Η προϊσταμένη της 14ης ΕΒΑ και αναπληρώτρια προϊσταμένη τής Κ΄ ΕΠΚΑ, Χριστιάνα Λούπου, μιλάει στο «Ε» για τη φιλοσοφία της στην προστασία των μνημείων

Το «Ε» σήμερα φιλοξενεί την κ. Χριστιάνα Λούπου, προϊσταμένη εδώ και χρόνια της 14ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και τον τελευταίο μήνα αναπληρώτρια προϊσταμένη της Κ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Μετά και την προχτεσινή κοπή πίτας των δύο υπηρεσιών, η ίδια μάς μιλάει για τα σημαντικότερα βήματα που έχουν γίνει στα χρόνια προσφοράς της στην προστασία και ανάδειξη των βυζαντινών μνημείων της Λέσβου, αλλά και για τη φιλοσοφία που φιλοδοξεί να φέρει στην Κ΄ ΕΠΚΑ, προκειμένου να καταφέρει την καλύτερη δυνατή λειτουργία της.


Κυρία Λούπου, πόσα χρόνια προσφοράς κλείνετε στην Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων της Λέσβου;
«Ήρθα στη Μυτιλήνη το 1998. Η σχετική πρόταση μου έγινε το Δεκέμβριο του 1997, από τον τότε διευθυντή των Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων σε όλη την Ελλάδα, που γνώριζε πολύ το πόσο ήθελα να πάω στην επαρχία. Πίστευα πως αρχαιολογία πεδίου κάνεις όταν είσαι έξω και όχι μέσα στην πόλη και, παρ’ όλο που προτιμούσα να πάω στην Εφορεία Κρήτης και ειδικά στα Χανιά, τελικά με έστειλαν εδώ, για να στήσω τη 14η ΕΒΑ, που δεν υπήρχε ακόμη και γινόταν προσπάθεια να ιδρυθεί από τον κ. Σηφουνάκη. Ήρθα 9 Ιανουαρίου τού 1998 και από τότε ξεκίνησα να δουλεύω για την υπηρεσία, που τυπικά ιδρύθηκε στις 15 Ιουνίου του ίδιου έτους, όταν εγκαταστάθηκα μόνιμα εδώ.»

Στήνοντας τη 14η ΕΒΑ…

Τι κινήσεις κάνατε με το που αναλάβατε;
«Αυτό που συνάντησα ήταν 15 κηρυγμένα μνημεία, χρονολογημένα μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Έπρεπε να πάω για αυτοψίες και στα άλλα νησιά που ανήκουν στη 14η ΕΒΑ, να τα καταγράψω, να φροντίσω να τα προστατέψω νομικά, να βρω γραφεία και υπαλλήλους και να τους εκπαιδεύσω και να καταφέρω να αποδεχτεί και η Εφορεία Κλασσικών Αρχαιοτήτων και η τοπική κοινωνία πως θα έπρεπε να έχουμε μια συνεργασία.»

Συναντήσατε πολλές δυσκολίες;
«Οι βασικότερες είχαν να κάνουν με το πώς θα διαχειριζόμασταν ως υπηρεσία με ευαισθησία όλα αυτά τα μνημεία, που ανήκουν ιδιοκτησιακά στις εκκλησίες, με τον αυταρχισμό και τις απαγορεύσεις που μπορεί να έχει η ίδια η υπηρεσία, μέσα σε ένα κράτος που είναι αρκετά απολυταρχικό, παρ’ όλο που θεωρείται δημοκρατικό. Πώς θα επιβάλλαμε την προστασία αυτών των μνημείων δεδομένου ότι ανήκουν σε κάποιον άλλο; Ήταν απαραίτητο ένα πνεύμα συνεργασίας και κατανόησης για κάθε τι που κάναμε. Προσωπικά, λόγω φιλοσοφίας, δεν ήθελα να είμαι αυταρχική και να επιβάλλω πράγματα, αλλά προσπαθούσα να πείσω τους ανθρώπους, γιατί κάναμε ό,τι κάναμε, ώστε να γίνει κατανοητό. Ήθελα να δείξω το πώς, όταν ο κόσμος συμπράττει με αυτό που κάνουμε, είναι κι ένα κομμάτι της δικής του δουλειάς. Άλλωστε πολλά από τα βυζαντινά μνημεία είναι ακόμη μέρος της καθημερινότητάς μας - μνημεία τα οποία τα ζούμε. Έχουμε δεχτεί πολλές επιθέσεις και καταγγελίες, ήταν δύσκολο, αλλά νομίζω πως εάν κανείς τελικά κοιτάει σε ένα βαθύτερο “είναι” και σε πιο ουσιαστικά πράγματα, στο τέλος καταφέρνει να μένει ήρεμος απέναντι στους εξωτερικούς κλυδωνισμούς, για να μπορέσει να υλοποιήσει το όραμά του.»

Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα σημαντικότερα βήματα που έχουν γίνει μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια από την υπηρεσία;
«Τα περισσότερα τα έχω ήδη αναφέρει, ωστόσο πολύ βασικό είναι πως έχουμε μια υπηρεσία στην οποία είμαστε ευτυχείς, χωρίς ατμόσφαιρα δημόσιας υπηρεσίας. Προσπαθούμε να κάνουμε καλή διαχείριση των κονδυλίων, και προσωπικά τουλάχιστον δουλεύω υπερωριακά, χωρίς να ζητάω το ίδιο και από τους υπαλλήλους. Προετοιμαστήκαμε με μια πολύ καλή οργάνωση και με μια πολύ καλή οδηγία που μου έδωσε ο επίσης πρώην διευθυντής Βυζαντινών Μνημείων, Ισίδωρος Κακούρης, που μου είχε πει: “Χριστιάνα, κάνε άλματα, όχι βήματα.” Κι αυτό ήταν στην προσωπικότητά μου και το ακολούθησα. Τα πρώτα χρόνια ήταν τα οργανωτικά, τώρα έχουμε πλέον ένα μεγάλο ποσοστό έτοιμων μελετών και ήμαστε σε φάση μεγάλης ωριμότητας, από κάθε άποψη, που τα πράγματα μπορούν να αρχίσουν να κινούνται και από το ίδιο το προσωπικό.»

… και αναλαμβάνοντας την Κ΄ ΕΠΚΑ

Πριν από ένα μήνα οριστήκατε αναπληρώτρια προϊσταμένη της Κ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Τι σχέδια έχετε για τη νέα αυτή υπηρεσία που αναλάβατε; Την περασμένη Πέμπτη, κάνατε μια σχετική συζήτηση με τους υπαλλήλους και δημιουργήσατε επιτροπές.
«Εγώ απλώς φέρνω τη δικιά μου φιλοσοφία αυτήν τη στιγμή και σε μια άλλη υπηρεσία. Η φιλοσοφία αυτή στηρίζεται στο εσωτερικό κίνητρο του καθενός, σε έναν καλό καταμερισμό εργασίας, ώστε να νιώθουν όλοι ότι αναγνωρίζεται ο κόπος τους και ότι έχουν αρμοδιότητες στο πλαίσιο των δικών τους ορίων, ότι είναι υπεύθυνοι για τη δουλειά τους χωρίς να καταπιέζονται, ότι δεν ανήκουν στο δημόσια τομέα όπου δεν τους ενδιαφέρει τι γίνεται, αλλά πως λειτουργούμε ως μια “τράπεζα ιδεών”, στην οποία μπορεί ο καθένας να φέρει τα δικά του όνειρα. Προσωπικά είμαι πολύ χαλαρή ως άνθρωπος αν είσαι εργατικός και ειλικρινής. Η Κ΄ ΕΠΚΑ έχει αξιόλογο προσωπικό, είναι πολύ ωραίοι άνθρωποι και δυστυχώς τόσα χρόνια δεν είχα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή μαζί τους, κάτι που συμβαίνει τώρα.»

Τι έργα «τρέχουν» αυτήν τη στιγμή οι δύο Εφορείες;
«Πρόκειται για δύο Εφορείες που έχουν διαφορετικό επιστημονικό αντικείμενο, αλλά κοινό τρόπο πλησιάσματος των μνημείων, που αποτελούν την υλική υπόσταση της μνήμης, που συνιστούν ένα δυναμικό πεδίο δράσης για τη συγκρότηση πολιτισμικών ταυτοτήτων. Με το ΕΣΠΑ, η μεν Εφορεία Κλασσικών Αρχαιοτήτων έχει το έργο της ανάδειξης του Ιερού της Κλοπεδής, αλλά και το μεγάλο έργο της Ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων της Μυτιλήνης, που είναι επτά οικόπεδα και το Αρχαίο Θέατρο. Είναι όλα πολύ σημαντικά, αφού ουσιαστικά αποτελούν ένα δίκτυο μνημείων που είναι “η πόλη κάτω από την πόλη”. Η δε 14η ΕΒΑ, εκτελεί ένα έργο στο Ρεπανίδι της Λήμνου, στον παλιότερο ναό του νησιού, έχει το έργο της αποκατάστασης του διακόσμου του Καθολικού Ναού στην Ερμού και το έργο του Κάστρου της Μυτιλήνης, που αποκαθιστά τις Οικείες και το Χαμάμ στο Κάτω Κάστρο, κάνοντας παράλληλα δουλειές και στον Τεκέ, τις Κρύπτες και το Νότιο Τείχος. Ευελπιστούμε να μπορέσουν να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ και οι άλλες πέντε Οικίες και η μελέτη που έχουμε κάνει για την ανάδειξη του Κάτω Κάστρου και τη μετατροπή του σε κομμάτι της καθημερινής ζωής του τόπου.»

Ποιο είναι το όραμά σας για τη σύνδεση της ζωής της Μυτιλήνης με τα μνημεία της;
«Να γίνει η ίδια η πόλη ένα μνημείο, αφού έχει εξαιρετικά κτήρια. Η κοινωνία μας έχει ανάγκη από τη σύνδεση με την κοντινή της ιστορία, από τη λαογραφική πληροφορία, συνδεδεμένη με τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα. Από μία ιστορία πιο ανθρωποκεντρική. Χρειάζεται η αξιοποίηση των μνημείων και του φυσικού τους περιβάλλοντος, σαν ανοιχτού κοινόχρηστου χώρου πολιτισμού. Η προστασία και η σταδιακή αναστήλωσή τους είναι η σταθερή και αδιαπραγμάτευτη βάση της θέσης μας, και η γενικότερη φιλοσοφία μας είναι τα όρια της αρχαίας πόλης να ορίσουν σήμερα την έκταση ενός ιστορικού περιπάτου. Θα ήταν θετικό, κατά τη γνώμη μου, ο Δήμος να δει τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε τη Μυτιλήνη ως μία “Αργή Πόλη”, που θα είναι αφοσιωμένη στην προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολιτών της, με αναζωογόνηση παράλληλα των παλιών επαγγελμάτων του νησιού. Η ανάπτυξη των τοπικών κοινοτήτων βασίζεται, ανάμεσα σε άλλα, στην ικανότητά τους να μοιράζονται και να αναγνωρίζουν ιδιαίτερες μορφές ποιότητας, να δημιουργούν μια δική τους ταυτότητα που να είναι ορατή προς τα έξω και βαθιά βιωμένη εσωτερικά, αλλά και να προσφέρουν εθελοντικά. Ευτυχώς, έχουμε πολύ καλή συνεργασία με τους τοπικούς φορείς. Και πιστεύω ότι η Αρχαιολογική Υπηρεσία και η τοπική κοινωνία μπορούν επιτέλους να δώσουν τα χέρια, για να κάνουν υπέροχο αυτόν τον τόπο.»