Μέσα στους επόμενους μήνες, το αργότερο το Μάιο του 2014, θα έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία αναθεώρησης του περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού, δημιουργώντας με την έγκρισή του το νέο εργαλείο για κάθε έργο, δράση, παρέμβαση στα νησιά του Βορείου Αιγαίου. Το ίδιο πόνημα, με τη θεσμοθέτησή του, θα αποτελέσει την «πυξίδα» για το μέλλον της Περιφέρειας, αφού αυτό θα προσανατολίσει, αναγκαστικά, κάθε αναπτυξιακή διαδικασία.

Το Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξίας και Αειφόρου Ανάπτυξης του Βορείου Αιγαίου που ισχύει σήμερα, εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 2003 και μέσα στη δεκαετία που πέρασε, λειτούργησε ως βάση για τη χωροθέτηση οχλουσών δραστηριοτήτων στη Λέσβο (εργοστάσιο ΔΕΗ, κεντρικός ΧΥΤΑ, αποθήκες υγρών καυσίμων κ.λπ.), ενώ πολλές φορές κρίθηκε αναγκαίο να επικαιροποιηθεί, αφού στην πολύχρονη περίοδο που μεσολάβησε, εγκρίθηκαν και επιμέρους ειδικά-εξειδικευμένα πλαίσια, όπως π.χ. για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, για τον τουρισμό κ.λπ.. 

Το Μάρτιο του 2011, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής ανέθεσε 12 μελέτες, με τις οποίες και επιδιώκει να αναθεωρήσει τους ισάριθμους περιφερειακούς χωροταξικούς σχεδιασμούς, προκειμένου να διορθωθούν τυχόν λάθη που είχαν γίνει στις αρχικές μελέτες, να αποτυπωθούν τα νέα δεδομένα, ό,τι έχει αλλάξει, να ληφθούν υπόψη οι καινούργιες αναπτυξιακές ανάγκες που δημιουργήθηκαν στην ελληνική περιφέρεια, αλλά και να αντιμετωπιστούν υπαρκτά προβλήματα με σύγχρονες μεθόδους.

Για την αναθεώρηση των 12 περιφερειακών σχεδιασμών, ανάμεσά τους και του Βορείου Αιγαίου, το ΕΣΠΑ διαθέτει 3,1 εκατ. ευρώ, ενώ η πορεία των μελετών συζητήθηκε και στην πρόσφατη συνάντηση του υπουργού Περιβάλλοντος με τους περιφερειάρχες. 

«Λύσεις σε πρακτικά ζητήματα…»

Πριν από ένα μήνα περίπου, σε διημερίδα που έγινε στην Αθήνα στις 12 και 13 Νοεμβρίου, όπως μας είπε ο αντιπεριφερειάρχης και πρόεδρος της Επιτροπής Χωροταξίας, Περιβάλλοντος και Υποδομών, Νίκος Μάρκου, που συμμετείχε, παρουσιάστηκαν οι 12 μελέτες.

«Ουσιαστικά η εκδήλωση αυτή αποτέλεσε την επίσημη έναρξη της β΄ και τελικής φάσης των χωροταξικών σχεδιασμών, που θα εκπονηθούν βάσει των πορισμάτων που υπήρξαν όλο το προηγούμενο διάστημα», ανέφερε ο κ. Μάρκου, επισημαίνοντας ότι στη διαδικασία διαβούλευσης και συζήτησης της α΄ φάσης είχαν μπει «κόκκινες γραμμές» προς τους μελετητές, σημεία και παρατηρήσεις που αν δε γίνονταν αποδεκτές και δεν περιλαμβάνονταν στη μελέτη, δε θα γνωμοδοτούσε θετικά το Περιφερειακό Συμβούλιο.

«Εμείς, και το ξεκαθαρίσαμε αυτό στο σύνολό μας τα μέλη της Επιτροπής Παρακολούθησης, θέλουμε με την ολοκλήρωση του σχεδιασμού να υπάρξουν απαντήσεις, λύσεις σε πρακτικά ζητήματα. Για παράδειγμα, λέμε ότι χρειάζεται να αναπτυχθεί ο τουρισμός και σ’ αυτή την κατεύθυνση όλα τα νησιά πρέπει να αποκτήσουν αεροδρόμια ικανά να προσγειωθούν μεγάλα αεροσκάφη. Αυτή η προοπτική πρέπει να αποτυπώνεται συγκεκριμένα στον όλο σχεδιασμό, διαφορετικά δε θα γίνει η μελέτη του χωροταξικού, όταν εγκριθεί, το εργαλείο που χρειάζονται τα νησιά μας.» 

«Σχεδιασμός-ευαγγέλιο»

Ο κ. Μάρκου, σύμφωνα με την ενημέρωση που έχει, εκτιμά πως η β΄ φάση θα έχει τελειώσει απ’ τους μελετητές, θα έχει εξεταστεί απ’ το Περιφερειακό Συμβούλιο Βορείου Αιγαίου και θα έχει εγκριθεί και απ’ το Υπουργείο Περιβάλλοντος, έως το Μάιο του 2014.

«Περιμένουμε αυτόν το σχεδιασμό - ευαγγέλιο για την τοπική ανάπτυξη τον χαρακτηρίζω - γιατί θα περιλαμβάνει τις προτάσεις για έργα και δράσεις σ’ όλα τα νησιά, θα δίνει απαντήσεις, βάσει και των όσων έχουμε προτείνει. Ενδεικτικά σημειώνω ότι, για παράδειγμα, θα δείχνει το πώς θέλουμε να αντιμετωπιστεί το ενεργειακό ζήτημα σε κάθε νησί, αν θα υπάρχει ή όχι ενεργειακά σχέση με την Τουρκία, ή ποιος θα είναι ο βασικός αναπτυξιακός προσανατολισμός της Περιφέρειας, μόνο προς Ανατολάς ή θα επιδιώξουμε μια ισομερή ανάπτυξη, κι άλλα τέτοια ζητήματα που πιστεύουμε πως θα απαντώνται μέσα στο τελικό νομοθέτημα», εξήγησε ο αντιπεριφερειάρχης. 

Διαβούλευση, επισημάνσεις και αλλαγές

Σοβαρές παρατηρήσεις 

Στα τέλη Ιουλίου τού 2012 πραγματοποιήθηκε η πρώτη σύσκεψη και επαφή των μελετητών της αναθεώρησης του περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού με τους φορείς της Λέσβου, στη Μυτιλήνη, με σκοπό να αποτυπωθούν οι πολιτικές και τεχνοκρατικές απόψεις όλων των συμμετεχόντων, ενώ ανάλογες διεργασίες διεξήχθησαν και σε Χίο και Σάμο. Το Μάρτιο του 2013, οι μελετητές παρέδωσαν το πρώτο στάδιο της μελέτης και μέχρι και το τέλος του καλοκαιριού που το Περιφερειακό Συμβούλιο κατά πλειοψηφία (δεν το ψήφισε η «Λαϊκή Συσπείρωση») το ενέκρινε σε συνεδρίαση που πραγματοποιήθηκε στη Σάμο, μεσολάβησαν διεργασίες που είχαν ως αποτέλεσμα να συμπληρωθεί, αλλά και να αλλάξει σημαντικά σε ορισμένα σημεία της η μελέτη. Άλλωστε, η ομάδα εργασίας που είχε συγκροτηθεί σε περιφερειακό επίπεδο, όπως και τα μέλη της Περιφερειακής Επιτροπής Περιβάλλοντος, αλλά και όσοι δούλεψαν στην επεξεργασία του σχεδιασμού, ξεκαθάρισαν πως αν δε γίνουν δεκτές οι παρατηρήσεις τους, δεν θα γνωμοδοτούσε θετικά το Περιφερειακό Συμβούλιο.

Η γεωπολιτική θέση

«Επεσήμανα τότε πως έπρεπε να επαναδιατυπωθούν τα κρίσιμα, στρατηγικού χαρακτήρα σημεία της σύνοψης και να αλλάξουν. Να ενσωματωθούν οι παρατηρήσεις μας, όπως κι άλλες, π.χ. της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής. Άλλωστε τι νόημα, ποια βαρύτητα θα είχε η αναθεώρηση του Χωροταξικού χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της Περιφέρειας και των άλλων φορέων;», τόνισε ο κ. Μάρκου, θυμίζοντας ότι έγιναν καίριες παρεμβάσεις, που άλλαξαν βασικά σημεία της πρότασης των μελετητών.

Ένα απ’ τα κυρίαρχα ζητήματα στρατηγικής που άλλαξαν οι τοπικοί φορείς, ήταν ο αναπτυξιακός προσανατολισμός της Περιφέρειας. Η επιχειρηματολογία του αρχικού κειμένου έδινε έμφαση, «βάραινε» υπέρ του αναπτυξιακού προσανατολισμού προς την Τουρκία, κάτι που άλλαξε στη συνέχεια.

«Είναι γνωστό ότι η γειτονική χώρα αποτελεί μεγάλο και απροσδιόριστο παράγοντα. Η διπλή περιφερειακότητα της Περιφέρειας Β. Αιγαίου μπορεί να μετατραπεί από μειονέκτημα (μειονεκτική θέση), σε γεωπολιτική δυνατότητα, αν υπερτονισθεί και ασκηθούν πολιτικές του χαρακτήρα της “γέφυρας” (ταυτόχρονα με τους δύο άξονες και με την ίδια βαρύτητα, Νότος - Βορράς και Δύση - Ανατολή). Κι όσον αφορά τις αεροπορικές συνδέσεις, επέκταση των απευθείας πτήσεων όχι μόνο από Βόρεια Ευρώπη, αλλά και από και προς Μέση Ανατολή, Άπω Ανατολή, Ρωσία. Για τη δε εσωτερική αεροπορική διασύνδεση των νησιών, σχεδιασμός κάλυψης με υδροπλάνα, δρομολόγια που θα μπορούσαν να συνδέουν και τα μικρασιατικά παράλια με τα νησιά μας», ήταν η εισήγηση της ομάδας εργασίας, που επεσήμανε για τη γεωπολιτική θέση του Βορείου Αιγαίου: «Το πρώτιστο είναι η ανάδειξη της κομβικής θέσης της Περιφέρειας σε αντιδιαστολή με το “μονόδρομο” προς Τουρκία, που κύριο υπέρ (επιχείρημα) έχει τις διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε.. Αλλά όλοι γνωρίζουμε και βλέπουμε την αμφισβητήσιμη ενταξιακή της πορεία και το ασταθές του μέλλοντος. Βεβαίως πολιτικές καλής γειτνίασης, πολιτιστικών ανταλλαγών, ανάπτυξης τουρισμού, εμπορικών σχέσεων ώστε να παγιώνεται η συνείδηση της ειρηνικής συνύπαρξης σε όφελος επίσης της οικονομίας των νησιών, είναι δυνατές, απαιτούνται και ασκούνται από μας όσο το επιτρέπουν οι συνθήκες. Σημειώνουμε ότι το “απλό” διοικητικό μέτρο σε σχέση με τη βίζα, εκ μέρους της Ελλάδας, αύξησε δραστικά τον όγκο των Τούρκων επισκεπτών, μικρής όμως διαμονής. Τέτοιες ενέργειες ευχής έργον είναι να συνεχίζονται, όμως ο μονοδιάστατος προσανατολισμός ανάπτυξης των νησιών μας προς την Τουρκία είναι απαράδεκτος.» 

Ποιοι συμμετείχαν

Οι αιρετοί και οι υπηρεσιακοί παράγοντες που συνεργάστηκαν στο θέμα του χωροταξικού σχεδιασμού στην πολύωρη συνεδρίαση που έγινε στις 20 Ιουνίου στη Μυτιλήνη, όπου και τέθηκαν οι βασικές κατευθύνσεις του σχεδιασμού που βαίνει τώρα προς θεσμοθέτηση, στην ομάδα εργασίας-παρακολούθησης ήταν εκτός του κ. Μάρκου, οι προϊστάμενοι της Ενδιάμεσης Διαχειριστικής Αρχής Γεώργιος Πλακωτάρης, της Γενικής Διεύθυνσης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού, Περιβάλλοντος και Υποδομών Γεώργιος Σπανέλλης, της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης Παναγιώτης Κουτλής, της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών και Επικοινωνιών Γεώργιος Γουγούλας, της Γενικής Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Κυριάκος Βάσος και η εκπρόσωπος της Αποκεντρωμένης Διοίκηση Αιγαίου - Διεύθυνση ΠΕ.ΧΩ. Ευγενία Κουτσίδου. Στην Περιφερειακή Επιτροπή Περιβάλλοντος, οι σύμβουλοι Θεόδωρος Βαλσαμίδης, Παναγιώτης Καλλονιάτης, Χρήστος Καραπαναγιώτης, Βασίλης Τεντόμας, Θεολόγος Πατερέλλης, ενώ επίσης συμμετείχαν οι Μιχάλης Μπάκας, Γεώργιος Λεμονός, Γεώργιος Βαθρακούλης και Ηρακλής Πιτσιλαδής. Παρόντες ήταν ακόμη οι εκπρόσωποι των συμπραττόντων μελετητικών γραφείων Λίνος Τριανταφυλλίδης, Νικόλαος Τράκος, Φούλη Παπαγεωργίου, Δημήτριος Μυλωνάς και Χριστόφορος Μανδυλάς.

Στην ίδια διαδικασία λήφθηκε υπόψη και η γνωμοδότηση του προϊσταμένου της Διεύθυνσης ΠΕΧΩ της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, Γιάννη Καρατζά.