Ένα θαλάσσιο καλαμάρι γίγαντα, βάρους εννέα κιλών και συνολικού μήκους ενός μέτρου και 63 εκατοστών, γνωστό στους επιστήμονες ως Ommastrephes bartramii ή red flying squid, δηλαδή κόκκινο ιπτάμενο καλαμάρι, ψαρεμένο πριν λίγες μέρες ανοικτά του Πλωμαρίου, φέρνει στην επιφάνεια την ανάγκη πραγματοποίησης ωκεανογραφικών αποστολών σε εποχική ετήσια βάση· με τη χρήση των ερευνητικών ωκεανογραφικών σκαφών του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και σε συνεργασία με το Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και τα εργαστήρια Θαλάσσιας Βιολογίας στα αντίστοιχα τμήματα Βιολογίας της χώρας μας.

«Στόχος αυτών των αποστολών, που δυστυχώς παραμένει ένα ανεκπλήρωτο όνειρο για τους Έλληνες ωκεανογράφους της χώρας μας, παρά τις συνεχείς οχλήσεις στα αρμόδια υπουργεία, η συνεισφορά όχι μόνον σε επίπεδο παρεχόμενης εκπαίδευσης στους φοιτητές των προαναφερόμενων ακαδημαϊκών τμημάτων, αλλά και η καθοριστική συμβολή στη διεύρυνση της επιστημονικής γνώσης για τη βιοποικιλότητα των ελληνικών θαλασσών, αλλά και των αποθεμάτων των θαλάσσιων βιολογικών πόρων. Που αποτελεί βασική προτεραιότητα για την οικονομική βιωσιμότητα του κλάδου της αλιείας στη χώρα μας και ιδιαίτερα στις νησιωτικές περιοχές», λέει ο Δρόσος Κουτσούμπας, ειδικός αναπληρωτής καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας του Τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Ο ιχθυοπώλης την ώρα που μετράει το καλαμάρι γίγας

Διερεύνηση της κλιματικής αλλαγής
Ας σημειωθεί ότι, όπως ο κ. Κουτσούμπας υποστηρίζει, «ανάλογες έρευνες συμβάλλουν καθοριστικά στη διερεύνηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα οικοσυστήματα των θαλασσών μας. Οι με μεγαλύτερη συχνότητα αναφορές του συγκεκριμένου είδους καλαμαριού γίγαντα στη Μεσόγειο τα τελευταία χρόνια, πιθανώς να σχετίζονται με την αυξημένη θερμοκρασία -2,5o C που καταγράφεται στη λεκάνη αυτή την τελευταία 25ετία. Η εύρεση δε του είδους στα νερά της Λέσβου στο βορειοανατολικό Αιγαίο, έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά καταγραφών του την τελευταία περίοδο στα νερά του Αιγαίου και ιδιαίτερα στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Πρόσφατα μάλιστα, δυο άτομα του ίδιου είδους αναφέρθηκαν από τους Λειψούς και τη Σάμο.»

Το θαλάσσιο καλαμάρι γίγας του είδους καλαμαριού Ommastrephes bartramii ή red flying squid, δηλαδή κόκκινο ιπτάμενο καλαμάρι, μήκους ενός μέτρου και 63 εκατοστών και βάρους εννέα κιλών, ψαρεύτηκε πριν λίγες μέρες από τον Απόστολο Κοτοπούλη με το αλιευτικό σκάφος «Ναυτίλος», ανοικτά του Πλωμαρίου. «Λαμβάνοντας υπόψη βασικά κύρια μορφολογικά χαρακτηριστικά που διακρίνονται στις φωτογραφίες», λέει ο κ. Κουτσούμπας, «όπως οι μεμβράνες, οι πτυχώσεις ανάμεσα σε βραχίονες-πλοκάμια, η παρουσία δοντιών στις μυζητικές κοτύλες, η ρομβοειδής μορφή πτερυγίων, το μέγεθος των πτερυγίων περίπου στο 40% του μήκους μανδύα, η παρουσία φωτοφόρων οργάνων, η καφέ και κίτρινη λωρίδα που διατρέχει κάθετα το μανδύα στη ραχιαία του πλευρά μέχρι τα πτερύγια, και ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη το μήκος του μανδύα του καλαμαριού, κατ’ εκτίμηση μεγαλύτερο των 80 εκατοστών, συμπεραίνεται ότι πρόκειται για ένα θηλυκό άτομο του είδους. Τα μεγέθη στα ενήλικα θηλυκά άτομα του είδους κυμαίνεται σε αυτές τις διαστάσεις, ενώ στα αρσενικά το μέγεθος μανδύα δεν ξεπερνάει τα 45 εκατοστά.»

Το καλαμάρι γίγας στα χέρια του ιχθοπώλη...

Κοσμοπολίτικο καλαμάρι
Το συγκεκριμένο καλαμάρι είναι ένα κοσμοπολιτικό είδος, καθώς πληθυσμοί του εξαπλώνονται στα υποτροπικά και εύκρατα νερά του Ατλαντικού και Ειρηνικού Ωκεανού, αλλά και στη Μεσόγειο Θάλασσα. Πρόκειται για ένα είδος που ζει κυρίως στην ωκεάνια πελαγική ενότητα σε βάθη μεγαλύτερα των 200 έως και 400 μέτρων, το οποίο και πραγματοποιεί κατακόρυφες μετακινήσεις στη διάρκεια του 24ώρου, δηλαδή ανεβαίνει σε ρηχότερα νερά τη νύκτα για να τραφεί, ενώ στη διάρκεια της ημέρας παραμένει σε μεγαλύτερα βάθη. Το είδος χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη ταχύτητα στις μετακινήσεις του. Μάλιστα στα ενήλικα άτομα έχουν καταγραφεί ταχύτητες μεταξύ έξι και 18 χιλιομέτρων την ώρα. Η δίαιτά του απαρτίζεται κυρίως από διαφορετικά είδη ψαριών της επιπελαγικής και μεσοπελαγικής ζώνης, αλλά και κεφαλόποδα μαλάκια, γαρίδες κ.λπ.. Με τη σειρά του, το κόκκινο ιπτάμενο καλαμάρι καταναλώνεται από ανώτερους θηρευτές (ξιφίες, τόνους, ορισμένα είδη καρχαριών, μεγάλα θαλασσοπούλια-άλμπατρος, δελφίνια, φάλαινες και φώκιες). Αλλά και γιγάντια καλαμάρια του γένους Architeuthis έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία ότι καταναλώνουν άτομα του είδους στις διαφορετικές περιοχές που αυτό εξαπλώνεται.

Το είδος αποτελεί ένα από τα είδη κεφαλοπόδων μαλακίων που έχουν εμπορικό αλιευτικό ενδιαφέρον, καθώς ψαρεύεται συστηματικά (κυρίως με δίχτυα και καλαμαριέρες) σε διάφορες θάλασσες και ιδιαίτερα στο βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό.

Τα τελευταία χρόνια, πάντως, παρατηρείται στις περιοχές όπου πραγματοποιείται η αλιεία του, σημαντική μείωση των αποθεμάτων του λόγω υπεραλίευσης. Στο ιχθυοπωλείο του Παπάδου της Γέρας γράφτηκε και ο επίλογος του καλαμαριού γίγαντα. Κόπηκε και πουλήθηκε με το κιλό, ως καλός μάλιστα, και ακριβός λόγω Σαρακοστής νηστίσιμος μεζές.

...προτού γίνει κομμάτια και πουληθεί ως σαρακοστιανός μεζές

Και οι… συγγενείς

Ανάλογα με αυτό του Πλωμαρίου είναι τα δυο καλαμάρια γίγαντες που βρέθηκαν στη Σάμο και στους Λειψούς.

Το πρώτο, ένα καλαμάρι μήκους 1,63 μ. και βάρους εννέα κιλών, εντοπίστηκε νεκρό στις 8 Μαρτίου, κοντά στην παραλία Κοκκάρι της Σάμου, από μέλη της Ομάδας Αυτοδυτών Σάμου. Την προηγούμενη μέρα, ένα ίδιο καλαμάρι πιάστηκε σε δίχτυα στους Λειψούς.