ΕΜΒΟΛΑ

Η αλλαγή του χρόνου στέκεται αφορμή για μια σειρά σκέψεων. Μέσα στις ευχές που ανταλλάσσονται, αποτυπώνεται τόσο η επιθυμία της διάρκειας και της συνέχειας του χρόνου στο μέλλον όσο και της επιθυμίας ο χρόνος αυτός να είναι συνδεδεμένος με ευχάριστα γεγονότα. Είτε με τον έναν τρόπο είτε με τον άλλον, μέσα στον παροντικό χρόνο ζούμε με σκέψεις και επιθυμίες για το μελλοντικό χρόνο.
Ωστόσο, αυτό που θέλω να υποστηρίξω είναι ότι αν ο μελλοντικός χρόνος υπάρχει μέσα στον παροντικό μόνο με τη μορφή της ελπίδας και των ευχών, τότε είναι ήδη καταδικασμένος. Ο μελλοντικός χρόνος πρέπει να υπάρξει μέσα στο παρόν μας και με έναν άλλον τρόπο, τον τρόπο της ασκήσεως. Θα δώσω μερικά παραδείγματα, για να εξηγήσω τι θέλω να πω.
Σ’ έναν μαθητή, για παράδειγμα, υπάρχει η αίσθηση του μέλλοντος με τη σκέψη των εξετάσεων που πρέπει να δώσει για να προβιβαστεί ή να εισαχθεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ευχές και ελπίδες συνοδεύουν αυτήν τη σκέψη. Ωστόσο, το σίγουρο είναι ότι αν αυτό το μέλλον υπάρχει στο μυαλό του μαθητή μόνο με τη μορφή της ελπίδας ή των ευχών, όταν θα έρθει θα έχει τη μορφή της αποτυχίας. Για να μην πάρει το μέλλον τη μορφή της αποτυχίας, είναι ανάγκη η παρουσία του μέσα στο παρόν να προσλάβει τη μορφή της ασκήσεως. Μόνο μετατρέποντας το παρόν μας σε άσκηση μπορούμε να ελπίζουμε με ασφαλέστερο τρόπο σ’ ειρηνικό μέλλον. Ωστόσο, μια τόσο απλή αλήθεια στην κατανόησή της αποδεικνύεται τόσο δύσκολο πράγμα στην εφαρμογή της. Ο μαθητής, αν και γνωρίζει ότι μόνο μέσα από το παρόν της άσκησης διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για ένα σχετικά ασφαλές μέλλον, αφήνεται να τον αποσπάσουν από αυτό διάφορες σκέψεις και επιθυμίες. Το αποτέλεσμα είναι η αποτυχία.

Αυτό που ισχύει για ένα μαθητή, αποτελεί αδήριτη αλήθεια και ανάγκη για το σύνολο της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής. Πριν λίγο καιρό είδαμε με έκπληξη στη Λέσβο από τα νερά μιας βροχής ένας υπόγειος χείμαρρος να ξεχειλίζει μέσα στους δρόμους μιας κωμόπολης και να σπέρνει την καταστροφή. Αν στο χρόνο που είχε προηγηθεί, η σκέψη του πιθανού αυτού ξεχειλίσματος δεν είχε λάβει απλώς τη μορφή συζητήσεων, αλλά είχε πάρει και τη μορφή της άσκησης και της εργασίας στην υπόγεια διέλευση του χειμάρρου, τώρα κανείς δε θα θυμόταν τη βροχή εκείνης της βραδιάς. Με τον ίδιο τρόπο, αν μια σειρά από ζητήματα του νησιού παραμείνουν μέσα στο πλαίσιο των συζητήσεων και των σκέψεων και δεν προσλάβουν τη μορφή του σχεδιασμού και της υλοποίησης, τότε ήδη μέσα στο παρόν αυτής της αερολογίας θα είναι κρυμμένο το μέλλον μιας ακόμη αποτυχίας.
Το ίδιο ισχύει και για το μέλλον της ευρύτερης σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που ζούσε χρόνια τώρα το παρόν της με τη μορφή της ικανοποίησης συμφερόντων κάποιων επιμέρους ομάδων της (πολιτικών, στελεχών και προνομιούχων ομάδων του Δημοσίου, πλουτοκρατίας και ισχυρών ομάδων του ιδιωτικού τομέα). Η ιδέα της άσκησης ενός σχεδιασμού παραγωγικής και κοινωνικά δίκαιης λειτουργίας παρέμεινε απλώς μια ιδέα και σε πλήθος περιπτώσεων πήρε τη μορφή μιας ρητορείας, με την οποία συγκαλύφθηκε η σαθρή οικοδόμηση του μέλλοντος. Ωστόσο, το μέλλον αυτό δεν άργησε να έρθει, προσλαμβάνοντας τη μορφή του πιεστικού παρόντος που ζούμε σήμερα.
Είναι γνωστό ότι η έξη να μη ζει κάποιος το παρόν με τη μορφή της άσκησης δύσκολα νικιέται. Αν έχει συνηθίσει κάποιος σε αυτή, αφήνεται ξανά και ξανά μέσα σε ένα διασκορπισμένο παρόν ενός σαθρού μέλλοντος. Τότε ο χρόνος ποτέ δεν είναι καινούργιος, καθώς με άλλα νούμερα είναι συνέχεια ο παλιός χρόνος που δραπετεύει από το παρόν της άσκησης και ζει συνεχώς την επιτυχία του μέλλοντος ως υπόθεση ελπίδας και ευχής. Αν η παρούσα αριθμητική έναρξη του 2012 συμβαδίσει και με την έναρξη ενός παρόντος της ασκήσεως, τότε θα είναι και πραγματικά η έναρξη ενός καινούργιου χρόνου.