Εμπρός Εβδομαδίαια Εφημερίδα Νομού Λέσβου - Γυμνασιάρχου Ολυμπίου 4 - Mυτιλήνη - 81100
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Απαγορεύεται η αναπαραγωγή με οποιονδήποτε τρόπο.
Είναι άραγε «φαινόμενο» με την εννοιολογική σημασία της λέξης (αυτό που φαίνεται) ή δρώμενο (αυτό που συμβαίνει);
Πύλη του υπερφυσικού ή μη ερμηνευμένο ακόμα από τους γνωστούς φυσικούς νόμους, αποτέλεσμα μιας νοητικής διαδικασίας και άγνωστων δυνάμεων του εγκεφάλου; Είναι ο Γκέλερ εκτελεστής μιας φυσικής αλληλουχίας ή ένας συνειδητός τσαρλατάνος; Βασικά ερωτήματα που αφορούν το «δράστη» και αυτό που παράγει ο εν λόγω άνθρωπος. Άλλα όμως ερωτήματα ψυχοκοινωνιολογικα βγαίνουν αν δει κανείς την ομαδική υστερία που έχει καταλάβει τους ανθρώπους. Μαθητές παίζουν σηκώνοντας στα ύψη με τα δάχτυλα συμμαθητές τους. Χιλιάδες μάτια κοιτάζουν με λαχτάρα τα κουτάλια που κρατούν. Και ενώ η ζωή κατακλύζεται καθημερινά από λευκά και μαύρα θαύματα, κανείς δεν ασχολείται. Αναρωτηθήκαμε ποτέ ποιος Γκέλερ κάνει το πετρέλαιο πιο ακριβό από τον ήλιο; Ποιος Γκέλερ κάνει ένα μπουκάλι νερό πιο ακριβό από την ημερήσια σύνταξη του αγρότη; Ποιος Γκέλερ παράγει γονιδιακά ντομάτες με ιδιότητα ποντικού; Ποιος μάγος κάνει τον έρωτα ποιο δυνατό από το θάνατο; Και με ποιο μηχανισμό ο παραολυμπιονίκης με το ένα χέρι κολυμπά σα δελφίνι στην πισίνα;
Η ανάδειξη των πράξεων Γκέλερ μέσα από το σύνολο των σύγχρονων θαυμάτων σίγουρα ακολουθεί μια τηλεοπτική σκοπιμότητα εντυπωσιασμού. Η επιλογή του εκάστοτε θέματος στην επικαιρότητα είναι ένα άλλο θαύμα. Η ψυχαγωγία γίνεται πιο ισχυρή από την εξαθλίωση. Θαύμα αληθινά ο ενθουσιασμός ενός ανθρώπου μπροστά σε μια οθόνη την ίδια στιγμή που η σκληρότητα, η εξαθλίωση, η υποταγή ορίζουν τη μοίρα μας;
Ίσως το πραγματικό νόημα του φαινομένου του Γκέλερ είναι ένα: Η διάθεση των χρημάτων του «Σώου» στην Ελπίδα. Η μετατροπή μιας οποιασδήποτε ικανότητας σε πράξη αγάπης.
Στον άνθρωπο το μεταφυσικό είναι βασική αναζήτηση. Στην υπαρξιακή μοναξιά, το άγχος του θανάτου, ο φόβος για το σταμάτημα, για το μηδέν που απειλεί τη ζωή, ζητούν παρηγοριά. Η φύση σκληρή αγνοεί αδυσώπητα τα ανθρώπινα συναισθήματα. Η φύση είναι κύριος και ρυθμιστής του παιχνιδιού. Ό,τι είναι χαρά για τον κυνηγό είναι πόνος για το κυνηγημένο ορτύκι. Όταν ο άνθρωπος πεθαίνει από πνευμονία, επιβιώνει ο πνευμονιόκοκκος. Το θαύμα της ισορροπίας των ειδών παίζεται καθημερινά. Όμως η πίστη στη μετά θάνατον ζωή, η πεποίθηση των ψυχών που ζουν και καρτερούν την ανάσταση, γαληνεύει, ηρεμεί, διώχνει το φόβο και δίνει χαμόγελο στο γέρο, τον ετοιμοθάνατο, τον απελπισμένο.
Η πίστη σε μυστικές δυνάμεις του ανθρώπου μετά την κατάρρευση της ανθρωποκεντρικής αντίληψης, αντικαταστάθηκε από το ανθρώπινο αξίωμα. Η κβαντομηχανική έδωσε το επιστημονικό επίχρισμα στη βεβαιότητα ότι ο ρόλος του ανθρώπου στο σύμπαν είναι βασικός. Το σύμπαν υπάρχει γιατί το παρατηρεί ο άνθρωπος. Έτσι ο εν δυνάμει θεός που υπάρχει σε κάθε άνθρωπο νιώθει περηφάνεια και ισχύ κάθε φορά που κάποιος Γκέλερ αποδεικνύει ότι δεν είμαστε αδύναμα πλάσματα αλλά μάγοι, θεοί ή ακόμα και δαίμονες.
Από την άλλη, η επιστήμη του εγκεφάλου συνδυασμένη με τη γνώση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και τα φαινόμενα συντονισμού, στηρίζουν τη βεβαιότητα ότι κάποτε αυτό που γίνεται από τον Γκέλερ θα ερμηνευτεί.
Ο φανατισμός του επιστήμονα που αρνείται τον Γκέλερ, ερμηνεύεται από την αγωνία του ερευνητή ότι έτσι ξαναγυρνάμε στο Μεσαίωνα. Όμως η βασική άρνηση της επιστήμης είναι η σεμνότητα. Εν οίδα ότι ουδέν οίδα.
Βέβαια το πάρεργο του ανεξήγητου είναι ο τσαρλατανισμός και η εξαπάτηση. Την ανθρώπινη λαχτάρα για το «μαγικό», εκμεταλλεύονται χιλιάδες απατεώνες, καφετζούδες, μάγοι, χαρτορίχτρες. Το μέτρο και η ισορροπία παράγουν ηθική. Ο επιστήμονας ερευνά. Αλλά ποτέ δεν προεξοφλεί την ύπαρξη ή όχι αυτού που μελετά. Αλλιώς αυτοαναιρείται.
Το φαινόμενο Γκέλερ έχει επιστημονικές, ψυχολογικές και θεολογικές προεκτάσεις. Το βασικό είναι να ξεχωρίσει κανείς αν είναι κάλπικο ή αυθεντικό. Η δημοκρατική αντίληψη πως ό,τι βλέπουν οι πολλοί υπάρχει, δεν είναι πάντα αληθινή. Εκατομμύρια άνθρωποι είδαν το Χίτλερ σα σωτήρα και γελάστηκαν. Από την άλλη, η ισοκρατική αντίληψη είναι ότι μόνο η γνώμη των ολίγων, των οιδημόνων μπορεί ωραιότατα να γίνει άξονας πνευματικής δικτατορίας.
Νομίζω ότι αυτό που έχουμε να κάνουμε με το φαινόμενο Γκέλερ είναι αναπόφευκτα αντιφατικό. Ας το δούμε με συγκατάβαση προσωρινά και με κατανόηση, έστω και αν το αμφισβητούμε, αλλά ας το δεχτούμε σαν τονωτικό, σα μια παρηγοριά για τις παιδικές ψυχές μας που καταφεύγουν στο όνειρο για να αποφύγουν τη σκληρή πραγματικότητα και την ανθρώπινη αδυναμία μας μπροστά στις δυνάμεις της φύσης.
Πύλη του υπερφυσικού ή μη ερμηνευμένο ακόμα από τους γνωστούς φυσικούς νόμους, αποτέλεσμα μιας νοητικής διαδικασίας και άγνωστων δυνάμεων του εγκεφάλου; Είναι ο Γκέλερ εκτελεστής μιας φυσικής αλληλουχίας ή ένας συνειδητός τσαρλατάνος; Βασικά ερωτήματα που αφορούν το «δράστη» και αυτό που παράγει ο εν λόγω άνθρωπος. Άλλα όμως ερωτήματα ψυχοκοινωνιολογικα βγαίνουν αν δει κανείς την ομαδική υστερία που έχει καταλάβει τους ανθρώπους. Μαθητές παίζουν σηκώνοντας στα ύψη με τα δάχτυλα συμμαθητές τους. Χιλιάδες μάτια κοιτάζουν με λαχτάρα τα κουτάλια που κρατούν. Και ενώ η ζωή κατακλύζεται καθημερινά από λευκά και μαύρα θαύματα, κανείς δεν ασχολείται. Αναρωτηθήκαμε ποτέ ποιος Γκέλερ κάνει το πετρέλαιο πιο ακριβό από τον ήλιο; Ποιος Γκέλερ κάνει ένα μπουκάλι νερό πιο ακριβό από την ημερήσια σύνταξη του αγρότη; Ποιος Γκέλερ παράγει γονιδιακά ντομάτες με ιδιότητα ποντικού; Ποιος μάγος κάνει τον έρωτα ποιο δυνατό από το θάνατο; Και με ποιο μηχανισμό ο παραολυμπιονίκης με το ένα χέρι κολυμπά σα δελφίνι στην πισίνα;
Η ανάδειξη των πράξεων Γκέλερ μέσα από το σύνολο των σύγχρονων θαυμάτων σίγουρα ακολουθεί μια τηλεοπτική σκοπιμότητα εντυπωσιασμού. Η επιλογή του εκάστοτε θέματος στην επικαιρότητα είναι ένα άλλο θαύμα. Η ψυχαγωγία γίνεται πιο ισχυρή από την εξαθλίωση. Θαύμα αληθινά ο ενθουσιασμός ενός ανθρώπου μπροστά σε μια οθόνη την ίδια στιγμή που η σκληρότητα, η εξαθλίωση, η υποταγή ορίζουν τη μοίρα μας;
Ίσως το πραγματικό νόημα του φαινομένου του Γκέλερ είναι ένα: Η διάθεση των χρημάτων του «Σώου» στην Ελπίδα. Η μετατροπή μιας οποιασδήποτε ικανότητας σε πράξη αγάπης.
Στον άνθρωπο το μεταφυσικό είναι βασική αναζήτηση. Στην υπαρξιακή μοναξιά, το άγχος του θανάτου, ο φόβος για το σταμάτημα, για το μηδέν που απειλεί τη ζωή, ζητούν παρηγοριά. Η φύση σκληρή αγνοεί αδυσώπητα τα ανθρώπινα συναισθήματα. Η φύση είναι κύριος και ρυθμιστής του παιχνιδιού. Ό,τι είναι χαρά για τον κυνηγό είναι πόνος για το κυνηγημένο ορτύκι. Όταν ο άνθρωπος πεθαίνει από πνευμονία, επιβιώνει ο πνευμονιόκοκκος. Το θαύμα της ισορροπίας των ειδών παίζεται καθημερινά. Όμως η πίστη στη μετά θάνατον ζωή, η πεποίθηση των ψυχών που ζουν και καρτερούν την ανάσταση, γαληνεύει, ηρεμεί, διώχνει το φόβο και δίνει χαμόγελο στο γέρο, τον ετοιμοθάνατο, τον απελπισμένο.
Η πίστη σε μυστικές δυνάμεις του ανθρώπου μετά την κατάρρευση της ανθρωποκεντρικής αντίληψης, αντικαταστάθηκε από το ανθρώπινο αξίωμα. Η κβαντομηχανική έδωσε το επιστημονικό επίχρισμα στη βεβαιότητα ότι ο ρόλος του ανθρώπου στο σύμπαν είναι βασικός. Το σύμπαν υπάρχει γιατί το παρατηρεί ο άνθρωπος. Έτσι ο εν δυνάμει θεός που υπάρχει σε κάθε άνθρωπο νιώθει περηφάνεια και ισχύ κάθε φορά που κάποιος Γκέλερ αποδεικνύει ότι δεν είμαστε αδύναμα πλάσματα αλλά μάγοι, θεοί ή ακόμα και δαίμονες.
Από την άλλη, η επιστήμη του εγκεφάλου συνδυασμένη με τη γνώση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και τα φαινόμενα συντονισμού, στηρίζουν τη βεβαιότητα ότι κάποτε αυτό που γίνεται από τον Γκέλερ θα ερμηνευτεί.
Ο φανατισμός του επιστήμονα που αρνείται τον Γκέλερ, ερμηνεύεται από την αγωνία του ερευνητή ότι έτσι ξαναγυρνάμε στο Μεσαίωνα. Όμως η βασική άρνηση της επιστήμης είναι η σεμνότητα. Εν οίδα ότι ουδέν οίδα.
Βέβαια το πάρεργο του ανεξήγητου είναι ο τσαρλατανισμός και η εξαπάτηση. Την ανθρώπινη λαχτάρα για το «μαγικό», εκμεταλλεύονται χιλιάδες απατεώνες, καφετζούδες, μάγοι, χαρτορίχτρες. Το μέτρο και η ισορροπία παράγουν ηθική. Ο επιστήμονας ερευνά. Αλλά ποτέ δεν προεξοφλεί την ύπαρξη ή όχι αυτού που μελετά. Αλλιώς αυτοαναιρείται.
Το φαινόμενο Γκέλερ έχει επιστημονικές, ψυχολογικές και θεολογικές προεκτάσεις. Το βασικό είναι να ξεχωρίσει κανείς αν είναι κάλπικο ή αυθεντικό. Η δημοκρατική αντίληψη πως ό,τι βλέπουν οι πολλοί υπάρχει, δεν είναι πάντα αληθινή. Εκατομμύρια άνθρωποι είδαν το Χίτλερ σα σωτήρα και γελάστηκαν. Από την άλλη, η ισοκρατική αντίληψη είναι ότι μόνο η γνώμη των ολίγων, των οιδημόνων μπορεί ωραιότατα να γίνει άξονας πνευματικής δικτατορίας.
Νομίζω ότι αυτό που έχουμε να κάνουμε με το φαινόμενο Γκέλερ είναι αναπόφευκτα αντιφατικό. Ας το δούμε με συγκατάβαση προσωρινά και με κατανόηση, έστω και αν το αμφισβητούμε, αλλά ας το δεχτούμε σαν τονωτικό, σα μια παρηγοριά για τις παιδικές ψυχές μας που καταφεύγουν στο όνειρο για να αποφύγουν τη σκληρή πραγματικότητα και την ανθρώπινη αδυναμία μας μπροστά στις δυνάμεις της φύσης.