ΨΥΧΟΤΟΜΕΣ

Υπάρχει μία αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στα δύο αυτά συναισθήματα. Ζουν και πεθαίνουν μαζί. Ένας βασικός μηχανισμός για να ξεφύγει ο άνθρωπος από την οργή και την απελπισία είναι η ελπίδα ότι τα πράγματα θα διορθωθούν. Η υπομονή, άμυνα θυμού και τρόπος χειρισμού της πραγματικότητας, αναπτύσσεται ως τεχνική για να αντεπεξέλθει το άτομο στις δυσκολίες. Ένα βασικό στήριγμα της ψυχής, που βοηθά στην πειθάρχηση της τυφλής επιθετικότητας είναι η ελπίδα.
Όταν η ελπίδα πεθάνει, οι τρόποι αντίδρασής μας είναι η φυγή στην καταστροφικότητα ή τη μελαγχολία, που αδρανοποιούν το θυμό (με εκτόνωσή του ή με παράδοση). Ούτως ή άλλως, όμως, ο θάνατος της ελπίδας διώχνει το θυμό. Εφόσον ο θυμός παραμείνει, τότε η ελπίδα αντικειμενικά συντηρείται και εξ αντικειμένου οδηγεί σε πράξεις αποκατάστασης της αδικίας.
Εν ολίγοις, το πρόβλημα βρίσκεται στο πώς θα χειριστούμε την επιθετικότητά μας για να διορθώσουμε τα πράγματα. Λένε πως «υψώνει τη γροθιά όποιος στερείται από ελπίδα». Και κάτι ακόμα. Πρέπει να βρεις με ποιον, πότε και πώς θα οργιστείς. Έτσι θα υπάρξουν εγγυήσεις ότι η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον θα παραμείνει ζωντανή.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα από την καθημερινότητα.
Το συνδικαλιστικό κίνημα, ελπίδα για καλύτερη ζωή, αναπτύχθηκε ως κοινωνικός εργασιακός τρόπος λογικής και νόμιμης εκτόνωσης της οργής. Η τρομοκρατική βία, αντίθετα, είναι άδικο και ανεπίτρεπτο αποτέλεσμα της τυφλής και ανεξέλεγκτης επιθετικότητας και παρανοϊκού δογματισμού.

Το οργανωμένο μποϋκοτάζ στην ακρίβεια των προϊόντων είναι μια γόνιμη μορφή αντίδρασής μας στο θυμό. Οι βομβιστικές ενέργειες όμως σε σούπερ μάρκετ ή στο πολιτικό κατεστημένο είναι αναποτελεσματική, άσκοπη και ανεπίδεκτη δραστηριότητα, που χειροτερεύει το φαύλο κύκλο.
Η ψήφος του πολίτη σε ποικίλες ελπιδοφόρες κομματικές δομές είναι ένας τρόπος να συντηρηθεί η ελπίδα. Η παράδοση στο δικομματισμό και η λογική τού «τίποτα έτσι κι αλλιώς δε διορθώνεται» είναι λάθος αντίδραση.
Το διώξιμο του τοξικομανούς υιού από τους γονείς είναι μια εκδήλωση τυφλής οργής, στην οποία οδηγεί η απελπισία και ο θάνατος της ελπίδας. Η κοινωνική συμμετοχή για πρόληψη των ναρκωτικών αποτελεί ελπιδοφόρο μηχανισμό, λογικό, αποτελεσματικό και εκτονωτικό του θυμού.
Η απελπισία από τον άδικο θάνατο του παιδιού σου, π.χ. από ασυνείδητο οδηγό, οδηγεί συχνά στην απόσυρση ή στην αντίθετη περίπτωση σε αυτοδικία. Η συμμετοχή σου στο «σύλλογο πρόληψης τροχαίων» είναι μια δημιουργική πράξη που συντηρεί την ελπίδα και απόδειξη πλατιάς αντίληψης για τη ζωή.
Η χορηγία τής μετά θάνατον διάθεσης των οργάνων σου για μεταμόσχευση αποτελεί εκδήλωση ελπίδας και μετριάζει την απελπισία μπροστά στην επίγνωση του θανάτου. Το ίδιο και η δωρεά μετά το θάνατό σου της περιουσίας σου σε κοινωφελή ιδρύματα.

Ο ανεξέλεγκτος θυμός μπροστά στο παράλογο του θανάτου, αντίθετα, μπορεί να σε οδηγήσει σε εγωιστικές και καταστροφικές ενέργειες.
Η συγγνώμη στην άπιστη γυναίκα σου σαν αντίδραση ελέγχου του θυμού, κρατά μέσα σου την ελπίδα για το μέλλον των παιδιών σου και την απόσβεση των ενοχών σου. Ενώ η δολοφονία του αντιζήλου δε διορθώνει τίποτα και όλα μετά γίνονται ανέλπιδα, σκοτεινά και η ψυχή, η ζωή σου αδειάζει.
Έχουμε υποχρέωση να κρατήσουμε ζωντανή την ελπίδα μας. Νόημα δεν έχει να σκοτώσουμε το θυμό μας. Αυτός θα πεθάνει όταν πεθάνει η ελπίδα και ο μεθοδευμένος αγώνας για το μέλλον. Το ζητούμενο δεν είναι να φύγει ο θυμός και να παραχωρήσει τη θέση του στη μελαγχολία και την παραίτηση, αλλά να μείνει ζωντανός στα χέρια μας, ελεγχόμενο εργαλείο για βελτίωση της ζωής και της κοινωνίας.
Τα οργισμένα πρόσωπα των συνταξιούχων και των εξαθλιωμένων ανέργων στην τηλεόραση δείχνουν ότι η ελπίδα πάντα είναι ζωντανή. Ο εξανδραποδισμός τους, όμως, και η έλλειψη αντίδρασης είναι ο θάνατος της ύπαρξής μας, η αλλοτρίωση από το «εγώ».
Ο «θυμός του καναπέ», έντεχνα ενισχυμένος από μια επιτηδευμένη τηλεόραση και ένα «ψεύτη» τηλεπαρουσιαστή, είναι μια σύγχρονη μηχανή υποδούλωσης και εικονικής αντίδρασής μας διά πληρεξουσίου. Η ελπίδα συντηρείται στον καθημερινό πρακτικό αγώνα και τη συλλογική δράση και εναντίωση στην εξαθλίωση που μας επιβάλλουν.