Το μοναδικό σημείο του Αιγαίου που επιβιώνει σήμερα η πίννα είναι ο Κόλπος Καλλονής. Η πίννα θεωρείται πλέον Κρισίμως Κινδυνεύον είδος καθώς από το 2016 έχει μειωθεί δραματικά εξαιτίας παρασίτου που «εισέβαλε» στο Αιγαίο. Ήδη ο πληθυσμός του κόλπου Γέρας έχει εξαφανιστεί με την επιστημονική κοινότητα να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου προκειμένου να διασωθεί το συγκεκριμένο είδος που, όπως προαναφέρθηκε κατά την εισαγωγή επιβιώνει πλέον, από ολόκληρο το Αιγαίο, μόνο στον Κόλπο Καλλονής.

Η διάσωσή του εναπόκειται στην σωστή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κόσμου και των ψαράδων που καλούνται να προστατέψουν την πίννα από την εξαφάνιση καθώς πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι συνεχίζεται να συλλέγεται και να εντοπίζεται σε δίχτυα. «Από δημοσιεύματα τα οποία αναρτήθηκαν πρόσφατα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαπιστώσαμε πως νεαρά ζωντανά άτομα του θαλάσσιου είδους πίννα (Pinna nobilis) αφαιρέθηκαν από τη θαλάσσια περιοχή του Κόλπου Καλλονής» αναφέρεται χαρακτηριστικά σε σχετική ανακοίνωση.

Το θέμα ήρθε στο προσκήνιο μετά από δελτίο Τύπου του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Βιοποικιλότητας και Διαχείρισης Οικοσυστημάτων του Τμήματος Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

«Θα πρέπει να υπάρξει σωστή ενημέρωση του κόσμου και να γίνει αντιληπτό σε όλους ότι δεν πρέπει να αφαιρούνται ζωντανές πίννες όταν εντοπίζονται. Έχουν απομείνει πολύ λίγες οπότε για να επιβιώσει ο πληθυσμός του Κόλπου Καλλονής δεν πρέπει να αφαιρείται ούτε ένα άτομο. Επίσης χαρακτηρίζεται σημαντικό αν κάποιος διαπιστώσει σημαντικό αριθμό από ζωντανά άτομα σε κάποιο σημείο να μας ενημερώσει - αν δεν το γνωρίζουμε δηλαδή ήδη- για να πάρουμε τα κατάλληλα μέτρα για να το προστατέψουμε» ανέφερε σε δήλωσή του στο «Ε» ο καθηγητής του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Στέλιος Κατσανεβάκης.

Σημειώνεται ότι σε ολόκληρη την Μεσόγειο έχουν μείνει ελάχιστοι πληθυσμοί σε ιδιαίτερες περιοχές όπως οι κόλποι, εκβολικά συστήματα, λιμνοθάλασσες. «Το είδος ενώ ήταν άφθονο σε ολόκληρη την Μεσόγειο, σήμερα σχεδόν έχει εξαφανιστεί» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Κατσανεβάκης.

Ο κίνδυνος

Η πίννα θεωρείται πλέον ως ένα Κρισίμως Κινδυνεύον είδος σύμφωνα με την Κόκκινη Λίστα των Απειλούμενων Ειδών, το οποίο απειλείται με ολική εξαφάνιση λόγω ενός παρασίτου που από το 2016 έχει εξοντώσει τους πληθυσμούς της παγκοσμίως. Η πίννα σήμερα βρίσκεται υπό αυστηρό καθεστώς προστασίας, σε όλες τις χώρες της Μεσογείου.

Όπως σημειώνεται, είναι γνωστό στους κατοίκους της Λέσβου, το φαινόμενο μαζικής θνησιμότητας της πίννας εμφανίστηκε στη χώρα μας το 2018 και έκτοτε τόσο οι πληθυσμοί του Κόλπου Καλλονής όσο και του Κόλπου της Γέρας αποδεκατίστηκαν. Πριν το φαινόμενο μαζικής θνησιμότητας, ο πληθυσμός του κόλπου Καλλονής υπολογίζεται πως ανέρχονταν σε περισσότερα από 1 εκατομμύρια άτομα, ενώ σήμερα εκτιμάται ότι έχει περιοριστεί σε λίγες εκατοντάδες άτομα. Ο πληθυσμός της Γέρας που είχε εκτιμηθεί σε περίπου 215.000 άτομα έχει εξαφανιστεί πλήρως.

Ο Κόλπος της Καλλονής αποτελεί μία από τις δύο τελευταίες περιοχές στην Ελλάδα όπου απαντώνται ακόμα και σήμερα ζωντανές πίννες (η μοναδική περιοχή στο Αιγαίο), και πλέον διατηρεί έναν από τους σημαντικότερους εναπομείναντες πληθυσμούς του είδους παγκοσμίως. Από το 2019, η ομάδα του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Βιοποικιλότητας και Διαχείρισης Οικοσυστημάτων παρακολουθεί συστηματικά την εξέλιξη του φαινομένου σε ολόκληρο το νησί, και φέτος παρατηρήθηκε για πρώτη φορά από την αρχή του φαινομένου μαζικής θνησιμότητας, μια περιορισμένη αλλά ενθαρρυντική ανάκαμψη, καθώς καταγράφηκαν αρκετά νεαρά άτομα στον Κόλπο Καλλονής. Αυτό δεν εξασφαλίζει σε καμία περίπτωση τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του πληθυσμού πίννας της Καλλονής και θα πρέπει τα λίγα ανθεκτικά άτομα να προστατευτούν όσο γίνεται καλύτερα.

«Ως επιστήμονες αλλά και μέλη της τοπικής κοινωνίας, θέλουμε να υπενθυμίσουμε στους συμπολίτες μας ότι η θανάτωση ή η αφαίρεση πιννών αποτελεί έκνομη ενέργεια, αλλά σημαντικότερα, θέτει σε κίνδυνο την επιβίωση του πιο εμβληματικού οστράκου της Μεσογείου, καθώς κάθε εναπομείναν άτομο αποτελεί ένα πολύτιμο σπόρο ελπίδας για την επιβίωση του είδους. Ως τοπική κοινωνία, έχουμε την ηθική ευθύνη και υποχρέωση να συμμετέχουμε ενεργά στις προσπάθειες αναβίωσης των πληθυσμών της πίννας στον τόπο μας. Καλούμε για την παροχή οποιασδήποτε χρήσιμης πληροφορίας σχετικά με την παρουσία ζωντανών ατόμων πίννας αλλά και την καταγγελία περιστατικών παράνομης αλίευσης ή συλλογής ζωντανών ατόμων στις τοπικές αρχές» καταλήγει το δελτίο Τύπου που υπογράφουν ο καθηγητής Στέλιος Κατσανεβάκης, οι υπ. Διδάκτορες Μιχαήλ Ραγκούσης, Ορέστης Παπαδάκης, Μαίρη Ζώτου, Κωνσταντίνος Τσιριντάνης και η Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Μαρία Σίνη.

Ζητούμενο η αποτελεσματική προστασία

Όπως εξηγεί ο κ. Κατσανεβάκης ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος του κινδύνου εξαφάνισης της πίννας είναι η αποτελεσματική προστασία. Τόνισε ότι η αλιευτική δραστηριότητα συμβάλει στην εξαφάνιση του είδους καθώς εξαιτίας αυτής πιάνονται στα αλιευτικά εργαλεία πίννες και θανατώνονται δρώντας ανασταλτικά στον πολλαπλασιασμό του πληθυσμού. Παράλληλα προσθέτει ότι αρκετός κόσμος δεν γνωρίζει ότι η πίννα είναι Κρισίμως Κινδυνεύον είδος με αποτέλεσμα να την αλιεύει. Επισημαίνοντας σε αυτό το σημείο την κρισιμότητα της ενημέρωσης του κόσμου. Ακόμη τόνισε ότι σε περιοχές του Κόλπου Καλλονής όπου είναι γνωστό ότι υπάρχει σημαντικός πληθυσμός πίννας θα πρέπει να απαγορευτεί κάθε είδους δραστηριότητα (αλιεία, αγκυροβόληση κά) που μπορεί να επιφέρει θνησιμότητα.

«Από την πλευρά μας παίρνονται και άλλα μέτρα προστασίας» είπε ο κ. Κατσανεβάκης επικαλούμενος στο σημείο αυτό το Μεσογειακό Επιστημονικό Πρόγραμμα LIFE που διενεργείται, τουλάχιστον ένα χρόνο τώρα, με στόχο την προστασία του είδους και στο οποίο συμμετέχουν σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος το Εργαστήριο Θαλάσσιας Βιοποικιλότητας και Διαχείρισης Οικοσυστημάτων εστιάζει στον Κόλπο Καλλονής σώζοντας ζωντανά άτομα πίννας τα οποία εντοπίζει. Σε περίπτωση που αυτά εντοπιστούν σε περιοχές που η επιβίωσή τους δεν μπορεί να διασφαλιστεί μεταφυτεύονται σε άλλες περιοχές. Ακόμη μαρκάρονται και παρακολουθούνται τα ζωντανά άτομα προκειμένου να διαπιστωθεί αν υπάρχει θνησιμότητα και ποια είναι τα αίτια αυτής προκειμένου να αντιμετωπιστεί.

Βάσει αυτής της παρακολούθησης προέκυψε ότι η πίννα συλλέγεται και ότι από δίχτυα υπάρχει σημαντική θνησιμότητα σε αυτές τις περιοχές, από άτομα που ενδεχομένως δεν γνωρίζουν για την προστασία του είδους. Οι επιστημονικά υπεύθυνοι του εργαστηρίου στο πλαίσιο προστασίας κοινοποίησαν τον πρόβλημα με δελτίο Τύπου και απευθύνθηκαν στο Υπουργείο Περιβάλλοντος προκειμένου να προωθηθούν συγκεκριμένα διαχειριστικά μέτρα που θα συμβάλουν στην προστασία της πίννας, όπως για παράδειγμα να «κλείσουν» ορισμένες μικρές περιοχές και να υπάρχει μια πιο αυστηρή προστασία για να προστατεύεται η πίννα από την θνησιμότητα.

Επιπλέον πρόσφατα ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος & Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) αποφάσισε να ξεκινήσει έργα προκειμένου να γίνει καταγραφή και να παρθούν διάφορα διαχειριστικά μέτρα. Σε αυτά τα μέτρα, περιλαμβάνονται και η τοποθέτηση συλλεκτών προνυμφών έτσι ώστε αν υπάρχει αναπαραγωγή του είδους να συλλεχθούν νεαρά άτομα και στη συνέχεια να μεταφερθούν σε κατάλληλες περιοχές ή σε εργαστήρια ώστε να προστατευθούν έως ότου μεγαλώσουν και στην συνέχεια να επαναφυτευθούν. Αυτά τα προγράμματα προστασίας απειλούμενων πληθυσμών του ΟΦΥΠΕΚΑ διενεργούνται τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας και αναμένεται να προκηρυχτούν και σε άλλες περιοχές.