Σκοπός της Βιοκλιματικής Δόμησης είναι να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες ενός κτηρίου ελαχιστοποιώντας την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Αποτελεί λοιπόν εξ ορισμού μέρος μιας ευρύτερης αντίληψης βιώσιμης οικιστικής ανάπτυξης. Απαιτεί διαχείριση των φυσικών πόρων τέτοια, ώστε οι ανάγκες τού σήμερα να μην υποθηκεύσουν το αύριο.
Η Βιοκλιματική Δόμηση προϋποθέτει ειδικές τεχνικές σχεδιασμού, τεχνολογίες και υλικά κατασκευής. Αρχές βιοκλιματικού σχεδιασμού και οικολογικά υλικά μπορούν φυσικά να αναζητηθούν στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Πολύ συχνά, όμως, είναι τα σύγχρονα συστήματα δόμησης και οι τεχνολογίες υλικών που τη διασφαλίζουν. Μετά την πετρελαϊκή κρίση του ‘70 έγινε φανερό το ασυμβίβαστο της ανεξέλεγκτης κατανάλωσης ενέργειας και των όλο και ακριβότερων αλλά πεπερασμένων ενεργειακών αποθεμάτων. Τα κτήρια και η υφιστάμενη πολεοδομία των αστικών κέντρων ευθύνονται για παραπάνω από τη μισή κατανάλωση ενέργειας του πλανήτη. Έτσι, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, άρχισε να έρχεται στο προσκήνιο το «πράσινο κτήριο».
Οι ΗΠΑ εστιάζουν την προσοχή τους αποκλειστικά στη μείωση της κατανάλωσης ενεργείας, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) δίνει μεγάλη σημασία και σε παράγοντες, όπως η ποιότητα του αέρα των κτηρίων, η ανακύκλωση υλικών και η μείωση των εκπομπών αερίων CO2. Έρευνες για την επίπτωση των σύγχρονων κτηρίων στην ψυχική και σωματική υγεία των κατοίκων τους (π.χ. σύνδρομο «άρρωστου κτηρίου», SBS) συνετέλεσαν επίσης στον καθορισμό συγκεκριμένων στόχων από πλευράς Ε.Ε.. Ας σημειωθεί ότι η Ελλάδα έχει, ανάμεσα στα 15 κράτη-μέλη, την υψηλότερη κατανάλωση ενεργείας σε σχέση με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν και τα ελληνικά κτήρια είναι υπεύθυνα για το 40% αυτής τουλάχιστον. Η Ελλάδα οφείλει να ακολουθήσει σχετική οδηγία της Ε.Ε., πιστοποιώντας ενεργειακά υφιστάμενα και νέα κτήρια, αλλά και να επιβάλει νομοθετικά αυστηρά ενεργειακά πρότυπα. Μετά από διενέργεια ενεργειακών επιθεωρήσεων θα εκδίδεται Δελτίο Ενεργειακής Ταυτότητας (ΕΤΑ). Εκεί θα καταχωρείται η ενεργειακή πιστοποίηση, βαθμονόμηση και κατηγορία του κτηρίου. Οι ιδιοκτήτες θα υποχρεούνται να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων τους ώστε να πληρούν τα νέα πρότυπα. Οι υποχρεώσεις της οδηγίας ξεκίνησαν από τις 4/1/2006 και είμαστε ήδη υπόλογοι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για μη εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με το κοινοτικό δίκαιο.
Διαθέτουμε ιδανικό κλίμα και πλουσιότατο δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενεργείας, με παρατεταμένη ηλιοφάνεια, δυνατούς ανέμους, ικανές ποσότητες βιομάζας και σημαντικά θαλάσσια κύματα μεταξύ άλλων. Όμως μόνο το 4,7% της ακαθάριστης κατανάλωσης ενέργειας και το 6,3% της ηλεκτροπαραγωγής προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Χαρακτηριστικό είναι επίσης ότι μόνο το 15% των ελληνικών νοικοκυριών χρησιμοποιούν ηλιακή ενέργεια για παραγωγή ζεστού νερού. Τέλος, παραμένουμε ουραγοί στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων, παρά τις σχετικές επιδοτήσεις και κίνητρα. Και όμως, ο Βιοκλιματικός Σχεδιασμός μπορεί να αποφέρει κέρδος τόσο σε υφιστάμενα όσο και σε νέα κτήρια κάθε χρήσης. Πέρα από την αναβάθμιση της ποιότητας διαβίωσης των κατοίκων και των εργαζομένων, έχουμε και αυστηρά οικονομικά οφέλη του ιδιοκτήτη και του ενοίκου ενός πράσινου κτηρίου.
Πολλοί κατασκευαστές και επενδυτές ακινήτων, ενδιαφερόμενοι για το φθηνότερο δυνατό κόστος κατασκευής, μετακυλύουν το κόστος ενός ενεργοβόρου κτηρίου στον πελάτη ή ενοικιαστή, πιστεύοντας λανθασμένα ότι η Βιοκλιματική Δόμηση θα επιβαρύνει τον προϋπολογισμό τους. Η XIDA Construction αντιθέτως εφαρμόζει ήδη αρχές βιοκλιματικού σχεδιασμού και δόμησης στα κτήρια που αναπτύσσει (XIDA Green Buildings) και διασφαλίζει έτσι για τους πελάτες της την εξοικονόμηση πόρων και τα σημαντικά οφέλη που έχουν τα πράσινα κτήρια.
Τα πράσινα κτήρια αποδεικνύονται ευεργετικά για τους ιδιοκτήτες και τους καταναλωτές παγκοσμίως. Ακίνητα ενός «πράσινου» προαστίου στο Νταίηβις της Καλιφόρνια, πωλούνται 11 δολλάρια ακριβότερα ανά τετραγωνικό πόδι από όμορα, ανάλογα, μη βιοκλιματικά όμως ακίνητα. Το βιοκλιματικό κτήριο της τράπεζας NMB για παράδειγμα, χρησιμοποιεί το ένα δέκατο της ενέργειας ανά τετραγωνικό, έναντι του παλαιού κτηρίου της. Το κτήριο αυτό μαζί με τη συνολική αλλαγή προφίλ της εταιρείας έχει συνεισφέρει στην αύξηση του μεριδίου αγοράς της και στην εδραίωσή της ως η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα στις Κάτω Χώρες. Και οι πελάτες, όμως, στηρίζουν καταστήματα που χτίζονται βιοκλιματικά, όπως το πολύ πετυχημένο «Εco-Mart» της Wal-Mart στο Κάνσας.
Μελέτες δείχνουν ότι ένα βιοκλιματικό κτήριο μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα των εργαζομένων κατά 6% ως 16%. Άλλες μελέτες εμφανίζουν το ποσοστό αποχής από την εργασία σε ένα βιοκλιματικό κτήριο να πέφτει κατά 15% ως 25%, και τις άδειες για λόγους υγείας να μειώνονται σημαντικά. Ένας τυπικός εργοδότης ξοδεύει περίπου 70 φορές περισσότερα χρήματα σε μισθούς απ’ ό,τι στην κατανάλωση ενέργειας του κτηρίου του και άρα οποιαδήποτε αύξηση της παραγωγικότητας καθιστά την επιχείρηση άμεσα και σημαντικά πιο κερδοφόρα.
Η Βιοκλιματική Δόμηση ωφελεί και τον απλό ένοικο μιας κατοικίας. Ένα μη μονωμένο διαμέρισμα των 100 τετραγωνικών απαιτεί δύο επιπλέον τόνους πετρελαίου κατ’ έτος σε σχέση με ένα καλώς μονωμένο. Βασικά μέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας, όπως η ενίσχυση της μόνωσης και ο φωτισμός με λάμπες φθορίου, εξοικονομούν ετησίως αρκετές εκατοντάδες ευρώ. Τέλος, ας γνωρίζουμε ότι για κάθε μία μονάδα ηλεκτρικής ενεργείας που εξοικονομούμε, εξοικονομούνται τρεις μονάδες στο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας. Κάθε μείωση στις απαιτήσεις ενεργείας μας σημαίνει υπερπολλαπλάσια μείωση στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ας απολαύσουμε, λοιπόν, πιο ευχάριστους, πιο υγιεινούς αλλά και πιο οικονομικούς χώρους, εξοικονομώντας παράλληλα ενέργεια υπέρ της φύσης.

Τι γίνεται στην Ελλάδα
Πληγή για τα κτήρια στην Ελλάδα αποτελεί η σπατάλη ενέργειας, η οποία ανέρχεται κατά μέσο όρο στο 30%, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σπατάλη ενέργειας αυξάνει το κόστος για τους ιδιοκτήτες, δημιουργώντας εξωτερικές οικονομίες, οι οποίες περιορίζουν τη ρευστότητα και αυξάνουν παράλληλα το κόστος συντήρησης.
Η Ε.Ε. έχει εκδώσει οδηγία η οποία προβλέπει το σχεδιασμό και την κατασκευή ενεργειακά αποδοτικότερων κτηρίων, τα οποία θα διασφαλίζουν συγκεκριμένες συνθήκες ποιότητας εσωτερικού περιβάλλοντος για τους χρήστες. Η οδηγία προβλέπει παράλληλα τη σήμανση των κτηρίων και την πιστοποίησή τους με δελτίο ενεργειακής ταυτότητας, παρόμοιο με αυτό που φέρουν οι ηλεκτρικές συσκευές. Με αυτό τον τρόπο θεσμοθετείται και η υποχρέωση για την ετήσια συντήρηση των συστημάτων, ώστε να διασφαλιστεί η διαχρονικότητα της λύσης και η σταδιακή βελτίωση της ποιότητας ζωής και εργασίας.

Μείωση της εργατικότητας
Η κακή ποιότητα της ατμόσφαιρας στο εσωτερικό των κτηρίων είναι σύμφωνα με ειδικούς η αιτία πολλών ασθενειών. Οι ειδικοί καταλήγουν ότι η ατμόσφαιρα είναι αιτία για προβλήματα στο αναπνευστικό, την καρδιά και τα μάτια. Συνεπώς μια επιχείρηση μπορεί να χάσει μεγάλο μέρος της παραγωγικότητας των εργαζομένων της εάν δε δώσει την απαιτούμενη προσοχή στη διαμόρφωση ενός ευχάριστου και υγιεινού περιβάλλοντος εργασίας.

* Ο Κώστας Τσίπηρας είναι μηχανικός βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, δρ. Χωροταξίας, ιδρυτικό μέλος του Σ.ΟΛ.Α.Ρ..