα με τους ανήλικους ασυνόδευτους πρόσφυγες, τα παιδιά και τις γυναίκες. Μάλιστα, φέτος έφτιαξαν και ειδικά μπλουζάκια από το πρόγραμμα: «Έχουμε πολλούς μαύρους φοιτητές και πολλοί τούς περνούν για πρόσφυγες».

Πάνω από 1 εκατ. ευρώ στη Λέσβο!

Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από τους φοιτητές. «Οι φοιτητές πληρώνουν για να έρχονται εδώ. Ενισχύεται δηλαδή οικονομικά η τοπική κοινωνία», προσθέτει η κ. Κουφοπούλου. Έχουν περάσει από τη Μυτιλήνη, όπως υπολόγισε όταν της το ζητήσαμε, τουλάχιστον 1.300.000 ευρώ λόγω του προγράμματος «Study Abroad»: «Έχουν έρθει 600 παιδιά, ο καθένας ξοδεύει το λιγότερο 1.000 ευρώ για προσωπικά του έξοδα. Από κει και πέρα χρησιμοποιούν τα μέσα μεταφοράς, το πρόγραμμα συνεργάζεται με ταξιδιωτικά γραφεία, ξενοδοχεία, εστιατόρια κ.ά.».

Οι φοιτητές δεν είναι αποκλειστικά του Μίσιγκαν: «Έρχονται παιδιά και από το Μπέρκλεϋ και από άλλα Πανεπιστήμια» και είναι από 18 έως 23 ετών.

Οι εκπαιδευτικές εκδρομές

Η κ. Κουφοπούλου οργανώνει κάθε χρόνο στο πλαίσιο του προγράμματος εκδρομές καθαρά εκπαιδευτικού περιεχομένου. Η πρώτη εκδρομή ξεκινά από το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Αγίας Παρασκευής, όπου εκεί διδάσκεται η κοινωνικοοικονομική ιστορία της Λέσβου και συνεχίζεται στη Μονή Λειμώνος. Οι φοιτητές χωρίζονται σε ομάδες και βλέποντας αντικείμενα προσπαθούν να βρουν τη σύνδεση της Λέσβου με τη Μικρά Ασία και την Ευρώπη τον 19ο αιώνα. Η συνέχεια είναι στο αρχοντικό της Βαρελτζίδαινας, όπου εξηγείται η διαφορά ενός χριστιανικού σπιτιού από το μουσουλμανικό, ο ρόλος των γυναικών στη Λέσβο τον 19ο αιώνα σε σχέση με την υπόλοιπη επικράτεια, ο ρόλος της διακόσμησης. Ακολουθεί Μόλυβος, Μανταμάδος και συζήτηση για την κεραμική τέχνη.

Η δεύτερη εκδρομή που σχετίζεται με την κατασκευή της εθνικής ταυτότητας είναι στο Μουσείο Θεόφιλου. Η κ. Κουφοπούλου χρησιμοποιεί την ιστορία του λαϊκού ζωγράφου ως κλασικό παράδειγμα κατασκευής της παράδοσης. Έτσι οι φοιτητές προετοιμάζονται για να διαβάσουν τον ιστορικό Χόμπσμπάουμ, «την εφεύρεση της παράδοσης» και συζητούν για την κατασκευή της ταυτότητας και της ελληνικότητας. Ακολουθεί η ξενάγηση στο Μουσείο Τεριάντ: «Εκεί αρχίζει πια ένα κεφάλαιο. Μιλάμε για θέματα ομοφυλοφιλίας και φύλου». Στη συνέχεια οι φοιτητές συναντιούνται με τον κεραμίστα Νίκο Άγα, ο πατέρας του οποίου «ξεκίνησε το κίνημα της δημιουργίας κεραμικών, φτιάχνοντας εκείνοι πια παράδοση και εκεί οι φοιτητές δημιουργούν τα δικά τους κεραμικά».

Η τρίτη εκδρομή γίνονταν στα Μυλέλια και πλέον στους Αγίους Αναργύρους. Εκεί γίνεται διάλεξη για την Κοινωνιολογία και την Ανθρωπολογία του Φαγητού, για τη μεσογειακή δίαιτα και τη λεσβιακή γαστρονομία. Στη συνέχεια τα παιδιά ζυμώνουν ψωμί και περνάμε στην παρασκευή παραδοσιακών καλοκαιρινών φαγητών. Ακολουθεί περπάτημα στα βουνά, επιστροφή και εκμάθηση παιδικού παιχνιδιού (μήλα). Η εκδρομή συνεχίζεται με εκμάθηση παραδοσιακού χορού υπό τον χοροδιδάσκαλο Θύμιο Σαραντίδη και ολοκληρώνεται με χαμάμ, όπου τους λέει χαρακτηριστικά: «Φάγατε σαν Έλληνες, ήπιατε σαν Έλληνες, χορέψατε σαν Έλληνες, τώρα ήρθε η ώρα να χαλαρώσετε με το χαμάμ και να εξατμίσετε εντελώς την αμερικανική σας ταυτότητα!»

Οι σχέσεις της Σοφίας Κουφοπούλου με τη Μυτιλήνη

 

Η Σοφία Κουφοπούλου κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη και έχει σχέσεις με το νησί από όταν ήταν 12 ετών. Έμεινε για δύο χρόνια, καθώς ο πατέρας της ήταν στρατιωτικός και -όπως λέει η ίδια- «η Μυτιλήνη σημάδεψε την προεφηβεία μου». Σπούδασε στο Πάντειο Πολιτικές Επιστήμες, Δημόσια Διοίκηση και κατέληξε… κοινωνιολόγος. Έφυγε για λίγο στη Γαλλία και επανήλθε στη Μυτιλήνη το 1987 για το μεταπτυχιακό της. Μάλιστα είχε κερδίσει υποτροφία από την κυβέρνηση του Μεξικού για να πάει στο εκεί Πανεπιστήμιο με θέμα την εργατική τάξη και τις νέες τεχνολογίες, κάτι που της άρεσε ως αντικείμενο. Όμως την κέρδισε το Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας. «Νομίζω ότι ήταν από τις καλύτερες αποφάσεις μου. Το μεταπτυχιακό ήταν πολύ έντονο και σοβαρό», εξηγεί. Στη συνέχεια έφυγε στην Αγγλία για Erasmus στις «προσφυγικές σπουδές», μετά στην Τουρκία και την Αμερική. Έκανε οικογένεια και ξεκίνησε να δουλεύει στο Michigan State University, ένα από τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια της Πολιτείας Μίσιγκαν και μάλιστα δημόσιο.

Το αντικείμενό της είναι πρόσφυγες, αλλά «πρόσφυγες Μικρασιάτες». Στο Μίσιγκαν δίδαξε στο Τμήμα Κοινωνιολογίας Διεθνή Ανάπτυξη και Τρίτο Κόσμο, προσφυγικό. Η θέση της σήμερα είναι ομόλογος των «407» με σύμβαση που ανανεώνεται ετησίως από το 1994.

Το 1998 ήρθε στη Μυτιλήνη με τον σύζυγό της Brendan Mullan για εκπαιδευτική άδεια, για να ερευνήσουν τους παλιννοστούντες από Αυστραλία και Νότια Αφρική και έφεραν φοιτητές που ανήκαν σε πέντε μειονότητες και έμειναν τρεις μήνες.

Αξίζει να γνωρίζουμε ότι η ίδια έχει κάνει την Εθνογραφική Μελέτη του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας Αγίας Παρασκευής, καθώς έχει ασχοληθεί με την κοινωνικοοικονομική ιστορία της Λέσβου. Είχε συνεργαστεί μάλιστα με την αείμνηστη Ρούρα Σιφναίου.

Τα κοινά Τουρκίας και Λέσβου

«Όταν πήγα και δούλεψα στην Τουρκία, κατάλαβα πολλά πράγματα για τη Μυτιλήνη», λέει χαρακτηριστικά. «Υπάρχει μια αντίληψη την οποία τη βλέπω χρόνια. Ότι “εμάς δεν μας αγαπούν οι άλλοι”, “μας ρίχνουν”. Ειδικά τώρα με το προσφυγικό έχει ενταθεί και πρόσφατα το άκουσα και από ακαδημαϊκό Μυτιληνιό, ότι “εμείς ανοίξαμε τις αγκαλιές μας και κοιτάξτε πώς τώρα μας τιμωρούν με το προσφυγικό”. Αυτή είναι η βασική αντίληψη των Τούρκων και σε αυτή συνέβαλε και ο Ερντογάν. “Εμείς είμαστε οι καλύτεροι, εμείς βοηθάμε, εμείς είμαστε καλόψυχοι, αλλά οι ξένοι δεν μας συμπαθούν”. Το ίδιο συμβαίνει και με τη Μυτιλήνη, ότι “δεν έχουμε αναπτυχθεί τουριστικά σαν τη Ρόδο”, το είδαμε στην περίπτωση της Παιδαγωγικής Ακαδημίας».

 

Οι διακρίσεις της

Δύο σημαντικές διακρίσεις ακολουθούν τη Σοφία Κουφοπούλου: αυτή της Inspirational Woman of the year 2017 (σ.σ. Γυναίκα της χρονιάς που εμπνέει) του Κρατικού Πανεπιστημίου του Michigan και εκείνη της καλύτερης καθηγήτριας για Undergraduate Teaching (προπτυχιακή διδασκαλία) το 2016 από το τμήμα της Κοινωνιολογίας του ίδιου Πανεπιστημίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί από τους Αμερικάνους φοιτητές της επέστρεψαν στη Λέσβο και σε εθελοντική βάση συνέχισαν να βοηθάνε πρόσφυγες και μετανάστες. Τα μέλη της «Συνύπαρξης» είναι υπερήφανα για το έργο της και χαίρονται με τις μικρές τους δυνάμεις να τη στηρίζουν.