Κάθε μέρα που περνά, όλο και περισσότερο -και περισσότεροι- συνειδητοποιούμε, πως αυτό που θεωρήσαμε στην αρχή σαν κάτι παροδικό που θα έχει σύντομη διαδρομή, ήταν τελικά κάτι που ξεπέρασε και τις πιο απαισιόδοξες προσδοκίες μας κι ότι ο δρόμος για τη -σταδιακή έστω- επάνοδο στην όποια κανονικότητα είναι ακόμα μακρύς.

Όμως το να βουτηχτούμε στην απαισιοδοξία, πολύ περισσότερο στη μοιρολατρία, λες και ότι είναι να μας βρει θα μας βρει είναι το χειρότερο που θα μπορούσαμε να κάνουμε. Ο καθένας μας έχει το ρόλο του σ’ αυτή την ιστορία που αφορά όχι μόνο τον ίδιο αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον του μα και την κοινωνία ολόκληρη. Όμως, πριν απ’ όλα ας παραδεχτούμε και ας συμφωνήσουμε σε μερικές σκληρές, πλην αυταπόδεικτες αλήθειες.

Αλήθεια πρώτη: Το κακό που μας βρήκε είναι παγκόσμιο και οι λύσεις τελικά θα είναι παγκόσμιες. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι κάθε επιμέρους πολυεθνική ενότητα (π.χ. Ευρωπαϊκή Ένωση) κάθε χώρα, κάθε περιοχή, κάθε νοικοκυριό κάθε μεμονωμένος πολίτης τελικά δεν έχει το ρόλο του και τις ευθύνες του στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Γι’ αυτό άλλωστε, άλλες χώρες πήγαν καλύτερα στην αντιμετώπιση της πανδημίας κι άλλες χειρότερα, κάποιες επιμέρους περιοχές ή τοπικές κοινωνίες έδειξαν μεγαλύτερη ωριμότητα και κάποιες λιγότερη, κάποιοι πολίτες στάθηκαν υπεύθυνα και πήραν ή τήρησαν τα μέτρα προφύλαξης και κάποιοι όχι.

Αλήθεια δεύτερη: Ο διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης από χώρες, πόλεις, κοινωνικές ομάδες και μεμονωμένους πολίτες, έχει σίγουρα επίδραση στις συνέπειες της πανδημίας, αλλά κανείς δεν μπορεί σε ένα τέτοιο παγκόσμιας κλίμακας πρόβλημα, όσο καλά και να λειτούργησε να μείνει στο απυρόβλητο. Όμως, κακές κυβερνητικές ή κοινωνικές πρακτικές μεγέθυναν το πρόβλημα ενώ άλλες βοήθησαν στην άμβλυνση του, πολίτες που αδιαφόρησαν βρέθηκαν πιο εκτεθειμένοι ή εξέθεσαν άλλους στο περιβάλλον τους σε αυξημένο κίνδυνο, ενώ άλλοι μείωσαν σημαντικά με την υπεύθυνη συμπεριφορά τους την πιθανότητα να τους βρει το κακό.

Αλήθεια τρίτη: Η χώρα μας, στην αρχή τουλάχιστον της πανδημίας τα πήγε καλύτερα από πολλές άλλες, παρά το γεγονός ότι μετά από δεκαετείς κρίσεις και μνημόνια δεν ξεκινούσε από την καλύτερη δυνατή αφετηρία. Έγκαιρες και τολμηρές κυβερνητικές αποφάσεις, σεβασμός στην άποψη των ειδικών, αυστηρά μέτρα και σημαντικοί έλεγχοι για την τήρησή τους, μεγάλη πειθαρχία από πλευράς της πλειοψηφίας των πολιτών, αρκετά υπεύθυνη στάση του μεγαλύτερου μέρους του πολιτικού κόσμου, φόβος όλων μας μπροστά στο άγνωστο, όλα τελικά έπαιξαν το ρόλο τους.

Αλήθεια τέταρτη: Αυτή η κατά γενική ομολογία επιτυχημένη αντιμετώπιση της πανδημίας -τουλάχιστον σε σύγκριση με τις περισσότερες άλλες χώρες- δημιούργησε έναν εφησυχασμό που για μεν τους πολίτες ήταν ίσως και φυσιολογικός, για δε τους κυβερνώντες αλλά και τους ειδικούς που έδιναν τα φώτα τους δεν ήταν καθόλου δικαιολογημένος. Η επάνοδος στην κανονικότητα ξεκίνησε δειλά, πλην όμως σύντομα οι περισσότεροι θεώρησαν ότι το πρόβλημα αν μη τι άλλο περιορίστηκε σημαντικά και άρχισαν να συμπεριφέρονται σχεδόν σαν να μην υπήρχε.

Αλήθεια πέμπτη: Η χαλαρότητα που δημιουργήθηκε γρήγορα έδωσε έδαφος στους αρνητές του προβλήματος, στους οπαδούς του εύκολου «έλα μωρέ, τζάμπα μας κλείσανε μέσα», σε όσους άρχισαν να πιέζουν ασφυκτικά με συνθήματα του είδους «μη μας καταπιέζετε άδικα» ή «μην καταστρέφετε την οικονομία για κάτι που τελικά δεν ήταν δα και τόσο φοβερό». Και εκεί, η ίδια κυβέρνηση που δεν δίστασε στην αρχή να πάρει μέτρα με πολιτικό κόστος, έκανε το ατόπημα να πέσει η ίδια θύμα λογικών πολιτικού κόστους και να βιάζεται να ανοίξει κλάδους και δραστηριότητες αν όχι ανεξέλεγκτα, πάντως με ελλιπείς ελέγχους, προσπαθώντας να γυρίσει την παρτίδα της οικονομίας μια ώρα αρχύτερα.

Αλήθεια έκτη: Το γενικότερο αυτό κλίμα χαλάρωσης σε κυβέρνηση και μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών, με την αντιπολίτευση να πλειοδοτεί στους ύμνους στην ωριμότητα του λαού στον οποίο πίστωνε συστηματικά τις όποιες επιτυχίες αλλά και στις αρές προς την κυβέρνηση που αργεί να φέρει την οικονομική ανάκαμψη, οδήγησε στη σημαντική καθυστέρηση στη λήψη μέτρων, όταν τα πράγματα άρχισαν να στραβώνουν. Αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι όταν άρχισαν να μαζεύονται τα πρώτα σύννεφα για επερχόμενο δεύτερο -και όπως αποδείχτηκε πιο ισχυρό- κύμα της πανδημίας, ο δημόσιος διάλογος εξακολουθούσε να επικεντρώνεται στις οικονομικές παραμέτρους του προβλήματος, λες και η υγειονομική πλευρά του ζητήματος είχε δευτερεύοντα χαρακτήρα.

Αλήθεια έβδομη: Το κακό φούντωσε και τώρα όλοι μαζί, τρέχουμε και δεν προλαβαίνουμε. Όσοι μιλούσαν μόνο για οικονομικές συνέπειες της πανδημίας, συνειδητοποίησαν ότι οικονομία στηριγμένη σε απώλειες ανθρώπινων ζωών δεν στέκεται. Η κυβέρνηση τρέχει να προλάβει, παρεμβαίνει πυροσβεστικά και κλιμακώνει συνεχώς τα μέτρα, ακολουθώντας μια τακτική του βλέποντας και κάνοντας, μην τολμώντας να πει από την αρχή ότι 3 βδομάδες lockdown δεν φτάνουν για να ανακόψουν το δεύτερο κύμα. Η αντιπολίτευση -στο μεγαλύτερο μέρος της τουλάχιστον- δείχνει να έχει χάσει τα μπούσουλα, αφού δεν έχει καταφέρει να βρει προσανατολισμό στο τι θα προτάξει, δημόσια υγεία ή αποκατάσταση της οικονομικής ζημιάς στους πληττόμενους, βάζοντάς τα όλα μαζί σε ένα τσουβάλι, κατορθώνοντας έτσι να γίνεται ελάχιστα πειστική. Και οι πολίτες, ακόμα και οι πιο δύσπιστοι, βλέπουν το πρόβλημα κάθε τόσο να χτυπά την πόρτα κάποιου γνωστού, κάποιου γείτονα ή φίλου, κάποιου από την ίδια την οικογένεια.

Αλήθεια όγδοη: Κι όμως κάπου αρχίζει να φαίνεται φώς! Ίσως ήρθε η ώρα να πούμε το «ουδέν κακόν αμιγές καλού». Φτάνοντας το κακό δίπλα, έξω ή και μέσα από την πόρτα μας, συνειδητοποιούμε ότι κάποια πράγματα πρέπει να τα κάνουμε γιατί πρέπει, γιατί είναι θέμα επιβίωσης, και όχι γιατί κάποιοι μας τα επιβάλλουν. Φοράμε μάσκα γιατί φοβόμαστε, αποφεύγουμε -οι περισσότεροι- το συνωστισμό, κλεινόμαστε στα σπίτια μας, μετακινούμαστε κυρίως όταν υπάρχει λόγος, δεν πάμε να ξεγελάσουμε κανέναν, γιατί επιτέλους αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι τελικά μάλλον κινδυνεύουμε να ξεγελάσουμε ανεπανόρθωτα τον ίδιο μας τον εαυτό και τους δικούς μας, παρά τους άλλους

Αλήθεια ένατη: Κι άλλη συνέπεια του «ουδέν κακόν….». Εκπρόσωποι της κυβέρνησης αρχίσουν να γίνονται πιο τολμηροί και ειλικρινείς, μιλάνε πια βάζοντας μπροστά το θέμα της προστασίας της υγείας και της αντοχής του συστήματος περίθαλψης, μιλούν για παράταση του Lockdowvn και για αλλιώτικα Χριστούγεννα. Πληθαίνουν οι νηφάλιες φωνές από την αντιπολίτευση που καλούν σε συστράτευση και ζητούν να αφήσουμε τους απολογισμούς και του λογαριασμούς για αργότερα. Παραφωνίες; Κι από κυβερνητικούς κι από αντιπολιτευόμενους παράγοντες πολλές. Όμως, η αίσθησή όλων είναι, ότι τα παραπανίσια λόγια τούτες τις δύσκολες ώρες, απ’ όπου κι αν προέρχονται τα ακούει η πλειοψηφία των πολιτών και τα περιφρονεί. Και ότι αρχίζει να αναζητά φωνές, νηφάλιες, εμψυχωτικές, ρεαλιστικές, ψύχραιμες και προπαντός ειλικρινείς.

Αλήθεια δέκατη: Με τούτα και με κείνα, με κόστος πρώτα σε ανθρώπινες ζωές, αρχίζουμε όλοι να συνειδητοποιούμε, πώς καλά τα νέα από το μέτωπο των εμβολίων, κάπως μαζεύεται η ανεξέλεγκτη εξάπλωση του ιού, το σύστημα υγείας είναι οριακό αλλά αντέχει ακόμα, αλλά θα πρέπει να ξεχάσουμε τις εύκολες λύσεις και τα γρήγορα «ξεμπερδέματα». Άλλαξαν τα δεδομένα, το Lockdown έχει ακόμα δρόμο, τα Χριστούγεννα και οι γιορτές θα είναι φέτος αλλιώτικα, ο πόλεμος θα συνεχιστεί και πρέπει να κερδηθούν πολλές ακόμα μικρές και μεγαλύτερες μάχες, μέχρι να πούμε από το «βοήθα Παναγία» το «Δόξα τω Θεώ».

Αλήθεια ενδέκατη (και τελευταία). Επιτέλους αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε ότι όλοι στο ίδιο καράβι ταξιδεύουμε, και όλοι μαζί πρέπει να το φτάσουμε στα ήρεμα νερά. Καιρός για να αποδοθούν εύσημα ή ευθύνες, ας περάσει το κακό και θα βρεθεί μπόλικος. Τώρα είναι η ώρα της ευθύνης, της αλληλεγγύης, της προσφοράς. Λέγοντας «Καλά Χριστούγεννα» ας μην εννοούμε τόσο φέτος να ’χουμε γλέντια και χαρές, αλλά κυρίως όλοι να έχουμε την υγειά μας. Για να έρθει με την προσπάθεια όλων όπως ελπίζουμε «ευτυχές το νέον έτος» και -επιτρέψτε μας την ευχή μα και την πρόβλεψη- από τα μέσα του 2021 να μπορούμε να πούμε πως τα χειρότερα είναι πίσω μας. Και πως από όλη αυτή την ιστορία χάσαμε πολλά αλλά κερδίσαμε συνολικά σαν κοινωνία, σαν πολιτικό σύστημα, σαν χώρα σαν κάθε ένας πολίτης προσωπικά σε ωριμότητα και αυτοπεποίθηση.