Επί του παρόντος, 16.628 πρόσφυγες και μετανάστες παραμένουν στα νησιά του Αιγαίου - κυρίως σε 5 νησιά (Λέσβος, Χίος, Κως, Σάμος και Λέρος). Η Λέσβος συνεχίζει να επωμίζεται τον μεγαλύτερο αριθμό αφίξεων, έχοντας λάβει το 56% περίπου των συνολικών αφίξεων μέσω θαλάσσης το 2018, επισημαίνουν οι «Γιατροί του Κόσμου» στη μηνιαία έκθεσή τους: Ο αριθμός αυτός είναι σημαντικός και εξακολουθεί να ασκεί πίεση στο ήδη επιβαρυμένο ελληνικό σύστημα υποδοχής και ασύλου. Διαπιστώνουν υπερπληθυσμό, ελλιπείς και ανεπαρκείς συνθήκες διαβίωσης, έλλειψη προστασίας και ασφάλειας.

Οι Γιατροί του Κόσμου στοχεύουν στη διασφάλιση της πρόσβασης των μεταναστών και των προσφύγων σε βασικές υπηρεσίες υγείας στο Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων και Μεταναστών, που διατηρεί ο Δήμος Λέσβου στο Καρά Τεπέ (συνολικής δυναμικότητας στέγασης ~ 1.300 ατόμων), καθώς και σε εναλλακτικές δομές φιλοξενίας στη Χίο σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, εστιάζοντας στις ανάγκες των πιο ευάλωτων πληθυσμούς (όπως γυναίκες και άτομα που χρειάζονται ψυχοκοινωνική υποστήριξη, επιζώντες σεξουαλικής και έμφυλης βίας καθώς και άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας).

Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται μέσω της παροχής προσαρμοσμένων υπηρεσιών κοινοτικής ιατρικής από ιατρικές ομάδες των ΓτΚ, οι οποίες περιλαμβάνουν πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, ψυχοκοινωνική υποστήριξη, και διασύνδεση με το Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Ταυτόχρονα, εκτός από την έμφαση στην ποιότητα και τον ανθρώπινο χαρακτήρα των παρεχόμενων υπηρεσιών, τα κλιμάκια των ΓτΚ προσπαθούν να υποστηρίξουν τους δικαιούχους με κάθε τρόπο, μεταξύ άλλων μέσω και της διασύνδεσή τους με άλλα προγράμματα της Οργάνωσης στην ενδοχώρα (όπως δομές φιλοξενίας, προγράμματα διαχείρισης των πλέον ευάλωτων περιστατικών με σοβαρά προβλήματα υγείας κλπ), καθώς και παραπομπής σε άλλες οργανώσεις και υποστηρικτικές υπηρεσίες. Οι δράσεις, επομένως, των ΓτΚ έχουν σημαντικό και μακροπρόθεσμο αντίκτυπο όσον αφορά την ποιότητα ζωής των δικαιούχων και την διασφάλιση του δικαιώματος πρόσβασης σε ανθρωπιστικές υπηρεσίες.

Οι συνήθεις ασθένειες

Οι πιο συνηθισμένες ασθένειες που εντοπίστηκαν από το ιατρικό κλιμάκιο των ΓτΚ στο Καρά Τεπέ  ήταν: σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση, καρδιακές παθήσεις, λοιμώξεις του αναπνευστικού, νευρολογικές παθήσεις και προβλήματα ψυχικής υγείας. Άλλες επείγουσες περιπτώσεις που κλήθηκε να διαχειριστεί το προσωπικό των ΓτΚ αφορούσαν καρδιολογικά περιστατικά, εγκυμοσύνες, τραυματισμούς, διάφορες ψυχολογικές διαταραχές καθώς και περιστατικά σεξουαλικής και έμφυλης βίας.

Κατά μέσο όρο 60 περίπου άτομα την ημέρα επισκέπτονται το ιατρικό κλιμάκιο των ΓτΚ στο Kαρά Τεπέ. Περίπου το 11% των ιατρικών περιστατικών παραπέμφθηκε στο τοπικό νοσοκομείο της Μυτιλήνης, καθώς και σε άλλες εγκαταστάσεις πρωτοβάθμιας περίθαλψης του νησιού είτε για την παροχή επείγουσας φροντίδας είτε για περαιτέρω παρακολούθηση χρόνιων νοσημάτων από ειδικούς.

Σε ό,τι αφορά τις υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, πραγματοποιήθηκαν κατά μέσο όρο περίπου 152 γυναικολογικές συνεδρίες το μήνα από τη μαία και την εθελόντρια γυναικολόγο της οργάνωσης. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει γιατί η παροχή υπηρεσιών σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας έχει μεγάλη σημασία στο πλαίσιο των δράσεων των ΓτΚ στο Καρά Τεπέ. Συγκεκριμένα, διεξήχθησαν συνολικά 456 συνεδρίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 2018.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν και την εκτίμηση των αναγκών στο πεδίο, παρατηρείται σημαντική επιδείνωση της ψυχικής υγείας των προσφύγων και των μεταναστών λόγω των σκληρών συνθηκών διαβίωσης και του περιορισμού της κυκλοφορίας στα νησιά, μετά την εφαρμογή της κοινής δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Το γενικευμένο αίσθημα φόβου, η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών, καθώς και η σεξουαλική και έμφυλη βία αποτελούν σημαντικές πτυχές της επιδεινούμενης καθημερινής ζωής των προσφύγων στα νησιά.

Ο Δ. Παπανδρέου

«Το να είσαι μέλος μιας ιατρικής οργάνωσης, όπως οι Γιατροί του Κόσμου, που προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια στους πρόσφυγες στα νησιά “πύλες” του Αιγαίου, τη Λέσβο και τη Χίο, είναι ταυτόχρονα τιμή και τεράστια ευθύνη», λέει ο Δημήτρης Παπανδρέου, Συντονιστής πεδίου ΓτΚ στη Λέσβο και τη Χίο. Και εξηγεί: «Ευθύνη να ανταποκριθεί κανείς άμεσα και με ακρίβεια σε μεγάλες προκλήσεις, ευθύνη να αναζητήσει λύσεις σε περίπλοκα προβλήματα, ευθύνη προσαρμογής σε ένα εξαιρετικά ασταθές «περιβάλλον» ευθύνη για την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών από την άποψη επαγγελματισμού και σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ευθύνη να συνεργάζεσαι, αποφεύγοντας τις αλληλεπικαλύψεις, έτσι ώστε το έργο σου να είναι ταυτόχρονα αποδοτικό όσο και αποτελεσματικό, ευθύνη για συνύπαρξη και σεβασμό προς τοπική κοινωνία ευθύνη για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και την καταδίκη κάθε παραβίασής τους ευθύνη για την άσκησή κριτικής -συχνά και αυτοκριτικής, ευθύνη να δώσεις απαντήσεις και εξηγήσεις, ευθύνη να παραμείνεις ουδέτερος και συνεπής στα προσωπικά σου πιστεύω και αξίες, καθώς και στις αξίες και την αποστολή της οργάνωσής σου, ευθύνη να μην καταβάλλεσαι από τις δυσκολίες και να μην απογοητεύεσαι την ευθύνη να μιλήσεις, αλλά κυρίως να ακούσεις, ευθύνη να επιχειρήσεις να εξαλείψεις όλους αυτούς τους λόγους που καθιστούν αναγκαία την ίδια την παρουσία σου και την παροχή υπηρεσιών.

Για όλα αυτά, μπορεί κανείς να αντλήσει δύναμη από την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη που προσφέρει η Οργάνωση στο προσωπικό της, από την ψυχική δύναμη και το σθένος που δείχνουν χιλιάδες συνάνθρωποι μας, οι οποίοι επιχειρούν το επικίνδυνο ταξίδι προς την Ευρώπη, από τις τοπικές κοινότητες των νησιών, η πλειοψηφία των οποίων στέκεται δίπλα στους πρόσφυγες με αλληλεγγύη την κατανόηση και, τέλος, και από τους συναδέλφους, των οποίων ο επαγγελματισμός, η συνέπεια και η συνέργεια κατά τη διάρκεια του καθημερινού κοινού αγώνα αποδεικνύουν ότι αυτό που μπορεί να φανεί αδύνατο για πολλούς μπορεί να είναι εφικτό και γι’ αυτό οφείλω να τους ευχαριστήσω θερμά.»