Γράφει ο Βασίλειος Μαλακέλλης

Θεολόγος - Ιστορικός - Αρχαιολόγος

Ταυρωνίτης Χανίων

Τα βιογραφικά του στοιχεία περιέχονται στον επικήδειο του που εξεφώνησε ο διάκονός του Δωρόθεος Χρηστίδης, στις 5 Σεπτεμβρίου 1869, στο Ναό της Αγίας Φωτεινής Σμύρνης.Ο επικήδειος δημοσιεύθηκε σε φυλλάδιο με τίτλο: «ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ», στην Κων/νούπολει το 1913, του Αγαθάγγελου Δημητριάδου. Το φυλλάδιο αγόρασε σε δημοπρασία, όπως γράφει, ο Δημήτριος Ν. Κασαπίδης, καθηγητής της Μεσαιωνικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Γιοχάνεσμπουρκ, και δημοσιοποιεί το περιεχόμενο, στο έργο του «Ιστορικά θέματα». Μερικές σελίδες των «ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ» έστειλε σε μένα από την Θεσ/νίκη, όπου διαμένει ο Συνταξιούχος Δικηγόρος κ. Οικονομίδης Βελισσάριος συγχωριανός μου (εκ Βατούσης Λέσβου). Όλες οι σελίδες, αναφέρονται στον Χρύσανθο.

Ο Χρύσανθος λοιπόν, αγνώστου επωνύμου και κοσμικού ονόματος γεννήθηκε στο χωριό Δάφια το 1786, λίγο έξω από την Καλλονή της Λέσβου. Σπούδασε, επειδή ήταν ορφανός, ως οικότροφος, στην σχολή που λειτουργούσε στην γειτονική Μονή Λειμώνος. Παρέμεινε ως μοναχός και Διάκονος.

Ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιερεμίας (1783-1809), ο μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης, ως ΙΕΡΕΜΙΑΣ Δ' (1809-1813), παρατήρησε την έφεσή του για τα γράμματα και τον έστειλε στη Σχολή Κυδωνιών, για να σπουδάσει Θεολογία. Είχε διδάσκαλο, τον συμπατριώτη μας, Βενιαμίν τον Λέσβιο, μετά την αναχώρηση του οποίου από τις Κυδωνιές, ο Χρύσανθος καταφεύγει στην Κων/νούπολη. Εργάζεται ως οικοδιδάσκαλος, σε πλούσια ελληνική οικογένεια η οποία εντυπωσιάζεται από την προσωπικότητά του και τον γνωστοποιεί, στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Τοποθετείται Ιερατικός Προϊστάμενος στον Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Σταυροδρόμι. Κατά την επιδημία της πανώλης θάβει με τα ίδια του τα χέρια τους νεκρούς.

Εκλέγεται Μητροπολίτης Μυρέων (1834-1840). Μετακινείται στην Μητρόπολη Σμύρνης (1840-1841). Επειδή δρούσε κατά των Λατίνων Χριστιανών που είχαν δραστηριοποιηθεί εναντίον των Ορθοδόξων, έκανε το λάθος να τους χαρακτηρίσει

χειρότερους και από «τους μαθητές του Μωάμεθ». Οι Οθωμανοί ενοχλήθηκαν και ο Χρύσανθος, παραιτείται και αποσύρεται στη Μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους.

Όταν καταλάγιασε η αντίδραση των Οθωμανικών αρχών ο Χρύσανθος τοποθετείται στην Κρήτη ως έξαρχος (1842).

Η εκκλησία της Κρήτης χρειαζόταν αναδιάρθρωση λόγω των δεινών που άρχισαν το 1821, με την επανάσταση, και τον σφαγιασμό των 10 Αρχιερέων της Κρήτης, όπως αναφέρονται και στο ημερολόγιο της Μητρ. Κισσάμου και Σέλινου έτους 2021.Γεράσιμος Μητροπολίτης Κρήτης,Νεόφυτος Επίσκοπος Κνωσού,Ιωακείμ Επίσκοπος Χερσονήσου,Ιερόθεος Επίσκοπος Λάμπης,Ζαχαρίας Επίσκοπος Σητείας,Ιωακείμ Επίσκοπος Πέτρας,Γεράσιμος Επίσκοπος Ρεθύμνης,Μελχισεδέκ Επίσκοπος Κισσάμου,Καλλίνικος Επίσκοπος Κυδωνιάς και Καλλίνικος Επίσκοπος Διαπόλεως.

Από το 1822, η Κρήτη είναι Αιγυπτιοκρατούμενη, από τους πολεμιστές του Ιμπραΐμ, συμμάχων των Τούρκων στον αγώνα κατά των Ελλήνων, που οπισθοχώρησαν μετά την ήττα στην Πελοπόννησο. Τελικά όλη η Κρήτη παρεχωρήθη στον Σουλτάνο της Αιγύπτου ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες αυτές. Η Αιγυπτιακή Κατοχή ήταν εξ ίσου στυγνή και απάνθρωπη, για τους Κρητικούς, με την Οθωμανικήν.

Το 1841 η Κρήτη επανήλθε στην Οθωμ. Αυτοκρατορία, επειδή οι Μεγ. Δυνάμεις δεν επιθυμούσαν την αποδυνάμωση, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Με συγκεκριμένες οδηγίες στα χέρια, ο έξαρχος Χρύσανθος κατάφερε να τακτοποιήσει τα πράγματα, ιδιαίτερα από της αυθαιρεσίες, του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Καλλίνικου Γαργαλίδη, σε θέματα οικονομικά εις βάρος των μονών. Ο Χρύσανθος, ιδρύει και Ελληνικό σχολείο, το οποίο όρισε να λειτουργεί με την χορηγία των εσόδων της Μονής του Αγίου Πνεύματος. Μάλλον πρόκειται για την σχολή της Αγ. Τριάδας στο Ακρωτήρι Χανίων.

To 1843, ο Χρύσανθος, λόγω της παραίτησης του Καλλίνικου, και κατ’ απαίτηση των Κρητών, παρέμεινε στην Κρήτη ως Αρχιεπίσκοπος πλέον ΚΡΗΤΗΣ.

Ασχολείται κυρίως με την παιδεία, την περιουσία των μονών και ανασύσταση ή συνένωση Μητροπόλεων, ενώ το 1849 (Δεκέμβριο), ο Χρύσανθος βρίσκεται στην Κων/νούπολη ως Συνοδικός. Δεν θέλησε να επανελθεί στην Κρήτη. Εκεί στην Κων/πολη το 1850 υπέγραψε και τον Τόμο της Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, με άλλους Μητροπολίτες και Πατριάρχας.

Τον ίδιο χρόνο από Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, εκλέγεται Μητροπολίτης Φιλιππούπολης (1850). Εκεί συγκρούσθηκε με τους Ορθόδοξους Βουλγάρους που δρούσαν εθνικιστικά οι οποίοι τελικά τον συκοφάντησαν στην Οθωμανική εξουσία, η οποία τον δίκασε και τον αθώωσε. Το 1857, παραιτείται από τη θέση του Μητρ. Φιλιππουπόλεως και τοποθείται στην παλαιό του έδρα στην Μητρόπολη Σμύρνης. Στην Μητρ. Φιλιππουπόλεως πήγε αμοιβαίος ο Μητρ. Σμύρνης Πάΐσιος.

Το 1859, ο Κων/ντίνος Ρωμανώφ, αδελφός του Τσάρου Αλεξάνδρου Β' της Ρωσίας, και πατέρας της βασίλισσας Όλγας της Ελλάδος, που επισκέφθηκε τη Σμύρνη επί κεφαλής Μοίρας Ρωσικού Στόλου, παρότι ο Χρύσανθος τον δέχθηκε με επισημότητα και εγκαρδιότητα, ο Κων/ντίνος Ρωμανώφ, του φέρθηκε ψυχρά επειδή, ως Μητροπολίτης Φιλιππουπόλεως εξεδήλωσε Αντισλαυϊκή πολιτική.

Στα γεράματα του ήλεγχε το ποίμνιο της Σμύρνης για τον πολυτελή βίο.

Απεβίωσε το 1869 4 Σεπτεμβρίου, εις ηλικίαν 83 ετών.

Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν πένθιμα, πλην των καθολικών ναών.

Τα καταστήματα έκλεισαν, ενώ τα πλοία είχαν τις σημαίες μεσίστιες.

Εν ζωή φορούσε τα παράσημά του που οι Οθωμανοί του επέτρεπαν να φέρει. Το ένα από αυτά είναι της Βασίλισσας Όλγας της Ελλάδος.

Τούτο το κείμενο, ας είναι μνημόσυνο, για τον Χρύσανθο από τα Δάφια της Λέσβου και για όλους τους Αρχιερείς και λοιπούς χριστιανούς, επί τη επετείω των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, που γιορτάζουμε φέτος (1821-2021).

«Μη λησμονείτε το σχοινί, παιδιά του Πατριάρχη»1

1. Ο Χρύσανθος, προφανώς ήταν εκεί, κατά τον απαγχονισμό του Γρηγορίσυ του Ε'.