Ύστερα από πολύπαθη ιστορία σχεδόν μισού αιώνα, ένα θαύμα, αφού σώθηκε από το κομμάτιασμα και την εξορία, ατόφιο το περίφημο κατάγραφα ιστορημένο καλό δωμάτιο από τον αρχαγγελικό λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο, στο σπίτι της Μαριγώς Ζόλκου, στο χωριό Νάπη (Κλωμιδάδο) στη Λέσβο, παρουσιάζεται στον ελληνικό λαό, με τη νέα έκδοση-λεύκωμα «Θεόφιλος: τα έργα του ζωγράφου στο Μου­σείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης», στην Αθήνα (Κυδαθηναίων 17, στην Πλάκα).

Αποκλειστικά, η «Αίθουσα Θεόφιλου» στο Μου­σείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης στην Αθήνα, είναι έργο στην περίοδο 1924 - 1950. Παρουσιάζει τοιχο­γραφίες που στολίζανε το καλό δωμάτιο στο σπί­τι της Μαριγώς Ζόλκου, στη Νάπη. Το 1962 η Αρχαιολογική Υπηρεσία Λέσβου το χαρακτήρισε ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 οι τοιχογραφίες αγοράστηκαν από ιδιώτη, αποτοιχιστήκανε και μεταφερθήκανε στην Αθήνα, όπου και παρουσιαστήκανε σε έκθεση, στην Ελληνο­αμερικανική Ένωση (Μασσαλίας 22).
Το 1970 το Υπουργείο Πολιτισμού αγόρασε τις τοιχογραφίες, κι αφού συντηρηθήκανε κι αποκατασταθήκανε στην αρχική τους μορφή, τοποθετηθήκανε στο χώρο του Μουσείου, με τη φροντίδα της τότε διευθύντριας Πόπης Ζώρα.
Τα θέματα στις τοιχο­γραφίες είναι:
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έφιππος 1770 - 1843 ήρωας από τη νεώτερη Ελληνική Ιστορία. Ο Μάρκος Μπότσαρης 1790 - 1823 ήρωας από τη νεώτερη Ελληνική Ιστορία. Ο Κουταλιανός. Ο Παναγής Κουτα­λιανός καταγόταν από την Κούταλη στην Προποντίδα κι ασκούσε το επάγγελμα του παλαιστή. Άκμασε τη δεκαετία 1882 - 1892. Ζωγραφίζεται δυνατός και ρωμαλέος. Ο Μέγας Αλέξανδρος 356 - 323 π.Χ. εικονίζεται καβαλάρης σε άλογο ως αρχάγγελος, με ρομφαία, πλατύ δίκοπο πύρινο σπαθί («Κι όλο κρατώ στ’ απόμακρα, με τη γυμνή ρομφαία, της ρωμιοσύνης τον οχτρό», τραγουδά ο Κωστής Παλαμάς), ασπίδα και ιμάτιο στην ώρα της μάχης. Εικονίζεται από τον Θεόφιλο σε υπερφυσικές διαστάσεις σε σχέση με τους στρατιώτες του. Είναι φανερή η επίδραση της προσωπικότητας του Μεγαλέξαντρου στα έργα του λαϊκού ζωγράφου. Η χρονολογία 222 στη συνο­δευτική επιγραφή είναι λαθεμένη. Ο Κατσαντώνης, λαϊκός ήρωας στην περίοδο πριν από την Επανάσταση στα 1821.
Εικονίζεται καθισμένος με το καριοφίλι του στα πόδια ν’ ακουμπά σε ρίζα πλάτανου, να βαστά μουσικό όργανο με χορδές (μπουζούκι ή μπαγλαμά). Η χρονολογία που γράφεται από τον Θεόφιλο 1818 στο έργο είναι λαθεμένη, γιατί ο ήρωας βρήκε τραγικό θάνατο στα Γιάννενα από τον Αλή Πασά το 1808. Κι εδώ ο κεντρικός ήρωας ζωγραφίζεται μεγαλύτερος σε σχέση με τους στρατιώτες του. Η κρυφή συνάντηση του Ερωτόκριτου με την Αρετού­σα στο μπαλκόνι της νέας. Συχνά τα ονόματα αλλά­ζονται μ’ αυτά του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας. Αναχωρισμός του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των Μακεδόνων αυτού στην Περσίαν το 215 π.Χ.. Εις την νήσον Σικελία της Ιταλίας εφαίστιον Αίτνα ή Κατάνια. Η Πρωτομαγιά του Βόλου. Χωρικοί Βολιώται φέροντες διαφόρους στολάς ζεϊμπέκων αράβων που εκτελούντες κάθε πως την Πρωτομαγία από άρχοντας από τα χωρία. Καλώς τονε το Μάη το Χρυσομάλη με τ’ άνθη στολισμένος ήρθε πάλι με την πρώτη Μαΐου τα πουλιά φωνάζουν. Ο Ερωτόκριτος και η Αρετού­σα, ζωγραφική σε ξύλο, Μυτιλήνη. Ο Γεώργιος Καραϊ­σκάκης καταδιώκων τον Ρεσίτ πασά ή Κιούταχη εν ξυφήρης το 1826. Σε επιγραφή πάνω στο ίδιο έργο: «Μετά τον θάνατον του Φρουράρχου Ιωάν. Γούρα ο Γενικός αρχηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης εισήγαγε τους οπλαρχηγούς Νικ. Κριτσιώτην Δημ. λέκαν Δημ. Μαμούρην Τσέπαν Τριαντάφυλλον εισέρχοντας διά νυκτός εις το πολυορκούμενον φρού­ριον των Αθηνών εναντίον του Κιούταχη και καταδιώκων αυτόν εν ξυφύρης», ζωγραφική σε ξύλο, Μυ­τιλήνη. Ο Μάρκος Μπότσαρης φονεύει τον Πασά του Καρπενησίου, ζωγραφική σε ξύλο, Βόλος. Ο γεν­ναίος στρατηγός Θεοδωράκης Γρίβας ήρως το 1821, ζωγραφική σε ξύλο, Βόλος. Ο Μέγας Αλέξανδρος, τμήμα από τοιχογραφία, Βόλος.

Το δωμάτιο
Εντύπωση κάνει το μικρό δωμάτιο, όπου παρου­σιάζεται αποτοιχισμένη ολόκληρη η ζωγραφιά και η οροφή από τη Νάπη, που ιστόρησε ο Θεόφιλος. Είναι θαυμάσιο δείγμα λαϊκής ζωγραφικής, που διατηρεί όλα τα στοιχεία της ζωγραφικής έκφρασης του καλλιτέχνη, με δική του αντίληψη ως προς το χώρο και την προοπτική, προσωπική κι ελεύθερη χρήση στο χρώμα, διαχρονικότητα (ο Μεγαλέξαντρος δίπλα σε αγωνιστές του 1821), αφηγηματικότητα και γραμμένα σχόλια, απλώνουνε κι εξηγούνε την εικόνα.
Οι τοιχογραφίες του Θεόφιλου στο σπίτι της Νάπης σκεπαστήκανε με ασβεστοκονίαμα. Μόνο λί­γες μορφές είχανε μείνει ασκέπαστες. Ο Ερωτόκριτος με την Αρετούσα, ο μισός Κουταλιανός, ο Μέγας Αλέξαντρος και το σιντριβάνι. Στα χρόνια με τη χούντα ασύδοτοι επιχειρηματίες πέτυχαν από την κεντρική Αρχαιολογική Υπηρεσία την ακύρωση της απόφασης για διατηρητέο ιστορικό μνημείο, τις αποτοιχίσανε με βαρβαρική ταχύτητα, τις φέρανε στην Αθήνα (μαζί με άλλες είκοσι περίπου τοιχογραφίες του Θεόφιλου που ξεκόλλησαν από σπίτια και καφενεία σε λεσβιακά χωριά) και στην Ελληνοαμερικανική Ένωση τις παζαρεύανε σε ντό­πιους και ξένους, όπου τις παρουσιάσανε από τις 17 Μάρτη ως τις 10 Απρίλη 1970.
Η έκθεση στην Ελληνοαμερικανική Ένωση είχε το δωμάτιο στη Νάπη με είκοσι έξι (26) τοιχογρα­φίες και διακοσμητικά σχέδια, και 33 πίνακες. Το δωμάτιο ανήκε στη συλλογή Τακτικού - Κιοσκλή, οι 29 πίνακες στη συλλογή Τακτικού και οι τέσσερις στη συλλογή Κιοσκλή. Οι τοιχογραφίες: Ερωτόκριτος - Αρετούσα, Βολιώτες χορεύοντες το Μάη, Στέψη Ερωτόκριτου, Τραγούδια του Μάη (2), Παγώνι, Κολοκοτρώνης καβα­λάρης, Σεΐχης κυνηγά λιοντάρι, Ήρως Μάρκος Μπότσαρης, Συντριβάνι με γλάστρες, Αναχωρισμός Μεγαλέξαντρου, Γλάστρα, Πελαργοί με φίδια, Κουτα­λιανός, Εφαίστιον Αίτνα, Ελληνικό γλέντι, Αυγή, οροφή, και πέντε διακοσμητικά. Από εσωτερικά σε τρία παράθυρα: Αθανάσιος Διάκος, Οδυσσέας Ανδρού­τσος, Θεά Αθηνά, Θεά Άρτεμις, Δυο γλάστρες με λιοντάρια και σταφύλια σ’ όλα τα παράθυρα.
Από τη συλλογή Δημήτρη Τακτικού τα έργα: Ο πωλών με πίστωσιν, Ο πωλών τοις μετρητοίς, Δωρητής αεροπλάνων, Άλωσις Κωνσταντινουπόλεως, Κολοκοτρώνης, Οδυσσέας Ανδρούτσος και Ιωάννης Γκούρας, Ελβετικό δάσος, Ευγενής νέος, Αθηνά και Άρτεμις, Κυνήγι λιονταριού, Μυτιληνιός καφετζής, Κατσαντώνης, Κυνήγι λιονταριού, Μυτιληνιός, Αθανάσιος Διάκος, Λουλούδια και πουλιά, Ερωτόκριτος και Αρετούσα, Τίγρης και κάμηλος, Λιοντάρι, Πελαργοί, τρυγώνα, λουλούδια, Γοργόνα, Σαβρίδι, Μήδεια, Ιάσων φο­νεύει δράκοντα, Πουλιά και λουλούδια, Γλάστρα και πουλιά, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Παλαιολόγος, Ναπολέων, Αδάμ και Εύα.
Από τη συλλογή Λευτέρη Κιοσκλή τα έργα: Παγώνι και λουλούδια, Κολοκοτρώνης, Ελάφι και γλάστρα, Γλάστρα, λουλούδια και πουλιά.
Η αποκατάσταση κι ανασύνθεση στις τοιχογρα­φίες του δωματίου στη Νάπη έγινε από τον Νίκο Κάιλα. Η αποκατάσταση στις υπόλοιπες τοιχογραφί­ες από τον Κώστα Κουτσουρή.

Και για το κασελάκι
Οι τοιχογραφίες και η οροφή του δωματίου στη Νάπη πουληθήκανε τότε 20.000 δραχμές. Η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Βορείου Αιγαίου θ’ αναλάμβανε την αποκατάσταση του σπι­τιού Ζόλκου για να γίνει μουσείο με αντίγραφα έργων του Θεόφιλου και θα το φρόντιζε ο Σύλλο­γος Γυναικών Νάπης.
Όπως ανακοινώθηκε, το Μουσείο Ελληνικής Λαϊ­κής Τέχνης, μαζί με το λεύκωμα, θα παρουσιάσει και την εκπαιδευτική μουσειοκατασκευή «Το κασελάκι του Θεόφιλου», που είχε στη συλλογή του ο Αντρέας Εμπειρίκος. Ο Νομπελίστας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, όταν το είδε, το περιέγραψε έτσι: «Είναι ένα ξύλινο μπαουλάκι ζωγραφισμένο ολόκληρο με το χέρι του. Η Ιφιγένεια εν Αυλίδι, ο Διάκος, ο Μπότσαρης, ο Γρίβας και τα καταπληκτικά λουλούδια αυτού του κηπουρού της λεβεντιάς και του έρωτα, το στολίζουν. Ο φίλος που το έσωσε το διατηρεί, όπως βρέθηκε πλάι στο ζωγράφο νεκρό την παραμονή του Ευαγγελισμού του 1934. Όταν το ανοίξεις, τα ίχνη της ζωής ενός μεγάλου ανθρώπου, θέλω να πω ενός ολόκληρου ανθρώπου, φανερώνονται συγκλονιστικά... Τα βιβλία του, φυλλάδες της δεκάρας ή σχολικά βιβλία τριμμένα για τη ζωή των αρχαίων, βίοι αγίων, ο Ερωτόκριτος, ο Παπουτσωμέ­νος γάτος και η Κοκκινοσκουφίτσα, άσματα ηρωικά, άσματα ερωτικά. Κοντά στα βιβλία και η Πινακοθή­κη του: εικονογραφημένα δελτάρια, φτηνές χρωμολιθογραφίες, χαλκομανίες μαζεμένες από την εποχή της νιότης του που ήταν καβάσης του Ελληνικού Προξενείου στη Σμύρνη. Μαζί με αυτά το σημειωμα­τάριό του. Ένα χοντρό δεφτέρι από στρατσόχαρτο, όπου αντιγραφές, από βιβλία και εφημερίδες, από­ψεις αρχαίων πόλεων και μνημείων, αγάλματα θεών, μάχες του Μεγάλου Αλεξάνδρου και άπειρες προτο­μές παλαιών και σύγχρονων ηρώων...»
Ο μοναδικός Έλληνας καλλιτέχνης που πέρασε στο Μουσείο του Λούβρου, στα 1936, στο Παρίσι, μετά το θάνατό του. Πού να το φανταζότανε!